گفت‌وگو با سیامک قنادان‌زاده، مدیر هنرستان:
به هر دو، اشتغال و ادامه‌ی تحصیل، نشانه رفته‌ایم
لطفاً خودتان را معرفی کنید.
من سیامک قنادان‌زاده هستم. من خودم هنرستانی بودم و در دانشگاه شهیدرجایی در مقطع کارشناسی ارشد قدرت فارغ‌التحصیل شدم. 38 سال سابقه‌ی کار فرهنگی دارم که عمده‌ی آن در هنرستان‌ها سپری شده است. 10 سال نیز مدیر هنرستان آزادی فلسطین در تهران بودم. مدتی هم در دانشگاه شهیدرجایی و دانشگاه آزاد ریاضی تدریس کردم.
هنرستان شما یکی از بهترین هنرستان‌هاست. لطفاً از موفقیت‌های هنرستان آزادی فلسطین هم بگویید.
هنرستان ما در دو زمینه دغدغه داشته است: هم از لحاظ اخلاقی و هم از لحاظ علمی. یکی از معضلات امروز جامعه روابط اجتماعی است. ما روی این زمینه هم با بچه‌ها کار می‌کنیم تا وقتی وارد جامعه می‌شود بتوانند رفتار مناسبی داشته باشند. ضمناً از هنرستان آزادی فلسطین همه‌ساله نخبه‌های یک‌رقمی بسیاری در رشته‌های فنی و حرفه‌ای وارد آموزشکده‌های عالی می‌شوند.
چه فرقی بین رشته‌های کار و دانش و فنی و حرفه‌ای وجود دارد؟
کار و دانش بیش‌تر بر کار عملی اتکا دارد و فنی و حرفه‌ای درس‌های تئوری بیش‌تری دارد. کار و دانش هدفش تربیت کسانی است که دیپلم بگیرند و تکنسین شوند ولی اگر بخواهد ادامه‌ی تحصیل دهد باید کتاب‌های گروه فنی و حرفه‌ای را بخواند.
برای اولین بار دانش‌آموزان فنی و حرفه‌ای و کار و دانش دوره‌ی دوازده‌ساله‌ای را پشت سر می‌گذارند. آیا امکانات تازه‌ای پیش روی آن‌هاست؟
امسال برای اولین بار هنرستانی‌ها نیز مانند دانش‌آموزان نظری سال دوازدهم تحصیلی را هم پشت سر می‌گذارند؛ بنابراین امسال هنرستانی‌ها می‌توانند در تمام رشته‌ها شرکت کنند. در حالی که قبلاً فقط می‌توانستند در رشته‌ی خودش در کنکور شرکت کند. درواقع امسال برای هنرستانی‌ها دو نوع کنکور وجود دارد؛ یکی مانند قبل که کنکور مخصوص هنرستانی‌هاست که فقط می‌توانند در رشته‌ی خودشان شرکت کنند و دیگری امکان کنکور دادن همراه با دانش‌آموزان نظری است. در این صورت می‌توانند در هر رشته‌ای شرکت کنند. کنکور سراسری گزینه‌ای به نام سوابق تحصیلی دارد که 30 درصد در نتیجه مؤثر است؛ بنابراین اگر یک هنرستانی بخواهد در رشته‌ی ریاضی از تأثیر 30درصدی معدل استفاده کند باید در 10 درس از این رشته در امتحانات نهایی سال دوازدهم شرکت کند تا بتواند این 30 درصد مثبت را به دست آورد. اگر هنرستانی‌ها بخواهند از این 30 درصد بهره‌مند شوند باید در امتحانات نهایی این 10 درس شرکت کنند. اگر نخواهند در این امتحانات شرکت کنند، از 30 درصد بی‌بهره خواهند بود اما بدون آن هم می‌توانند در کنکور هر رشته‌ای شرکت کنند. به نظر می‌رسد امسال هنرستانی‌ها استقبال خوبی از رشته‌ی ریاضی داشته باشند؛ زیرا با کنکور ریاضی وارد مقطع کارشناسی می‌شوند.
