ویرایش و غلط‌گیری
بین اتمام مقاله‌ی خود و ویرایش و اصلاح آن یک فاصله‌ی زمانی حداقل یک روزه را در نظر بگیرید. این فاصله‌ی زمانی را در برنامه‌ریزی خود لحاظ کنید. این کار باعث می‌شود که بتوانید نقادانه و هدفمندانه‌تر به کار خود نگاه کنید.
بازنگری محتوا
به سؤالی که در عنوان مقاله طرح شده، مراجعه کنید، آیا به آن پاسخ داده‌اید؟ به دستورالعمل‌ها و معیارهای کار خود نیز نگاه کنید؛ آیا به‌طور کامل به آن‌ها پرداخته‌اید؟ آیا چیزی را از قلم نیانداخته‌اید؟
برای این‌که پی ببرید که مقاله‌ی خود را به طور واضح و معنا‌دار نوشته‌اید، آن را به آرامی و با صدای بلند بخوانید. اگر جمله‌ای طولانی است، سعی کنید بدون از دست رفتن معنی، آن را به دو جمله تبدیل کنید. اگر حین خواندن در جایی مکث می‌کنید، ولی کاما یا علامت نگارشی مناسبی وجود ندارد، علامت نگارشی لازم را اعمال کنید.
از یک منتقد بخواهید تا مقاله‌ی شما را بخواند و در مورد معنا و مفهوم آن نظر بدهد. این کار به ویژه اگر زبان اول شما انگلیسی نیست، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بازنگری ساختار
مقدمه را بار دیگر بخوانید. آیا ماهیت مقاله‌ی نهایی را بازگو می‌کند یا از زمان نوشتن پیش‌نویس تغییراتی در آن صورت گرفته است؟
به نتیجه‌گیری نگاه کنید. آیا به اندازه‌ی کافی استدلال شما را در خود جای داده است؟ آیا روند مقاله را بازتاب می‌دهد؟ آیا به کلمات کلیدی در عنوان مقاله توجه کرده‌اید؟
ترتیب ایده‌ها را بررسی کنید. آیا روندی منطقی بین آن‌ها وجود دارد؟ نکات مرتبط را کنار هم نگه دارید. آیا استدلال واضح و مشخصی وجود دارد که در طول مقاله بسط داده شده باشد؟ هر پاراگراف چقدر با پاراگراف بعدی مرتبط است؟ باید حس مشخصی از جایی که قرار است بدان‌جا برسید وجود داشته باشد، حسی از وجود یک جریان که اجزای مقاله را به هم پیوسته نگه می‌دارد.
پاراگراف‌ها را به ترتیب نگاه کنید. هر پاراگراف در مورد چیست؟ سعی کنید آن را در یک جمله خلاصه کنید. آیا نکته‌ی اصلی مد نظر خود را در ابتدای پاراگراف ذکر کرده‌اید؟ ایده‌ی اصلی هر پاراگراف را در نظر بگیرید و ایده‌ها را پشت سر هم ردیف کنید تا بتوانید ساختاری از آن چه نوشته‌اید را به دست آورید. حال میتوانید این ساختار را با آن طرح کلی که هنگام تجزیه و تحلیل عنوان مقاله نوشته‌اید، مقایسه کنید. در ادامه باید بتوانید به این مسئله پی ببرید که آیا یک ارتباط منطقی در سرتاسر مقاله‌تان وجود دارد یا آیا چیزی وجود دارد که از قلم افتاده باشد؟
آیا شواهد کافی برای اثبات ادعای خود ارائه داده‌اید؟ آیا از مثال‌ها و تحقیقات خود به اندازه‌ی کافی در جهت مستدل ساختن نکاتی که در مقاله آورده‌اید، بهره گرفته‌اید؟
سعی کنید آن چه را مهم است را در نوشته‌ی خود بگنجانید. هنگام ویرایش از خود بپرسید: "آیا این مطلب با موضوع مقاله ارتباطی دارد؟"؛ "آیا چیزی را به محتوای مقاله می‌افزاید؟"؛ "آیا واقعاً به دانستن آن نیازی هست؟". قاطع باشید؛ اگر چیزی به استدلال شما نمی‌افزاید، آن را حذف کنید. در غیر این صورت، نکات مهم را به‌خاطر آوردن اطلاعات بی‌ربط از دست خواهید داد؛ حتی اگر این اطلاعات خوب و دقیق نوشته شده باشند.
