دوستان عزیز سلام!
در این مطلب ابتدا با چند تست میزان تسلط خودمون رو در این مبحث ارزیابی میکنیم و پاسخ تشریحی هر تست را با دقت میخوانیم.
سپس نکات مهم درس تاریخ ادبیات فارسی در قرن هفتم و هشتم و نهم(درس 1 علوم و فنون ادبی2) رو با هم مرور میکنیم.
نویسنده:
سارا معصوم زاده | دانشجوی حقوق دانشگاه تهران، رتبه 35 منطقه دو، کنکور انسانی 1400 |
ضمنا فایل ضمیمه که متن کامل این مطلب با کیفیت بیشتر در اون اومده رو میتونید در انتهای مطلب دریافت کنید
«ارزیابی اولیه تاریخ ادبیات»
تست اول
شاعر کدام بیت در قرن هفتم می زیسته است؟
1) وان که محتاج خلق شد، خوار است / گر چه در علم، بوعلی سیناست
2) شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است / آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش
3) نیست به جز عشق در این پرده کس / اوّل و آخر همه عشق است و بس
4) کس نیست که تا بر وطن خود گرید / بر حال تباه مردم بد گرید
پاسخ تشریحی:
این بیت از کمال الدین اسماعیل، مداح جلال الدین خوارزمشاه است که در سال 633 هـ.ق. این شعر را سرود.
تشریح سایر گزینه ها:
گزینه 1: این بیت از ابن یمین، شاعر قرن هشتم است.
گزینه 2: این بیت از حافظ، شاعر قرن هشتم است.
گزینه 3: این بیت از جامی شاعر قرن نهم است.
پاسخ:گزینه4
تست دوم
کدام گزینه صحیح نیست؟
1) جامی معروف ترین شاعر قرن نهم است.
2) عطاملک جوینی وزیر مقتدر غازان خان و اولجایتو بود.
3) نجم دایه در خلال موضوعات کتاب مرصاد العباد من المبدا الی المعاد احادیث، آیات و اشعاری را از خود و دیگران نقل می کنند.
4) فخر الدین عراقی در کتاب لمعات خود سیر و سلوک عارفانه را در قالب نظم و نثر بیان کرده است.
پاسخ تشریحی:
خواجه رشید الدین فضل الله همدانی وزیر مقتدر غازان خان و اولجایتو بود.
پاسخ:گزینة 2
تست سوم
نثر کدام اثر در مقدمه مصنوع و در اصل کتاب ساده و عالمانه است؟
1) المعجم فی معاییر اشعار العجم 2) مرصاد العباد من المبدا الی المعاد
3) جامع التواریخ 4) تاریخ جهانگشای جوینی
پاسخ:گزینة 1
تست چهارم
بی اعتقادی ایلخانان مغول در قرن هشتم چه نتیجه ای در بر داشت؟
1) سرکوب شدن دین اسلام در سرزمین ایران 2) فرار عالمان دینی و فقیهان به کشور های همسایه
3) سروده شدن اشعاری در حمایت از دین اسلام 4) ابراز عقیده صاحبان مذاهب مختلف
پاسخ تشریحی:
در این دوران به دلیل بی اعتقادی برخی از ایلخانان مغول و بی تعصّبی برخی دیگر نسبت به مذاهب رایج، فرصتی پدید آمد تا صاحبان مذهب های مختلف عقاید خود را ابراز کنند.
پاسخ: گزینة 4
تست پنجم:
وضعیت قالب قصیده در قرن هفتم چگونه بود؟
1) گسترش یافت. 2) کمرنگ شد. 3) میدان فراخی پدید آورد. 4) برخوردار از معانی عمیق انسانی و آسمانی شد.
پاسخ تشریحی:
شعر این عصر نرم و دلنشین و برخوردار از معانی عمیق انسانی و آسمانی شد و اکثر شاعران از حاکمان روی برتافتند. در نتیجه قصیده که پیش از این در خدمت ستایش فرمانروایان بود، کمرنگ شد و غزل که زبان دل و عشق بود، گسترش یافت؛ البته قالب مثنوی نیز برای ظهور عاطفه، اخلاق و عرفان میدان فراخی پدید آورد.
پاسخ:گزینة 2
نکات کلیدی درس اول
عوامل تغییر سبک در متون زبان فارسی:
1) برخی از عوامل سیاسی و اجتماعی مثل روی کار آمدن حکوم تهای غزنوی و سلجوقی
2) تغییر مرکز ادبی و سیاسی از خراسان به عراق عجم
اثرات حمله مغولان بر ایران:
- آسیب به نظام اقتصادی، کشاورزی و فرهنگی ایران
- ویرانی خراسان که کانون فرهنگی ایران بود
- از بین رفتن بسیاری از مدارس،که مهد علم و فرهنگ بودند
- کشته شدن بزرگانی چون نجم الدّین کُبری و فریدالدّین عطّار نیشابوری، و کمال الدین اسماعیل(مداح جلال الدین خوارزمشاه)
دلیل نام گذاری سبک عراقی (قرن هفتم تا دهم) به این نام:
- بعد از حملۀ مغول کانون های فرهنگی از خراسان به عراق عجم منتقل شد.
