در گذشته دانش بشری بدان جا رسید که بداند بدن بدون اکسیژن برای تنفس و آب و غذا برای سوخت و ساز قادر به زندگی نیست، اما امروزه با پیشرفت دانش بشری و دست‌یابی به فناوریهای جدید باید اقرار کرد که بدون این فناوریها بشر دیگر قادر به زندگی نیست و باید آن را به لیست احتیاجات اولیه برای ادامه به زندگی خود اضافه کند. یکی از این فناوریهای دوست‌داشتنی تلفن همراه است که شاهد تغییرات شگرف روزبه‌روز در صنعت آن هستیم. نسل جدید این تلفنها با نام تلفن‌های همراه هوشمند(Smart phone) چند سالی است که توجه کثیری از نسل جدید و قدیم بشری را به‌شدت جلب کرده است؛ اما به‌راستی این تلفن‌های جادویی چه هستند و چه با خود یدک میکشند که این‌چنین همگان را مجذوب خود کرده‌اند؟ تلفن همراه هوشمند به تلفن همراهی گفته می‌شود که توانایی‌های پیشرفته‌تر و قدرت محاسبات بیش‌تر از تلفن‌های همراه نسل گذشته ارائه می‌دهد. درواقع تلفن همراه هوشمند، تلفن‌های همراه پیشرفته با قابلیت‌های خاص و کاربردهایی نظیر کامپیوترهای شخصی، لپ‌‌تاپ، تبلتها و سایر گجتها هستند. یکی از خصوصیات مهم این گوشی‌ها امکان نصب برنامه‌های پیشرفته‌ی پردازشی و اتصال به آن‌هاست، ولی در تلفن‌های معمولی نرم‌افزارها و برنامه‌های خاص آن توسط سازندگان از قبل قرار دارد و فقط از طریق سازنده یا اپراتورها قابلیت ارتقا دارند. این تلفن‌های همراه هوشمند دارای اینترفیس‌های اضافه مثل QWERTY، صفحه‌نمایش لمسی ضد خش و قابلیت نصب انواع نرم‌افزارها، بازیها، دسترسی به اینترنت هستند؛ بنابراین تفاوت‌های مهم تلفن‌های همراه هوشمند و تلفن‌های معمولی می‌تواند در زمینه‌ی طراحی ظاهری اعجاب‌انگیز و قابلیت‌های نرم‌افزاری سطح بالای این گوشی‌ها باشد. سؤال اصلی این‌جاست، جایگاه و اثرات تلفن همراه هوشمند یا سایر گجتها در زندگی امروزی کجا و چگونه است؟ برای پیدا کردن پاسخ مناسب بهتر است در گام اول شناخت صحیحی از علوم ارتباطات پیدا کرده و در گام بعدی نگاهی به مراحل بلوغ ارتباطات بشری بیندازیم.
فرایند ارتباط به فرایند انتقال پیام از فرستنده به گیرنده به شرط همسان بودن معانی بین آن‌ها اطلاق می‌شود. به طور کلی این فرایند شامل سه عنصر فرستنده، پیام و گیرنده است که با توجه به وسعت و تنوع این سه عنصر، ارتباط می‌تواند در مسافتهای گسترده‌ی زمانی و مکانی صورت پذیرد. در این زمینه رابرت کریگ نظریهپرداز ارتباطات از دانشگاه کلرادو، اهمیت موضوع ارتباطات را این‌گونه بیان میکند: ارتباطات به جهت وسعت، عمق و تنوعی که دارد نمیتواند در یک رشته‌ی علمی گنجانده شود، بلکه فراتر از آن به عنوان یک حوزهی علمی و مطالعاتی باید در نظر گرفته شود که از آن می‌توان چند رشته‌ی علمی مشتق شود. به عبارت دیگر باید از علم ارتباطات با عنوان علوم ارتباطات یاد شود.
ارتباطات از نظر کارشناسان فن اقسام مختلف دارد که در این‌جا به چند نمونه از آن اشاره می‌شود.
الف) ارتباطات کلامی: این دسته ارتباطات با به‌کارگیری الگوهایی از صدا، آوا، هجا یا حرکات مختلف در قالب دستور زبان شکل میگیرند، به وسیله‌ی دستور زبان جملات شکل گرفته که زمینه‌ساز ایجاد ارتباط به صورت ارتباطات فردی، بحث و گفت‌وگو، سخنرانیها و دیگر ارتباطات کلامی می‌شود. در این نوع ارتباط لحن صدا و زبان بدن نیز مؤثر است، به طوری که مقصود و عمق پیام را بهتر به مخاطب انتقال دهد.
