نیم‌سال دوم یعنی پیمودن و پشت سر گذاشتن 50 درصد مسیر و حرکت به سوی۵۰ درصد باقی‌مانده و سرنوشتساز. اهمیت این دوران به قدری است که به دوران طلایی معروف است. موفقیت داوطلبان با پشتکار زیاد، که از نیم‌سال دوم شروع به مطالعه کردند، گویای اهمیت و تأثیر فوقالعادهی این دوره بر افزایش انگیزه و حس رقابت بیش‌تر بین دانش‌آموزان است.
در نیم‌سال دوم، انگیزه و تلاشها بیش‌تر می‌شود و یکی از دلایل این موضوع، افزایش درک حضور رقباست. با این‌که نیم‌سال دوم کوتاهتر از نیم‌سال اول است ولی چون جزء ماههای سرنوشتساز و پایانی کنکور است اهمیت زیادی نسبت به نیم‌سال اول دارد و حاصل یک سال زحمت و تلاش شماست که اگر با برنامه‌ریزی صحیح و طبق نکات و قوانین خاص درس خواندن در این دوره پیش نروید قطعاً به سرانجامی موفق نخواهد رسید.
اهمیت نیم‌سال دوم تحصیلی
حتماً در طول سال بارها و بارها شنیده‌اید که نیم‌سال دوم بسیار بااهمیت‌تر از نیم‌سال اول است. در نیم‌سال اول فراز و فرود کم‌تری وجود دارد و برنامه‌ریزی و گذر از آن ساده‌تر است؛ اما در نیم‌سال دوم بازه‌های زمانی متفاوت با ویژگی‌های متفاوت وجود دارد و این فراز و فرودها، برنامه‌ریزی صحیح برای این زمان‌ها و این نیم‌سال را بسیار مهم می‌کند.
در نیمه‌ی دوم سال تحصیلی شرایط روحی و روانی حرف اول را می‌زند و شما باید به آن توجه ویژه داشته باشید. اسفندماه، نوروز، اردیبهشت و خردادماه و زمان باقی‌مانده تا امتحانات هر کدام شرایط خاصی دارند که باید به آن‌ها توجه شود. برای هر یک از این زمان‌ها برنامهی خاص و ویژه‌ی همان زمان لازم است. اگر به‌درستی به اهمیت برنامهی صحیح برای نیمه‌ی دوم سال پی برده باشید، به‌خوبی می‌توانید از این زمان نهایت استفاده را برده و نتیجه‌ی دلخواهتان را به دست آورید.
به طور کلی موارد مهم در نیم‌سال دوم شامل موارد زیر است:
1. جمع‌بندی مباحث نیم‌سال اول باعث شناسایی نقاط قوت و ضعف می‌شود.
2. با بایدها و نبایدهای مطالعه و برنامه‌ریزی آشنا شده‌اید.
3. زمان بیش‌تری را برای تکمیل یا جبران کارها در اختیار دارید (تعطیلات نوروز).
5. اکثر دانش‌آموزان انگیزه‌ی بیش‌تری برای درس خواندن دارند.
6. احتمال از دست دادن زمان نیز بیش‌تر است؛ به‌خصوص در مورد کسانی که دچار خستگی یا ناامیدی و دلسردی شده‌اند.
روش مطالعه در نیم‌سال دوم
پس از پایان امتحانات نیم‌سال اول اگر به علت فشار ناشی از امتحانات خسته شده‌اید، پس از یک یا دو روز استراحت و تفریح دوره‌ی جدید کار خود را با روحیهای جدید و پرانرژی آغاز کنید. ابتدا بهتر است اشکالات و کارهای نیمه‌تمام خود را در هر درس مشخص و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. اگر بر درس‌های نیم‌سال اول به‌خوبی تسلط دارید درس‌های نیم‌سال دوم را همگام با مدرسه پیش ببرید و به مطالعه و تست زدن درس‌ها بپردازید. اگر بر درس‌های نیم‌سال اول تسلط ندارید درس‌های نیم‌سال دوم را همگام با مدرسه پیش بروید و در کنار آن ضعفها و کاستیهای خود را در درس‌های نیم‌سال اول جبران کنید و به بازآموزی آن‌ها بپردازید. این برنامه را تا پایان بهمن‌ماه ادامه دهید.
