نواحی آب و هوایی-درس 3 جغرافیا یازدهم -نکات و تست-فاطمه ایزدی

دوستان عزیز سلام!

در این مطلب ابتدا با چند تست میزان تسلط خودمون رو در این مبحث ارزیابی میکنیم و پاسخ تشریحی هر تست را با دقت میخونیم. 

سپس خلاصه سوم جغرافیا یازدهم ( انسان و ناحیه)  رو با هم بررسی میکنیم.

در این مطلب گزیده ای از کتاب جامع جغرافیا یازدهم کانون آمده است.

تهیه شده توسط:

ضمنا فایل ضمیمه که متن کامل این مطلب با کیفیت بیشتر در اون اومده رو میتونید در انتهای مطلب دریافت کنید

ارزیابی اولیه:

تست اول

1. بیابان گبی و بیابان نامیب به‌ترتیب دراثرچه عاملی ایجاد شده‌اند؟   (کتاب کانون)

1) عبور جریان‌های آب سرد اقیانوسی ـ ایجاد مرکز پرفشار جنب استوایی 

2) دوری از منابع رطوبت و شکل و جهت ناهمواری‌ها ـ ايجاد مراكز پرفشار جنب استوايي‌

3) ایجاد مرکز پر فشار جنب استوایی ـ دوری از منابع رطوبت و شکل و جهت ناهمواری‌ها 

4) عبور جریان‌های آب سرد اقیانوسی ـ دوری از منابع رطوبت و شکل و جهت ناهمواری‌ها

پاسخ تشریحی 

گزینة 1 

ویژگی‌های آب و هوایی متفاوت موجب می‌شود که بخش‌های مختلف سیارة زمین با یکدیگر تفاوت داشته باشند و نواحی آب و هوایی به‌وجود بیایند. و نام دیگر هوا کره (اتمسفر) و نام دیگر آب و هواشناسی (اقلیم شناسی) است.

تست دوم

2. اقلیم‌شناسی یکی از شاخه‌های … است و وجود … سبب جدا شدن سیارة زمین از سایر سیارات شده است و مقدار انرژی گرمایی دریافتی توسط هر واحد سطح در مدار 60 درجه تقریباً … منطقۀ استوایی است و سیکلون بر روی منطقة … تشکیل می‌شود.   (کتاب کانون)

1) جغرافیای طبیعی ـ زیست‌کره ـ دوبرابر ـ سرد       2) جغرافیای انسانی ـ زیست‌کره ـ نصف ـ سرد

3) جغرافیای طبیعی ـ هواکره ـ نصف ـ گرم            4) جغرافیای انسانی ـ هواکره ـ دوبرابر ـ گرم

پاسخ تشریحی

گزینة 3 

اقلیم‌شناسی یکی از شاخه‌های جغرافیای طبیعی است.

وجود هواکره یکی از ویژگی‌های مهم سیارۀ زمین است و این سیاره را از سایر سیارات جدا می‌کند.

مقدار انرژی گرمایی دریافتی توسط هر واحد سطح در مدار 60 درجه تقریباً نصف منطقۀ استوایی است.

سیکلون بر روی منطقۀ گرم تشکیل می‌شود.

تست سوم

3. به‌ترتیب علل ایجاد بیابان در بیابان‌های گبی و آتاکاما در آمریکای جنوبی تحت تأثیر کدام علل بوده است و بارندگی سالانه بیابان‌ها چند میلی‌متر است؟  (کتاب کانون)

1) دوری از منابع رطوبت ـ استقرار مرکز پرفشار جنب حارّه ـ کم‌تر از 50

2) دوری از منابع رطوبت ـ وجود هوای مرطوب و عامل صعود ـ بیش‌تر از 50

3) استقرار مرکز پرفشار حارّه ـ دوری از منابع رطوبت ـ کم‌تر از 60

4) وجود هوای مرطوب و عامل صعود ـ دوری از منابع رطوبت ـ بیش‌‌تر از 60

پاسخ تشریحی 

گزینة 1

بیابان گبی یا تکله‌ماکان به علت دوری از منابع رطوبت و بیابان آتاکاما در امریکای جنوبی و نامیب در افریقا به علت استقرار مرکز پرفشار حارّه، ایجاد شده‌اند و بارندگی سالانة بیابان‌ها کمتر از 50 میلی‌متر است و حتی ممکن است آن‌ها چند سال بارندگی نداشته باشند.

