دوستان عزیز سلام!
در این مطلب ابتدا با چند تست میزان تسلط خودمون رو در این مبحث ارزیابی میکنیم و پاسخ تشریحی هر تست را با دقت میخونیم.
سپس نکات مهم درس روش پژوهش در تاریخ (درس 2 تاریخ 2) رو با هم مرور میکنیم.
نویسنده:
مرصاد لویمی | دانشجوی حقوق دانشگاه شهید بهشتی، رتبه 118 منطقه دو، کنکور انسانی 1400 |
ضمنا فایل ضمیمه که متن کامل این مطلب با کیفیت بیشتر در اون اومده رو میتونید در انتهای مطلب دریافت کنید
«ارزیابی اولیه تاریخ 2»:
تست اول
1- اعتبارسنجی و بررسی اصالت خبر به چند گونه صورت می‌گیرد؟ (کتاب کانون)
1) مطابقت اخبار با مستندات آثار تاریخی ـ اتفاق‌نظر جمعی از مورخان در مورد یک منبع یا خبر
2) سنجش اعتبار و نقد اصل خبر و منابع تاریخی ـ مقایسه و تطبیق با سایر منابع و شواهد
3) سنجش اعتبار و نقد روایتکننده ـ مقایسه و تطبیق با سایر منابع و شواهد
4) سنجش اعتبار و نقد روایتکننده ـ سنجش اعتبار و نقد اصل خبر و منابع تاریخی
پاسخ تشریحی:
اعتبارسنجی و بررسی اصالت خبر به دو صورت انجام می‌گیرد:
الف) سنجش اعتبار و نقد روایتکننده ب) سنجش اعتبار و نقد و بررسی گزارش‌ها و منابع تاریخی
گزینة 4
تست دوم
- پاسخ هر یک از پرسش‌های زیر در کدام گزینه آمده است؟ (به‌ترتیب) (کتاب کانون)
الف) مهم‌ترین رسالت مورخان، کدام است؟
ب) مورخانی مانند مقدسی، ابن‌مسکویه و بیهقی از کدام‌یک از روش‌ها برای سنجش اعتبار و نقد و بررسی گزارش‌ها و منابع تاریخی استفاده می‌کردند؟
ج) مهم‌ترین ویژگی تاریخ‌نگاری روایی چیست؟
1) تلاش برای فهم دقیق رویدادهای گذشته ـ مقایسه و تطبیق با سایر منابع و شواهد ـ ذکر روایت‌ها بدون هیچ‌گونه دخل و تصرف
2) ثبت و ضبط دقیق رویدادهای گذشته ـ مقایسه و تطبیق با سایر منابع و شواهد ـ عدم ارائة نقد و نظر دربارة درستی یا نادرستی خبر
3) ثبت و ضبط دقیق رویدادهای گذشته ـ مطابقت با عقل ـ عدم ارائة نقد و نظر دربارة درستی و یا نادرستی خبر
4) تلاش برای فهم دقیق رویدادهای گذشته ـ مطابقت با عقل ـ ذکر روایت‌ها بدون هیچ‌گونه دخل و تصرف
پاسخ تشریحی:
الف) مهم‌ترین رسالت مورخان، تلاش برای فهم دقیق رویدادهای گذشته است.
ب) در گذشته بسیاری از مورخان مانند یعقوبی، مقدسی، ابن مسکویه، بیهقی و ابن اسفندیار، برای سنجش اخبار از معیار عقل بهره می‌بردند و عدم مطابقت یک روایت تاریخی با عقل را، دلیلی بر بطلان و نادرستی آن می‌دانستند.
ج) مهم‌ترین ویژگی تاریخ‌نگاری روایی این بود که تاریخ نگاران، بدون هیچ‌گونه دخل و تصرفی در روایت‌ها، عیناً آنها را ذکر می‌کردند.
گزینة 4
تست سوم:
- کدام گزینه نادرست است؟ (کتاب کانون)
1) نتایج تحقیقات باستان‌شناسی معیاری مناسب برای سنجش اعتبار اخبار تاریخی محسوب می‌شود.