ب) ارتباط غیر کلامی: این دسته ارتباطات عموماً پیامهای بدون واژه و به صورت زبان بدنی یا استقرار چهره و تماس چشمی و ارتباط جسمی هستند، برای مثال بروز سلایق، علایق و عواطف که میتوانند در قالب نوع پوشش لباس، مدل مو، خشم، خنده، ناراحتی یا حتی نمادها و سمبلهای مختلف از این دسته هستند. از ارتباطات غیر کلامی به عنوان سکوت زبانی نیز یاد می‌شود که نقش اساسی در زندگی روزانه‌ی بشریت دارد.
پ) ارتباطات تصویری: این دسته ارتباطات پیام مورد نظر را از طریق نمایش یا تصاویر مختلف به مخاطب میرساند. این نوع ارتباط معمولاً با تصاویر دوبعدی مثل تابلوها، علائم، نقاشی یا طرحهای گرافیکی و منابع الکترونیکی مثل تلویزیون است. گاهی نیز به صورت سه‌بعدی در قالب نمایشهای صامت و تئاتر است. مبلغان و طراحان گرافیکی عموماً پیام خود را از این نوع ارتباط به مخاطب میرسانند.
ت) ارتباط نوشتاری: اساس این دسته ارتباطات به زمانهای دور برمیگردد؛ زمانی که بشر سعی بر این داشت که پیام خود را غیر مستقیم به مخاطب انتقال دهد، که برای این منظور بشر در ابتدا با کشیدن علائم یا تصاویر بر روی سنگها به این نوع ارتباطات معنا داد و در ادامه با پیدایش خط و نگارش پیام خود را از طریق نوشتن بر خاک رس، موم و پاپیروس منتقل کرد. فناوری ارتباطات تصویری در قرن 15 میلادی با ابداع صنعت چاپ که منتسب به یوهانسن گوتنبرگ آلمانی است به نقطه‌ی اوج خود رسید و با پیشرفت دانش بشری و کشف امواج رادیویی و سیگنالهای الکترونی به بلوغ خود رسید.
با این مقدمه می‌توان پی برد، فناوری اطلاعات و گسترش ارتباطات تاریخی طولانی و چند هزار ساله در زندگی بشر دارد، اما جالب است بدانید فناوری اطلاعات به شکل امروزی ریشه در ابداع تلگراف الکترونیکی در دهه‌ی 1830، تلفن در سال 1875 میلادی و حرکت مکانیکی گرامافون در سال 1877 میلادی دارد. بعدها در اوایل قرن 19 با تغییرات الکترونیکی در این‌گونه ابزارآلات مکانیکی، پردازش اطلاعات توسعه پیدا کرد که به آن دوره‌ی الکترومکانیکی فناوری اطلاعات اطلاق می‌شود و سرآغاز پیدایش رایانههای نوین بوده است.