در اسفندماه دانش‌آموزان قوی روی نقاط ضعف خود متمرکز شوند و درس‌های باقی‌مانده را به اتمام می‌رسانند. دانش‌آموزان دیگر نیز باید مباحثی را که در بودجه‌بندی سؤالات، ارزش سؤالی بیش‌تری دارند، بخوانند و تمرین کنند تا بر آن‌ها مسلط شوند. این گروه می‌توانند بعضی از مباحث را حذف کنند و به این صورت تسلط خود را بر مباحث دیگر بیش‌تر کنند.
در هر صورت همه‌ی دانش‌آموزان- چه آن‌هایی که از وقت خود به‌خوبی استفاده کرده‌اند، چه آن‌هایی که فکر میکنند وقت خود را هدر دادهاند- باید از فرصت باقی‌مانده به‌خوبی استفاده کنند. بدیهی است مطالعه در این ایام بسیار سرنوشتساز و تعیین‌کننده است. کسانی که فکر میکنند زمان لازم جهت آمادگی برای آزمون را ندارند و حجم بالایی از درس‌ها را نخواندهاند می‌توانند مطالب و درس‌ها را به صورت گزینشی مطالعه کنند. برای این منظور می‌توانند به توصیه‌های زیر عمل کنند:
1. هیچ درسی را حذف نکنید و به ضعف و قوت خود در مباحث درسی توجه کنید. مباحثی را که سادهترند بخوانید و مرور کنید و مباحث وقتگیر و دشوار را حذف کنید.
2. روی درس‌هایی که اهمیت بیش‌تر و ضرایب بالاتری دارند بیش‌تر تمرکز کنید.
3. به مباحثی که در بودجه‌بندی سؤالات ارزش سؤالی بالایی دارند بیش‌تر توجه کنید.
4. ساعات مطالعه‌ی خود را به‌تدریج بالا برده و درس‌ها و مطالبی را که کامل نخوانده‌اید و در آزمون‌ها نمرات متوسطی به دست آوردهاید تا حد مسلط شدن مطالعه کنید.
5. وقت خود را صرف مطالعه‌ی مطالبی کنید که در این فاصلهی زمانی بتوانید با مطالعه‌ی آن‌ها نتیجه بگیرید. مباحث دشوار و وقتگیر را فعلاً کنار بگذارید.
چگونگی استفاده از ایام عید
با آغاز تعطیلات نوروزی حساسترین دوره‌ی آمادگی شروع می‌شود. مسائل موجود در این دوره مانند تعطیل شدن مدرسه، جبران عقبماندگیهای درسی و... برنامه‌ریزی عید را از سایر دورهها متمایز می‌کند. برای این‌که نوروز خوبی را شروع کنید قبل از عید ذهنتان را خانه‌تکانی کنید؛ یعنی مطالبی را که به صورت پراکنده و طوطیوار آموختهاید طبقهبندی و مرتب کنید تا به‌راحتی در دسترس باشند. افکار منفی ازجمله ترس از شکست، ترس از نتیجه نگرفتن و احساسات منفی ازجمله دلسردی و ناامیدی را از خود دور کنید و از ذهنتان بیرون بریزید. درواقع اضافه‌ها و هر آن‌چه بار منفی دارد دور بریزید. داشتهها را گردگیری و تمیز کنید و به طور منظم در «انبار حافظه»ی خود در جای مناسبی قرار دهید.
روز چهارشنبه‌سوری آتش اراده و خودباوری را در دلتان روشن کنید و پای سفرهی هفتسین بهترین تصمیم زندگیتان را بگیرید و از خداوند بخواهید شما را در تصمیم خوبی که برای آیندهتان گرفتهاید یاری کند. برای موفقیت خودتان و دوستان خود دعا کنید. سپس برای ایام نوروز نقشه‌ی درسی تهیه کرده و اقدام به برنامه‌ریزی کنید. در این رابطه به توصیه‌های زیر عمل کنید:
1. تنها روز اول عید و سیزده‌به‌در را تعطیل کنید. بقیه‌ی روزها را تا جایی که می‌توانید درس بخوانید.
2. مشخص کنید در هر درس چه وضعیتی دارید تا معلوم شود چه کاری باید انجام دهید.
3. مباحث کلیدی ناتمام را کامل کنید.
4. درس‌های خوانده‌شده را به طور فعال مرور کنید. روی اشکالات خود تمرکز کنید. در صورت لزوم مباحثی را که خوب یاد نگرفتهاید یا در آن ضعیف هستید، دوباره مطالعه کنید.