غلط‌گیری
سبک، وضع و کلماتی را که در مقاله‌ی خود مورد استفاده قرار داده‌اید، بررسی کنید. مقاله‌ی شما باید واقع‌بینانه و مبتنی بر شواهد و استدلال باشد؛ نه مبتنی بر نظر و سلیقه‌ی شخصی. سعی کنید به جای استفاده از کلمه‌ی "من" حالت مجهول را به کار ببرید. برای مثال، به جای عبارت "من فکر می‌کنم به دلیل این‌که ..." میتوانید از عبارت "می‌توان استدلال کرد که ..." استفاده کنید.
مقاله را از نظر محدوده‌ی لغات بررسی کنید. وظیفه‌ی شما پوشش دادن موضوع مقاله برحسب تعداد لغات معین شده است. مقالاتی که تعداد لغاتشانخارج از محدوده‌ی قابل قبول است، ارزش کم‌تری خواهند داشت.
علامت‌گذاری‌ها، املاء و دستورزبان را با استفاده از امکانات بررسی املایی و گرامری بررسی کنید، اما به یاد داشته باشید که بررسی املایی شامل همه چیز نمی‌شود.
برای یافتن کلمات جایگزین از یک اصطلاح‌نامه، یا در صورت استفاده از نرم‌افزار ورد، از کلیک راست کردن بر روی یک کلمه و انتخاب یکی از مترادف‌های پیشنهادی برای آن استفاده کنید. در هر صورت، سعی کنید که از زبان سلیس و سبکی یکنواخت بهره بگیرید.
بررسی کنید که همه‌ی مراجع و نقل‌قول‌ها در تطابق با دستورالعمل‌های مقاله باشند. آیا منبع اطلاعات شما مشخص است؟ آیا نقل‌قول‌های شما دقیق است؟ کتابشناسی خود را بررسی کنید. آیا همه‌ی مراجع و نقل‌قول‌ها را دربرمی‌گیرد؟ درست کردن این جزییات زمان‌بر است، پس هر کدام را در زمان مناسب خود انجام بدهید.
چیزهایی که باید از آن‌ها اجتناب کنید.
از تعمیم بخشیدن یا فرضیاتی نظیر "افراد فکر می‌کنند که ..." (چه کسانی فکر می‌کنند؟) "پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ..." (کدام پژوهش‌ها؟) اجتناب کنید. معمولاً مطالب علمی حاکی از این هستند که هرگز یک جواب یا وضعیت قطعی وجود ندارد و در این مطالب معمولاً جانب احتیاط را رعایت می‌شود. از کلمات و عباراتی نظیر "به نظر می‌رسد که"؛ "تمایل دارند که"؛ "ممکن است بر این دلالت کند که"؛ "معمولاً"؛ "در برخی موارد" یا "شواهد ذکر شده در بالا گویای این است که" استفاده کنید.
استفاده از نقطه‌تاکیدها، فهرست شماره‌ای و عناوین فرعی (مگر این‌که در دستورالعمل کار مشخص شده باشند) جایز نیست. . مقاله‌ی انتقادی نوشتهای پیوسته است که در قالب پاراگراف‌هایی متشکل از جملات کامل نوشته می‌شود.
از پررنگ یا موربنوشتن (مگر برای عناوینی در کتابشناسی که باید به صورت مورب نوشته شوند) خودداری کنید.
اعداد زیر ده باید به صورت حروفی بنویسید. برای مثال، "این مدل از چهار مرحله تشکیل شده است".
اشتباهات رایج
از در هم آمیختن مفرد و جمع بپرهیزید. برای مثال، "اولین روابطی که هر کودکی برقرار می‌کند بسیار مهم است، زیرا در سراسر زندگی آن‌ها تاثیر خواهد گذاشت" (قسمتی از کار یک دانش‌آموز). کودک مفرد است، اما آن‌ها جمع است. از ضمایر مناسب استفاده کنید.
نکاتی در مورد ارائه‌ی تکالیف
● تمام بخش‌های برگه‌ی عنوان، از جمله شماره‌ی دانش‌آموزی خود را کامل کنید.
● تعداد کلمات خود را وارد کنید. نقل‌قول‌ها را هم حساب کنید، ولی کتابشناسی را به حساب نیاورید.
● نام، شماره‌ی دانشجویی و شماره‌ی تکلیف را (در صورت لزوم) در سربرگ بنویسید تا در تمام صفحات کار شما دیده شوند.
● صفحات مقاله را شماره‌گذاری کنید.