در ادامه‌ی پیشرفتها در زمینه‌ی گسترش ارتباطات از دهه‌ی ۱۹۴۰ میکروموج به عنوان اولین جایگزین کابل محوری برای اطلاع‌رسانی فاصله‌های طولانی پدید آمد. سیستـم‌های ارتباطـی ماهواره‌ای از دهه‌ی ۱۹۵۰ برای ترافیک تلفن بین‌المللی و بعد از این دستاورد انتقال موفق اطلاعات به وسیله‌ی فیبر نوری در دهه‌ی ۱۹۷۰ گسترش پیدا کرد و از آن پس تلفن‌های همراه با سیستم آنالوگ برای اولین بار در کشورهای اسکاندیناوی به دست مصرف‌کنندگان رسید. دهه‌ی ۱۹۸۰ آغازی برای ابزار فرعی بسیار پیشرفته برای انتقال اطلاعات همچون پست تصویری تلکس و مودم بود. صنعت فناوری اطلاعات به طور پیوسته و به سرعت در دهه‌ی ۱۹۹۰، به وسیله‌ی اطلاعات دیجیتالی با هر محتوایی (تصویر، صدا، صوت) برای گسترش، پردازش، ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات به وسیله‌ی سیستمهای مختلف صورت پذیرفت. به موازات این پیشرفتها، در زمینه‌ی اینترنت نیز با استفاده از فرضیههای پاول بارون در دهه‌ی 1960 که بر پایه‌ی الهام گرفتن از شبکه‌ی عصبی مغز انسان و در نتیجه‌ی تلاش و پژوهش تعداد کثیری از دانشمندان، اینترنت ابداع شد. پیدایش اینترنت به طور رسمی در سال 1969 در دانشگاه UCLA اعلام شده است، اما اینترنتی که ما می‌شناسیم در سال 1991 متولد شد و گشت و گذار اینترنتی در سال 1993 توسط نرم‌افزار mosaic که نخستین مرورگر وب گرافیکی بود، شکل گرفت و وب‌گردی به سرعت شایع شد تا آن‌جا که در سال 2000 تعداد کاربران آن از مرز 500 میلیون نفر نیز گذشت. امروزه با در اختیار داشتن تلفن همراه، اینترنت و تلفیق آن‌ها در تلفن‌های همراه هوشمند، بشریت به نقطه‌ی بلوغ ارتباطاتی خود بسیار نزدیک شده است و در هر لحظه و هر مکان با دورترین نقاط نیز می‌تواند در ارتباط باشد. شایان ذکر است غالباً این ارتباطات با استفاده از نرمافزارهایی همچون اسکایپ، وایبر و غیره به جهت کاهش هزینههای ارتباطی صورت میپذیرد.
تأثیری که این فناوریها در جامعه‌ی امروز دانش‌آموزی بر جای گذاشته است دو رویکرد کاملاً متفاوت دارد. رویکرد اول تشکیل گروههای رفع اشکال و پرسش و پاسخ درسی است که اگر در زمان مناسب خود و با مدیریت صحیح فرد شایسته پاسخ‌گویی صورت پذیرد، می‌تواند تأثیر مثبت داشته باشد. رویکرد دوم که در نقطه‌ی مقابل رویکرد اول قرار دارد، شامل به اشتراک گذاشتن تکالیف مدرسه در این گروههای متشکله است که آثار و بازخوردهای جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد. بهتر است به خاطر داشته باشیم که اولین رکن از ارکان پنج‌گانه‌ی یادگیری، ادراک است که مستلزم داشتن تمرکز کامل است. با حضور تلفن همراه هنگام مطالعه و در کنار جزوات و کتاب‌های درسی و به تبع آن روانه شدن سیل پیام‌هایی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در این گروه‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود، ذهن شما را مدام وادار به خواندن و پیدا کردن جوابی مناسب برای مخاطب خاص یا سایر اعضای گروه میکند که تکرار این فرایند دیگر تمرکزی برای یادگیری مطالب درسی بر جای نمیگذارد. از طرفی دیگر دومین رکن از ارکان پنج‌گانه‌ی یادگیری، تثبیت است که مستلزم حل مسایل درسی توسط دانش‌آموز است. بدیهی است که حل و یادگیری این مسایل که به صلاح‌دید دبیران مربوط، در قالب تکالیف درسی به دانش‌آموزان داده می‌شود، سبب پیشرفت تحصیلی می‌شود و از حالت درس خواندن‌های شب امتحان و به نتیجه‌ی مطلوب نرسیدن دانش‌آموزان جلوگیری میکند. از دیگر آسیبهای نامطلوب استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند اعتیاد به بازیهای آنلاین اینترنتی است که علاوه بر اتلاف زمان، سبب کاهش تمرکز شما در کلاس درس و هنگام مطالعه در منزل می‌شود.
این فناوریها با تلاش تعداد کثیری از دانشمندان در طی سالیان طولانی صرفاً برای بهره‌بری مناسب از ارتباطات ابداع شده است و مسئولیت چگونگی استفاده از این فناوریها و آثار و عواقب سوء‌استفاده از آن صرفاً بر عهده‌ی شماست. توصیه‌ی ما این است که در مرحله‌ی اول تلفن همراه خود را در زمان یادگیری چه در کلاس درس، چه در منزل هنگام مطالعه خاموش نگه دارید، در مرحله‌ی دوم با استفاده‌ی صحیح از این فناوریها و اتخاذ تصمیمات درست، راه پیشرفت تحصیلی را برای خود هموار سازید.