5. درس‌های عمومی را کامل دوره کنید.
6. در درس‌های نیم‌سال اول یادداشتها و خلاصهی درس‌ها را مرور کنید. اشکالات و نقاط ضعف خود را مشخص کرده و اوقاتی را برای برطرف کردن نقاط ضعف خود در نظر بگیرید. مباحثی را که ضعف دارید مجدداً مطالعه کنید.
در صورتی که درس‌های اختصاصی را نخوانده‌اید به جای مرور، آن‌ها را مطالعه کنید. برای مرور و تثبیت فرمولها، لغات، تاریخ ادبیات و... وقتی را در نظر بگیرید.
7. پس از این‌که برای خود نقشه‌ی درس تهیه کردید زمان لازم برای انجام کارها را مشخص کنید. مثلاً اگر تصمیم گرفتید روزی 10 ساعت مطالعه کنید به غیر از روز عید و سیزده‌به‌در با احتساب 11 روز 110 ساعت فرصت طلایی خواهید داشت. این زمان را به تناسب نیاز بین درس‌های مختلف تقسیم کنید. سرعت مطالعه‌ی خود را در هر درس به طور نسبی تعیین کنید تا مشخص شود چه مدت‌زمانی برای مطالعه‌ی هر درس نیاز دارید. برای محاسبه‌ی سرعت مطالعه می‌توانید یک ساعت وقت بگیرید و برای مثال درس ادبیات را به گونه‌ای که برای‌تان قابل فهم و درک باشد بخوانید. مشخص کنید در یک ساعت چند صفحه مطالعه می‌کنید. سپس حجم مطالب را به تعداد صفحات تقسیم کنید و به این ترتیب زمان لازم برای مطالعه‌ی کتاب ادبیات را محاسبه کنید. می‌توانید این کار را برای بقیه‌ی درس‌ها نیز انجام دهید و زمان لازم برای مطالعه‌ی مطالب مشخص‌شده در ایام عید را تعیین کنید. به خاطر داشته باشید که برنامهی مطالعاتی خود را با توجه به نیازهای‌تان و نقاط قوت و ضعف خود در درس‌های مختلف تنظیم کنید.
8. اگر احساس خستگی می‌کنید و به تغییر محیط و آب‌وهوا نیاز دارید می‌توانید به یک سفر کوتاه حداکثر دو تا سه روزه بروید؛ در غیر این صورت از آن صرف نظر کنید. تجربه نشان داده مسافرت‌های غیر ضروری تمرکز و شتاب درس خواندن را مختل می‌کند.
9. ورزش روزانه را فراموش نکنید. ورزش موجب شادابی شما می‌شود و مهمترین ابزار مقابله با تمایل به خواب بهاری است.
دانش‌آموزان با توجه به اهمیت دوره‌ی نوروز می‌توانند از کتاب نوروز استفاده کنند. دانش‌آموزان با استفاده از این کتاب می‌توانند در روزهای عید سایر کتاب‌ها را کنار بگذارند و با اطمینان از یک منبع خوب مطالعه کنند. هم‌چنین وجود مباحث اصلی و سؤالات مهم با حجم محدود از ویژگی‌های بارز این کتابهاست و به دانشآموز کمک می‌کند در بازه‌ی زمانی مشخص و محدود جمع‌بندی مناسبی از مباحث درسی داشته باشد.
مراحل برنامه‌ریزی برای نیم‌سال دوم
برنامه‌ریزی نیم‌سال دوم را ابتدا با ارزیابی نیم‌سال اول آغاز کنید. در کارنامه‌ی مدرسه و کارنامه‌ی پنج نوع درس، بهترین درسهایتان را مشخص کنید (در کارنامه‌ی پنج نوع درس بهترین درس‌های شما را با دو عنوان مشخص کردهایم: نقاط قوت پایدار و نقاط قوت). بررسی کنید که آیا درس‌هایی که در آزمون‌ها جزء نقاط قوت شماست در امتحانات مدرسه نیز به همین ترتیب موفق بوده‌اید یا خیر.
روشهایی را که برای آن درس‌ها داشتهاید در جایی بنویسید. به روشهایی که سبب موفقیت شما شده است کمتوجهی نکنید. بهترین برنامه برای نیم‌سال دوم، ادامه‌ی روش‌های موفق نیم‌سال اول خودتان است. اگر خوب فکر کنید و روش‌های موفق خودتان را بنویسید به درس‌های دیگرتان هم کمک خواهید کرد و می‌توانید آن روشها را در درس‌های دیگر هم اجرا کنید.