- شاعران و نویسندگان بزرگ در این دوره غالبا از اهالی شهرهای عراق عجم بودند.
دو جریان نثر سبک عراقی:
ساده نویسی: در آثاری مثل طبقات ناصری و مرصاد العباد
پیچیده نویسی: با محتوای عمدتا تاریخ حاکمان وقت که در آثاری همچون تاریخ وصاف و تاریخ جهانگشای جوینی
مولانا جلال الدّین بلخی معروف به مولوی | در مثنوی معنوی و دیوان شمس، بسیاری از معارف بشری و مسایل عرفانی را بیان کرده؛ فیه ما فیه و مجالس سبعه را مولانا گفته و شاگردان نوشته اند و به نثر هستند. |
سعدی | گلستان را به نثر مسجّع و بوستان را در قالب مثنوی پدید آورد. وی در بیشتر قالب های ادبی طبع آزمایی کرده است و به فرمانروای ملک سخن مشهور است. |
فخرالدّین عراقی | مثنوی عشاق نامة او مشهور است. در کتاب لمعات خود سیر و سلوک عارفانه را در قالب نظم و نثر بیان کرده است. |
نجم الدّین رازی معروف به نجم دایه | کتاب مرصادالعباد من المبدأ الی المعاد را در بیان سلوک دین و تربیت نفس انسانی نوشت. نثر کتاب گاهی ساده و گاه دارای سجع و موازنه است. |
عطاملک جوینی | کتاب تاریخ جهانگشا را در شرح ظهور چنگیز، احوال و فتوحات او، تاریخ خوارزمشاهیان، فتح قلعه های اسماعیلیه و حکومت جانشینان حسن صباح نوشت. |
خواجه رشیدالدّین فضل الله همدانی | مهم ترین کتابش جامع التواریخ است که به نثری عالمانه و پخته نوشته شده؛اقدام مهم فرهنگی او تأسیس عمارت ربع رشیدی در تبریز است که در حکم دانشگاه بوده است. |
شمس قیس رازی | از نویسندگان زبردست این دوره است و اثر معروفش، المعجم فی معاییر اشعار العجم، از نخستین و مهم ترین آثار در علم عروض، قافیه، بدیع و نقد شعر به شمار می رود. |
معروف‌ترین شاعران و نویسندگان قرن هشتم:
خواجوی کرمانی:
•غزل‌های او بر حافظ نیز تأثیرگذاربوده است.
•چند مثنوی به پیروی از پنج گنج نظامی سروده که نشان دهندة استادی او درشاعری است.
•ابن یمین
•قدرت شاعری خود را در قطعات اخلاقی آشکار کرده است.
•در شعر خود قناعت پیشگی و بی اعتباری دنیا را مورد تأکید قرار می دهد.
•حافظ
•با تلفیق عشق و عرفان، غزل فارسی را به کمال رساند.
•شعرش به قول خود او هعمه بیت الغزل معرفت است.
•سلمان ساوجی
•در غزل توجّه خاصی به سعدی و مولوی داشت.
•مثنوی جمشید و خورشید او به شیوه داستان های نظامی سروده شده است.
•عبید زاکانی
•در منظومه موش و گربه ناهنجاری های اجتماعی را به شیوه طنز و تمثیل بیان کرده است.
•رساله دلگشا، اخلاق الاشراف و صدپند از طنر های منثور او هستند.
•حمدالله مستوفی
•نویسنده کتاب تاریخ گزیده است.
•این کتاب تاریخ پیامبران، خلفای چهارگانه، خلفای بنی عباس و تاریخ ایران را تا سال 730 ه .ق. در بر می گیرد.
معروف‌ترین شاعران و نویسندگان قرن نهم:
•جامی: | •معروف ترین شاعر قرن نهم است.کتاب بهارستان را به تقلید از گلستان سعدی نوشت. درکتاب نفحات الانس خود شیوۀ تذکرة الاولیای عطار را در بیان حقایق عرفانی و ذکر احوال عارفان به کار برد. او مثنوی هایی به پیروی از نظامی سرود که تحفه الاحرار یکی از آنهاست. |
•شاه نعمت الله ولی: | •از شاعران قرن نهم است که در تصوّف و طریقت مقامی بلند داشته و سرسلسله صوفیان نعمت اللهی به شمار می رود. دیوان شعرش مضامین عرفانی دارد. |
•دولتشاه سمرقندی: | • تذکره دولتشاه را به تشویق امیر علیشیر نوایی نوشته است. این کتاب شرح احوال بیش از صد تن از شاعران ایرانی از آغاز تا زمان مولف است. |
نویسنده:سارا معصوم زاده ، دانشجوی حقوق دانشگاه تهران ، رتبه 35 منطقه دو - کنکور انسانی 1400
برای دسترسی به دیگر مطالب مربوط به ازمون 7 ابان به لینک زیر مراجعه کنید.
فاطمه ایزدی-دانشجوی روان شناسی دانشگاه شیراز
موفق باشید