2) نتایج تحقیقات علمی باستان‌شناسی بر روی محوطه‌ها، بناها و آثار گوناگون تاریخی به مورخان کمک می‌کند که اخبار و مندرجات کتاب‌های تاریخی را به دقت ارزیابی کنند.
3) زمان و مکان دو رکن مهم یک رویداد تاریخی می‌باشد.
4) خبر و روایتی که فاقد زمان، ولی دارای مشخصات مکانی باشد تا حدودی از اصالت و اعتبار برخوردار خواهد بود.
پاسخ تشریحی:
خبر و روایتی که فاقد زمان و مکان دقیق و مشخص باشد از اصالت و اعتبار کافی برخوردار نیست.
گزینة 4
تست چهارم:
- پاسخ درست پرسش‌های زیر در کدام گزینه به‌ترتیب آمده است؟ (کتاب کانون)
الف) کتاب «تاریخ بیهقی» جزء کدام نوع کتاب‌های تاریخ‌نگاری محسوب می‌شود؟
ب) یکی از نمونه‌های تاریخ‌نگاری براساس موضوع محوری، کدام کتاب است؟
پ) مؤلف کتاب «تجارب الامم» چه کسی است؟
1) تحلیلی ـ فتوح البلدان ـ دینوری 2) روایی ـ فتوح البلدان ـ ابوعلی مسکویه
3) تحلیلی ـ مروج‌الذهب و معادن الجوهر ـ ابوعلی مسکویه 4) روایی ـ مروج‌الذهب و معادن الجوهر ـ دینوری
پاسخ تشریحی
(الف): کتاب تاریخ بیهقی جزء کتاب‌های تاریخ نگاری تحلیلی محسوب می‌شود.
(ب): یکی از نمونه‌های تاریخ‌نگاری براساس موضوع‌محوری کتاب مروج الذهب و معادن‌الجوهر نوشتة علی‌بن حسین مسعودی است.
(پ): کتاب تجارب الامم نوشتة ابوعلی مسکویه است.
گزینة ۳
تست پنجم:
- به‌ترتیب عبارت‌های «دینوری و بلاذری از برجسته‌ترین چهره‌های این نوع تاریخ‌نگاری هستند ـ محمدبن جریر طبری سعی داشت در این نوع تاریخ‌نگاری تعیین صحت و سقم مطالب را به خواننده واگذار کند ـ این نوع تاریخ نگاری در آغاز برای ثبت و ضبط سخنان و سیرة پیامبر و صحابة ایشان به‌کار گرفته می‌شد ـ از اواخر قرن سوم هجری این نوع تاریخ‌نویسی متداول شد» در زمرة کدام‌یک از انواع روش‌های تاریخ‌نگاری قرار می‌گیرد؟ (کتاب کانون)
1) ترکیبی ـ ترکیبی ـ روایی ـ ترکیبی 2) روایی ـ روایی ـ روایی ـ ترکیبی
3) ترکیبی ـ روایی ـ روایی ـ ترکیبی 4) روایی ـ ترکیبی ـ ترکیبی ـ روایی
پاسخ تشریحی
بلاذری و دینوری از برجسته‌ترین چهره‌های تاریخ‌نگاری ترکیبی هستند.
محمدبن جریر طبری در تاریخ‌نگاری روایی، سعی داشت تعیین صحت و سقم مطالب را به خواننده واگذار کند.
تاریخ نگاری روایی در آغاز برای ثبت و ضبط سخنان و سیرة پیامبر و صحابة ایشان به‌کار گرفته می‌شد.
تاریخ‌نگاری ترکیبی از اواخر قرن سوم هجری متداول شد.
گزینة ۳
نکات مهم درس دوم:
ـ مهم‌ترین رسالت مورخان، تلاش برای فهم دقیق رویدادهای گذشته است.
ـ در گذشته، مورخان روش‌ها و فنونی را برای تشخیص و تعیین اصالت اخبار و اسناد یک رویداد تاریخی، به‌کار می‌بردند که برخی از این روش‌ها امروزه نیز معتبرند.