کتاب‌ها و منابعی که برای درس‌های موفق خود دارید بررسی کنید و همان منابع را برای نیم‌سال دوم نیز حفظ کنید. سپس به سراغ درس‌هایی بروید که در آن درس‌ها آن‌چنان که میخواستهاید موفق نشده‌اید. این سه دلیل را به ترتیب بررسی کنید .
آیا به اندازه‌ی کافی در آن درس‌ها مطالعه کردهاید و وقت گذاشتهاید یا این‌که کم‌کاری کردهاید؟ مهمترین علت برای نتیجه نگرفتن همین کم‌کاری است؛ اما اگر برای درس مورد نظرتان، وقت کافی گذاشتهاید و نتیجه‌ی دلخواه به دست نیاوردهاید کتاب‌ها و منابع خود را بررسی کنید و با کمک پشتیبان خود منابعتان را برای نیم‌سال دوم تصحیح کنید.
سومین موضوع که باید به آن بپردازید روش مطالعه‌تان است. اگر در یک درس به اندازه‌ی کافی زحمت کشیدهاید اما به اندازه‌ی زحمت و تلاشتان نتیجه نگرفتهاید باید روش مطالعه‌تان را هم بررسی کنید. آیا روش مشخصی در آن درس داشتهاید. دربارهی روش مطالعه‌ی درس‌ها زیاد فکر کنید. با پشتیبان خود و پدر و مادر و دوستانتان دربارهی روشهایتان گفت‌وگو کنید. از تجربهی سایر دانش‌آموزان به‌ویژه دانش‌آموزان موفق هم استفاده کنید. در سایت کانون و در مجلهی آزمون روش‌های دانش‌آموزان موفق را در درس‌های مختلف بخوانید و اگر دیدید که آن روشها برای شما هم مناسب است چند بار تمرین کنید و روشهایی را انتخاب کنید که با شرایط شما سازگار باشد .
جمع‌بندی نکات مهم نیم‌سال دوم
به طور کلی برای موفقیت در آزمون باید نکات زیر را در نیم‌سال دوم تحصیلی به کار ببندید:
1. برنامهای تهیه کنید که اولویت مباحث رتبه‌ساز لحاظ شده باشد. برنامه‌ریزی برای کسانی که به دلایل مختلفی چند ماه عقب ماندهاند بسیار مهم است؛ زیرا فرصت شما برای بررسی و کشف مباحث مهم و رتبه‌ساز محدود است.
2. آخرین فرصت جبران نیم‌سال اول تا قبل از عید است. اگر موفق به جمع‌بندی نیم‌سال اول نشده‌اید یا قصد دارید از برنامهی خود را نیم‌سال دوم شروع کنید باید برنامهی جبران شما به گونه‌ای باشد که در آن درس‌ها در دوران عید و بعد از عید جمع‌بندی داشته باشید. در این دوره تصمیم احساسی نگیرید و بدانید که اگر طبق یک برنامهی حساب‌شده پیش بروید و تمام تلاش خود را به کار بگیرید می‌توانید به موفقیت خود، بسیار امیدوار باشید.
3. درس‌های طلایی را با دقت، تست و مرورهای بیش‌تری کار کنید. درست است که همه‌ی درس‌ها در کنکور مهم و مؤثر هستند ولی به یاد داشته باشید که کنکور علاوه بر این‌که نیاز دارد مطالب و تست‌زنی را زنجیروار حفظ کنید، باید اولویتهای درس‌های طلایی را نیز رعایت کنید. عوامل مهمی مانند اهمیت درس‌ها، ضرایب آن‌ها، گزینشی خواندن بعضی از درس‌ها و... باید در برنامهی نیم‌سال دوم کاملاً مشخص و شفافسازی شوند و کار شما فقط پیشروی در مباحث بدون لحظه‌ای توقف کردن باشد.
4. برای موفقیت در هر درس زیاد کار کنید. منابع و کتابهای مناسبی انتخاب کنید و هر درس را با روشهایی که برای شخص شما مؤثر است مطالعه کنید .
5. در نیم‌سال دوم قدر موفقیت‌های قبلی را بدانید. نقاط قوت خود را حفظ کنید و سپس موفقیتهایتان را بیش‌تر کنید.