شما 10 سال مدیر هنرستان بودید. تجربه‌ی شما از کار با هنرستانی‌ها چیست؟
هنرستان آزادی فلسطین یک مدرسه‌ی خاص بود. دانش‌آموزانی که برای ثبت نام می‌آمدند بیش از 90 درصد آن‌ها معدل بالای 19 داشتند. ما در نظام قدیم، سال اول عمومی هم داشتیم و سال دوم انتخاب رشته می‌کردند. کسانی که سال اول عمومی ثبت نام می‌کردند ابتدا فقط به این دلیل می‌آمدند که سال اول را در یک مدرسه‌ی خوب درس بخوانند و بعد به مدرسه‌ی دیگری بروند و یکی از رشته‌های نظری را انتخاب کنند. بیش از 90 درصد این دانش‌آموزان در هنرستان می‌ماندند و یکی از رشته‌های هنرستانی را انتخاب می‌کردند و فقط حدود 4 درصد تغییر رشته می‌دادند و از مدرسه‌ی ما می‌رفتند. فضا برای دانش‌آموزان باز بود و خانواده‌ها دغدغه‌ای نداشتند. اغلب خانواده‌ها، هم دوست داشتند بچه‌های‌شان تحصیلات عالی داشته باشند و هم وقتی دیپلم می‌گیرند کار و مهارتی نیز یاد گرفته باشند. هنرستان ما هم از لحاظ کارگاهی کیفیت خوبی داشت و هم از لحاظ علمی. بنابراین بچه‌ها استقبال خوبی از هنرستان داشتند و با معدل‌های خوب و رتبه‌های خوب در رشته‌های خوب قبول می‌شدند. امسال که نظام جدید، هنرستان‌ها را هم دوازده‌ساله کرده است خانواده‌ها این دغدغه را دارند که ادامه‌ی تحصیل فرزندشان به چه شکل خواهد شد. باید این توضیح را بدهم که مقطع کاردانی برای هنرستانی‌ها هم‌چنان به قوت خود باقی است؛ تنها چیزی که امسال تغییر کرده، امتیاز شرکت در کنکور سراسری رشته‌های نظری و وارد شدن در مقطع کارشناسی برای هنرستانی‌هاست.
شما به عنوان یک کارشناس، این امکان را مثبت ارزیابی می‌کنید؟
تجربه‌ای که در این چند سال در هنرستان به دست آورده‌ام نشان می‌دهد فقط حدود 10 درصد از بچه‌ها تغییر رشته می‌دهند و اغلب دانش‌آموزان در رشته‌ی مرتبط با هنرستان ادامه‌ی تحصیل می‌دهند؛ زیرا مهارت و فنی یاد گرفته‌اند که دوست دارند همان را ادامه دهند؛ مگر این‌که در انتخاب رشته اشتباه کرده باشد یا به اصرار خانواده در رشته‌ای درس خوانده باشد که بخواهد آن را تغییر دهد. در رشته‌های نظری هم به این صورت است و گاهی تغییر رشته صورت می‌گیرد. بنابراین این شرایطی که به‌تازگی فراهم شده است راه را برای کسانی که احساس می‌کنند در انتخاب رشته اشتباه کرده‌اند باز می‌گذارد.