تعریف اعتبارسنجی (نقد):
مورخان وقتی با گزارش تاریخی مواجه می‌شوند، آن را اعتبارسنجی یا نقد می‌کنند یعنی به بررسی اصالت خبر می‌پردازند.
معیارهای سنجش اعتبار یک خبر تاریخی
بررسی موضوعاتی نظیر:
الف) سنجش اعتبار و نقد روایتکننده:
1- ویژگی‌های هویتی روایتکننده خبر 2- محل تولد و زندگی
3- گرایش‌های فکری و مذهبی ـ سیاسی 4- جایگاه علمی وی
5- علائق و انگیزه‌های راوی 6- فاصلة زمان و مکان نقل‌کنندة خبر
7- بیان دیده‌ها و شنیده‌های راوی به‌طور مستقیم
ـ در گذشته، مورخانی مانند مسعودی، برای بررسی درستی و یا نادرستی برخی از اخبار و گزارش‌های تاریخی به مسافرت می‌رفتند و مکان رویدادها را از نزدیک بررسی می‌کردند.
ـ یکی از کارهای مورخان در نقد روایتکننده، تعیین فاصلة زمانی و مکانی بین راوی و خبر است تا معلوم شود، روایتکننده خود مستقیماً شاهد وقوع رویدادی بوده و یا خبر آن را از دیگران نقد کرده است.
ـ خبری که راوی آن، خود، به‌طور مستقیم شاهد رویداد بوده ارزش و اعتباری به مراتب بیشتر از خبری که روایتکننده آن را از دیگران نقل کرده دارد.
ب) سنجش اعتبار و نقد و بررسی گزارش‌ها و منابع تاریخی:
1- مطابقت با عقل 2- مقایسه و تطبیق با سایر منابع و شواهد
3- مطابقت با نتایج تحقیقات باستان‌شناسی 4- سنجش گزارش‌ها براساس زمان و مکان
5- اعتبار سنجی با تکیه بر دستاوردهای علوم تجربی 6- اعتبار سنجی به کمک دستاوردهای دیگر علوم انسانی
نکات مهم معیارهای سنجش اعتبار و نقد اصل خبر و منابع تاریخی:
1- مطابقت با عقل:
بررسی مغایرت یا عدم مغایرت با عقل، از مهم‌ترین و مؤثرترین معیار سنجش درستی یا نادرستی یک خبر یا گزارش تاریخی است.
کسانی مانند یعقوبی، مقدسی، ابن‌مسکویه، بیهقی، ابن اسفندیار، عدم مطابقت یک روایت تاریخی با عقل را، دلیل بر بطلان و نادرستی آن می‌دانستند.
2- مقایسه و تطبیق با سایر منابع و شواهد:
مورخان برای تعیین اصالت یک خبر آن را با سایر کتاب‌های تاریخی و یا نوشته‌های دیگر مانند فتوت‌ها، نسب‌نامه‌ها، سفرنامه‌ها و … بررسی می‌کردند.
3- نتایج تحقیقات باستان‌شناسی:
امروزه مطالعه و پیشرفت باستان‌شناسی اخبار کتب قدیمی گذشته را رد یا تأیید کرده است.
پیشرفت ابزار و فنون مدرن پیشرفته به گسترش دانش باستان‌شناسی منجر شده است.
توجه به مندرجات پشت و روی سکه اطلاعات مفیدی به‌دست آورده است.
4- سنجش گزارش‌ها براساس زمان و مکان:
زمان و مکان دو رکن مهم یک رویداد تاریخی هستند.
5- اعتبار سنجی با تکیه بر دستاوردهای علوم تجربی:
پیشرفت علوم تجربی امروزه، نقش بسزایی در تعیین اصالت و اعتبار اسناد و اخبار تاریخی ایفا می‌کنند.
همخوانی یا ناهمخوانی یافته‌های این دانش‌ها با داده‌های تاریخی روش مفیدی برای تعیین اصالت و اعتبار گزارش‌های تاریخی است و اعتبار آنها را مورد تردید قرار می‌دهد.
