هر کدام از ما روش کار متفاوت و شیوه یادگیری متفاوتی داریم. شدت و سرعت یادگیری مان نیز متفاوت است. برخی از ما کلی نگر هستیم و برخی جزئی نگر، برخی حواس پرت و برخی دقیق.
موضوع بسیار مهم در یادگیری این است که روش و شیوه ی کار خود را بدانیم و به آن عمل کنیم. جالب است بدانید بسیاری از افراد تا حدودی می دانند روش کارشان چیست ولی به آن عمل نمی کنند. مثلاً دانش آموزانی که شنونده هستند( کسانی که یادگیری را از طریق گوش دادن انجام می دهند) اصرار به خواندن مطالب دارند یا دانش آموزانی که خواننده هستند، اصرار به توجه در گوش دادن به مطالب دارند. همچنین دانش آموزانی هستند که نویسنده اند، یعنی از طریق سیاه کردن چرک نویس ها و نوشتن یاد می گیرند ولی به آن توجه نمی کنند. سوتفاهم نشود اینکه یک فرد خواننده است دلیلی ندارد که مثلا در کلاس درس و یادگیری به مطالب گوش نکند. این فرد بخش زیادی از یادگیری را از طریق خواندن می آموزد نه کل بخش را. پس هر دانش آموز باید به 3 روش شنونده، خواننده، نویسنده عمل کند، خود را بیازماید، روش خود را تشخیص دهد و هم زمان که در امور به 3 روش توجه می کند، به روش خود توجه ویژه داشته باشد و تمرکز را بر آن بگذارد.
با تشخیص روش خود، یادگیری های مان را در قالب الگوهای خاص می آموزیم. در واقع ذهن ما درگیر ساخت الگوهاست.
در درس خواندن نیز ذهن ما الگوهای درسی را ایجاد می کند. هرچه تعداد الگوهایی که به الگوی اصلی یادگیری در هر درس منتهی می شود بیشتر باشد، یادگیری عمیق تری انجام می شود.
مثلا اگر خواننده هستیم الگوی ما این است که ابتدا روزنامه وار مطالب را می خوانیم، به شکل ها، جداول نگاه مختصری اندازیم، پاراگراف پاراگراف مطالب را می خوانیم، هر چند پاراگراف موضوع را جمع بندی می کنیم و در پایان در ذهن مان کل مطالب را مرور می کنیم و نواقص را رفع می کنیم. این روش مطالعه یک الگو برای مطالعه است. یا اگر نویسنده هستیم فرمول های شیمی یا قواعد عربی را با ذکر مثال های متعدد در چرک نویس مان می آموزیم. می گویند بتهوون هر آنچه برای آفرینش قطعه هنری به ذهنش می آمده را یادداشت می کرده و در بسیاری از موارد اصلا سراغ آن ها نمی رفته است! وقتی از او دلیل این کارش را پرسیدند به تثبیت مطالب در هنگام نوشتن در ذهنش بدون مرور آن ها و فقط یک بار نوشتن جهت جلوگیری از فراموشی اشاره کرده است.
نگاه دو جانبه الگوی ذهن و ثبت اطلاعات در ذهن
یک الگو زمانی در ذهن ما شکل می گیرد که با آموختن یک یا چند مطلب و مبحث رو به رو می شویم. همین نوع خواندن، شنیدن یا نوشتن باعث شکل گیری یک الگو شود. از سمتی دیگر اطلاعات دریافتی در ذهن ما طوری قرار می گیرد که الگوی ذهنی ماست، پس ابتدا الگوی ذهن تشکیل می شود و اطلاعات مطابق آن دریافت می شوند یا این اطلاعات هستند که الگوی ذهن را می سازند؟ شاید پاسخ شما این باشد با فرض یک صفحه سفید در ذهن ما. این چگونگی یادگیری اطلاعات است که باعث ایجاد یک الگوی ذهنی می شود چون صفحه سفید در ذهن ما در ابتدا الگویی نداشته است و این اطلاعات هستند که الگوها را ساخته اند.
اما اگر الگوی ذهنی شما مثلا در یادگیری درس ادبیات در ذهن شکل بگیرد، آیا مطمئن هستید اطلاعات دریافتی از درس دین و زندگی مطابق الگوی درس ادبیات در ذهن شما نمی نشیند؟
ادوارد دوبونو استاد تفکر خلاق، هدف از تفکر را یافتن الگوهای آشنا و در نتیجه برطرف کردن نیاز به تفکر بیشتر می داند.
جمله ای که شاید از دانش آموزان شنیده اید، این که کاری نداره، مثل آب خوردنه و.... . این دانش آموزان الگوهای زیادی در ذهن دارند، آنقدر تمرین و پیوستگی داشته اند که حل مسئله را مانند آب خوردن توصیف می کنند.
برای جمع بندی پایانی و شفاف کردن نهایی این موضوع توجه شما را به شکل زیر جلب می کنم.
الف)ذهن یک دانش آموز پر تلاش و پیوسته در مطالعه
ب) ذهن یک دانش آموز با گسستگی در مطالعه و تمرین
اگر اطلاعات ورودی ما در یک درس مثلا به شکل دایره، مثلث یا لوزی باشد در شکل الف) به راحتی در الگوی خود قرار می گیرند اما در شکل ب) جایی برای نشستن این اطلاعات مطابق الگوی یادگیری ندارند.
باید آگاه باشید که هدف از تفکر رسیدن به الگوهای مشابه است و هم زمان پرهیز از به دام افتادن در الگو!
پس برای تشخیص و پرهیز در به دام افتادن در الگوهای غلط بسیار نیازمندیم که تلاش پیوسته داشته باشیم، با سوالات متفاوت و روش های مختلف حل مسئله روبرو شویم تا مجموعه ای از الگوها در ذهن داشته باشیم و شناخت، تفکیک سازی، طبقه بندی، تجزیه و تحلیل را انجام دهیم. الگوهای یادگیری در شکل الف با پیوستگی حضور در تمرین، مطالعه و حضور در آزمون ها اتفاق می افتد.
پیوسته و هدف مند پیش بروید.