● لازم نیست دوباره عنوان مقاله را در صفحه‌ی اول تکرار کنید.
● مقاله‌ی شما باید حاوی مقدمه و نتیجه‌گیری باشد.
● مقاله‌ی انتقادی، نوشتهای پیوسته و پشت سر هم است. بنابراین هیچ زیرعنوانی را در متن اصلی مقاله وارد نکنید، مگر این‌که انجام این کار قید شده باشد.
● در نوشته‌ی خود از نقطه‌تأکیدها استفاده نکنید.
● از یک فاصله‌ی بین خطوط دوتایی در سراسر متن استفاده کنید و بین پاراگراف‌ها هم از یک برگشت پاراگراف اضافی استفاده کنید.
● حاشیه‌ی سفید متن باید حداقل 3 سانتی‌متر، (در چپ، راست، پایین و بالای صفحه) باشد.
● از پررنگ کردن کلمات و عبارات یا مورب‌نویسی اجتناب کنید (مگر برای مورب نوشتن عناوین کتاب‌ها یا نشریات در کتابشناسی).
● کتابشناسی باید در یک صفحه‌ی مجزا و با عنوان "کتابشناسی" نوشته شود و همه‌ی متون ارجاع داده شده یا نقل شده از یک مقاله‌ی دیگر را دربرگیرد. کتابشناسی باید به ترتیب الفبایی و مطابق با دستورالعمل‌های ارائه شده سازماندهی شود. برای مولفه‌هایی که مشخصات آن‌ها از یک سطر فراتر می‌روند، از یک فاصله‌ی بین سطری یک واحدی و بین هر دو مولفه در کتابشناسی، از یک فاصله‌ی بین سطری دوتایی استفاده کنید.
● همه‌ی ارجاعات و نقل‌قول‌ها باید در راستای دستورالعمل‌های داده شده باشند. اهمیت و توجه ویژه‌ای را باید برای این بخش در نظر بگیرید.
● نقل‌قول و ذکر دقیق مطالب از منابع دیگر، بدون استفاده از علائم نقل‌قول یا ارجاع، سرقت ادبی محسوب می‌شود.
خلاصه
در این فصل گفته شد که چگونه یک کار نگارشی را می‌توان به مراحل قابل مدیریت، از جمله تجزیه و تحلیل عنوان مقاله و تهیه‌ی پیش‌نویسی از طرح آن، از نوشتن پیش‌نویس اولیه گرفته تا ویرایش و غلط‌گیری در مرحله‌ی نهایی تقسیم کرد.. در این میان، اهمیت ایجاد یک ساختار منطقی، از جمله ساخت و ترکیب پاراگرف‌های تکی و تدوین مقدمه و نتیجه‌گیری به‌خوبی مورد تأکید قرار گرفته است.
نوشتن با تمرین و ممارست و خواندن متون رسمی پرورش می‌یابد. در این‌جا برخی از قواعد و قراردادهای نوشتن مقاله‌ی انتقادی از جمله نوشتن بدون غرض و واقع‌بینانه، به جای نوشتن از روی نظر و سلیقه‌ی شخصی، نوشتن دقیق به جای کلی‌گویی، مستدل نوشتن به جای مطرح کردن اظهارات و ادعاهای نسنجیده، استفاده از شواهد برای تأیید آن‌ها و دنبال کردن استدلال‌های یک‌خطی مشخص، مورد بررسی قرار گرفت. تفاوت‌های بین شکل‌های مختلف نوشتن نظیر توصیفی، تحلیلی و ارزشگذارانه نیز مشخص شد. هنگامی که در نوشتن مهارت پیدا کنید، میتوانید دیدگاه‌های مختلف را به گونه‌ای انتقادی ارزیابی کنید.
اقدامات جدی‌تر – چند فعالیت پیشنهادی
● پیش‌نویس‌های خود را به یکی از دوستان‌تان بدهید تا بخواند. حتی میتوانید کار یک‌دیگر را ویرایش و اصلاح کنید.
● عنوان مقاله‌ی خود را تنظیم و روی آن فکر کنید؛ سپس طرحی را برای آن آماده و سعی کنید یک مقدمه، یک نتیجه و پاراگراف آغازین آن را بنویسید.
برای مطالعه ی قسمت قبلی این مقاله، به لینک زیر مراجعه کنید:
سری مقالات نوشتن مقاله (قسمت 5): نوشتن مقاله‌ی انتقادی