6- اعتبارسنجی به کمک دستاوردهای سایر علوم انسانی:
پژوهش‌های سایر علوم نظیر زبان‌شناسی، دیرینه‌شناسی، نشانه‌شناسی، نسخه‌شناسی، بوم‌شناسی و … به مورخان برای تعیین اصالت اخبار و منابع تاریخی کمک می‌کنند.
امروزه بهره‌برداری از نتایج و آثار مطالعات بین رشته‌ای در جهان رو به افزایش است.
انواع روش‌های تاریخ‌نگاری
1- تاریخ‌نگاری رواییمورخ تنها روایتکننده است بدون هیچ دخل و تصرفی در نگارش آن
مهم‌ترین ویژگی تاریخ‌نگاری روایی تاریخ‌نگاران، هیچ‌گونه دخل و تصرفی در روایت‌ها نمی‌کردند و آنها را عیناً ذکر می‌کردند. این نوع تاریخ‌نگاری در آغاز برای ثبت و ضبط سخنان و سیرة پیامبر و صحابة ایشان به‌کار گرفته می‌شد، ولی بعد از آن برای ثبت وقایع دوران‌های بعدی نیز استفاده شد.
عیب تاریخ‌نگاری روایی هیچ نقد و نظری دربارة درستی و نادرستی خبر ارائه نمی‌دهند.
امتیاز تاریخ‌نگاری روایی مورخان بعدی با مجموعه‌ای از اخبار گوناگون دربارة یک موضوع روبه‌رو می‌شوند و با به دست آوردن مدارک و اسناد کافی، دربارة اصل خبر قضاوت می‌کنند.
2- تاریخ‌نگاری ترکیبی مورخ در این روش، به‌جای ذکر همة روایات دربارة یک موضوع، با مطالعه و مطابقت همة روایت‌ها، یک گزارش از مجموع آنها تنظیم می‌کند.
عیب تاریخ‌نگاری ترکیبی مورخ در این روش ناچار به گزینش و انتخاب است و امکان دارد برخی از جنبه‌های خبر از چشم او دور بماند.
3- تاریخ‌نگاری تحلیلی مورخ در این روش، با بررسی موشکافانة تمام اخبار و روایت‌های مربوط به یک رویداد و نقد آنها، علل، آثار و پیامدهای آن واقعه را تحلیل و تفسیر می‌کند.
دسته‌بندی تاریخ براساس سالشماری و موضوع:
1- روش سالشماری: مرتب کردن حوادث براساس ترتیب زمانی مثال: گزارش طبری از حوادث سال 61 ق، و وقایع محرم و عاشورا
2- موضوع محوری: سال محور و اساس نگارش نیست، بلکه یک موضوع و یک حادثه محور تاریخ‌نگاری است. مانند: موضوع یک شهر، جنگ‌ها یا طبقاتی از مردم مثل شعرا یا اطبا. (مروج‌الذهب و معادن الجوهر علی بن حسین مسعودی)
نکات مهم برجسته‌ترین افراد در انواع تاریخ‌نگاری:
- برجسته‌ترین چهره‌های تاریخ‌نگاری روایی؛ محمدبن جریر طبری
- برجسته‌ترین چهره‌های تاریخ‌نگاری ترکیبی: بلاذری (قرن سوم ـ صاحب کتاب فتوح‌البلدان) / دینوری (صاحب کتاب اخبار الطّوال)
- برجسته‌ترین چهره‌های تاریخ‌نگاری تحلیلی: ابوعلی مسکویه (مؤلف کتاب تجارب الامم) / مسعودی (مروج‌الذهب) و تاریخ بیهقی
نویسنده:مرصاد لویمی ، دانشجوی حقوق دانشگاه شهید بهشتی ، رتبه 118 منطقه دو - کنکور انسانی 1400
برای دسترسی به دیگر مطالب مربوط به آزمون 7 آبان به لینک زیر مراجعه کنید.
فاطمه ایزدی-دانشجوی روان شناسی دانشگاه شیراز
برای دسترسی به مطلب نکات مهم درس یک به لینک زیر مراجعه کنید.
منابع پژوهش در تاریخ-خلاصه و تست-درس1 تاریخ2-مرصاد لویمی
موفق باشید