وقتی دانش‌آموزان سال نهم را تمام می‌کنند با انتخاب سرنوشت‌سازی روبه‌رو می‌شوند. با وجود تجربیاتی که طی این سال‌ها داشته‌اید چه توصیه‌ای به دانش‌آموزان و خانواده‌ها دارید تا در انتخاب رشته بهترین انتخاب را داشته باشند؟
خوشبختانه در سال‌های اخیر نگاه اشتباهی که نسبت به هنرستان‌ها معمول بود وجود ندارد. به طور مثال کسانی که رشته‌ی برق را در هنرستان انتخاب می‌کنند نیاز به پایه‌ی قوی در ریاضیات دارند. کسانی که فکر می‌کنند چون در ریاضی ضعیف هستند بهتر است هنرستان را انتخاب کنند اشتباه می‌کنند. خوشبختانه در هنرستان‌ها شاهد معدل‌های بالا هستیم و سطح هنرستان‌ها نسبت به گذشته بالاتر رفته است و استقبال خوبی از رشته‌های هنرستانی می‌شود. در حال حاضر خانواده‌ها با مراجعه به هنرستان‌ها دو دغدغه دارند. ابتدا می‌خواهند مطمئن شوند که فرزندشان کار و مهارتی را یاد می‌گیرد و دغدغه‌ی بعدی آن‌ها ادامه‌ی تحصیل فرزندانشان است. سیستم جدید راه را برای ادامه‌ی تحصیل هموارتر کرده است. من در فروردین‌ماه در برنامه‌ی تلویزیونی فرصت برابر به طور شفاف در این مورد صحبت کردم. با این حال بعضی از خانواده‌ها و حتی برخی از دست‌اندرکاران هنرستان‌ها دچار سردرگمی هستند. دانش‌آموزان در سال نهم کتابی دارند که رشته‌های مختلف را معرفی کرده است. خانواده‌ها می‌توانند از این کتاب هم استفاده کنند. وزارت آموزش و پرورش و مناطق در طول سال برای دانش‌آموزان پایه‌ی نهم، یک روز حضور در هنرستان را در نظر گرفته است. هر مدرسه‌ای یک روز به یکی از هنرستان‌ها می‌رود تا دانش‌آموزان با محیط هنرستان و کارگاه‌های مختلف آشنا شوند. وقتی به هنرستان ما می‌آمدند از آن‌ها می‌خواستم که با بچه‌های هنرستان هم گفت‌وگو کنند تا بیش‌تر با رشته‌ها آشنا شوند. حتی در تابستان‌ها پایگاه تابستانی داریم تا خانواده‌ها بیش‌تر با هنرستان آشنا شوند. درنهایت از خانواده‌ها می‌خواهم که ترس از ادامه‌ی تحصیل فرزندان خود نداشته باشند. کسانی که در هنرستان تحصیل کرده‌اند هیچ کدام ضرر نکرده‌اند. باید این دیدگاه منفی از هنرستان اصلاح شود.
کمی از مهارت‌هایی که بچه‌ها می‌توانند در هنرستان یاد بگیرند برای‌مان بگویید.
در هنرستان ما رشته‌های برق، ساخت‌وتولید، تأسیسات و الکترونیک تدریس می‌شود. وقتی سال سوم هنرستان را تمام می‌کنند باید دوره‌ی کارآموزی را بگذرانند. سال‌های گذشته وقتی آن‌ها را به کارآموزی می‌فرستادیم اغلب آن‌ها را به عنوان نیروی کار خود نگه می‌داشتند. اغلب اذعان داشتند که بچه‌ها خیلی مشتاق و مسلط به کار خود هستند. ما در هنرستان خود سعی کرده‌ایم مهارت‌ها را فراتر از آن‌چه تدریس می‌شود یاد بدهیم و بچه‌ها هم مشتاقانه خود را برای بازار کار آماده می‌کنند. فارغ‌التحصیلان هنرستان ما همه جذب بازار کار شده‌اند و بازار کار هم به دنبال نیروی کار ماهر است. وقتی در دانشگاه شهیدرجایی درس می‌دادم شاهد ضعف عملی دانشجوها بودم و آن‌ها را تشویق می‌کردم که کار عملی را جدی بگیرند تا در آینده بتوانند جذب بازار کار شوند.
به نظر شما امروزه هنرستان‌ها قوی‌تر نشده‌اند؟
به نظر من کتاب‌ها سطح خوبی پیدا کرده‌اند و به‌روز شده‌اند و مطالبی تدریس می‌شود که در صنعت روز دنیا کاربرد دارند؛ اما از طرفی هنرستان‌ها بضاعت مالی خوبی ندارند و نتوانسته‌ایم در زمینه‌ی عملی به آن سطح مطلوبی که انتظار آن را داریم برسیم؛ تا جایی که حدود یک سال است بعضی از خیّرین در زمینه‌ی تجهیز هنرستان‌ها فعالیت می‌کنند. درکل من آینده‌ی هنرستان‌ها را بهتر می‌بینم. قبلاً نهایت تحصیل در هنرستان‌ها مقطع کاردانی بود اما امسال با طرح جدیدی که اجرا خواهد شد راه ادامه‌ی تحصیل برای هنرستانی‌ها هم باز شده است و می‌توانند تا مقطع دکترا هم پیش بروند.