تست چهارم

4. کدام عامل برای وقوع بارش ضروری است و بیابان تکله ماکان در اثر کدام عامل بوجود آمده است؟   (کتاب کانون)

1) صعود و هوای مرطوب ـ استقرار مرکز پرفشار جنب حارّه  2) فشار و صعود هوا ـ استقرار مرکز پرفشار جنب حارّه

3) صعود و هوای مرطوب ـ‌ دوری از منابع رطوبت         4) فشار و صعود هوا ـ دوری از منابع رطوبتی و جهت وزش بادها

پاسخ تشریحی

گزینة ۳ 

برای وقوع بارش باید دو عامل صعود و هوای مرطوب وجود داشته باشد و بیابان‌ها ناحیه‌هایی هستند که از یک یا دو عامل ایجاد بارش محروم‌اند. به‌طور کلی بیابان‌ها در اثر دو عامل ایجاد می‌شوند: 1- استقرا مرکز و پرفشار جنب حارّه مانند بیابان آتاکاما در امریکای جنوبی و نامیب در افریقا 2- دوری از منابع رطوبت و شکل و جهت ناهمواری‌ها مانند بیابان گبی یا تکله‌ماکان

تست پنجم

5. بیابان گبی و بیابان نامیب به‌ترتیب دراثر چه عاملی ایجاد شده‌اند؟  (کتاب کانون)

1) عبور جریان‌های آب سرد اقیانوسی ـ ایجاد مرکز پرفشار جنب استوایی 

2) دوری از منابع رطوبت و شکل و جهت ناهمواری‌ها ـ ايجاد مراكز پرفشار جنب استوايي‌

3) ایجاد مرکز پر فشار جنب استوایی ـ دوری از منابع رطوبت و شکل و جهت ناهمواری‌ها 

4) عبور جریان‌های آب سرد اقیانوسی ـ دوری از منابع رطوبت و شکل و جهت ناهمواری‌ها

پاسخ تشریحی

گزینة 2 

بیابان گبی به علت دوری از دریاها و یا قرار گرفتن در پشت کوه‌ها که مانع از رسیدن توده‌های مرطوب به این نواحی می‌شود. با خشکی هوا مواجه می‌شوند و بیابان نامیب بر اثر فشار زياد جنب استوايي ایجاد شده است.    

درسنامه:

یکی از عوامل مهم پدید آمدن ناحیه، آب و هوا است. 

ویژگی‌های آب و هوایی متفاوت موجب می‌شود:    

1- بخش‌های مختلف سیارة زمین با یکدیگر تفاوت داشته باشند. 

2- نواحی آب و هوایی به وجود بیایند.

مقایسة هوا و آب وهوا   

× هوا وضعیت گذرا و موقتی هواکره (اتمسفر) در یک محل در مدت زمانی کوتاه است. 

مثال: امروز هوا ابری یا آفتابی یا سرد است. 

× آب و هوا، شرایط و وضعیت هوای یک ناحیه در مدت زمانی نسبتاً طولانی است.

 مثال: اندونزی کشوری گرم و مرطوب است.

× برای پی بردن به نوع آب و هوای یک ناحیه، داده‌های آماری مربوط به دما، بارش، رطوبت و ... را طی سال‌های طولانی (معمولاً سي سال يا بيش‌تر) جمع‌آوری و میانگین آن را محاسبه می‌کنند. 

× آب و هواشناسی (اقلیم شناسی) یکی از شاخه‌های جغرافیای طبیعی است. 

× در ایستگاه‌های هواشناسی به طور دائم با استفاده از انواع ابزارها، میزان دما، بارش، رطوبت، سرعت و جهت وزش باد و … ثبت می‌شود. 

اهمیت هواکره

× محیط زندگی ما از چهار بخش تشکیل شده است:

1- هواکره (اتمسفر) 2- سنگ‌کره ( لیتوسفر) 3- آب‌کره (هیدروسفر) 4- زیست‌کره (بیوسفر)

× هوا مخلوطی از گازهای مختلف است که تا حدود 3000 کیلومتری اطراف سیارة زمین را فرا گرفته است. 

× هوا کره از لایه‌های مختلف تشکیل شده است.

× بيش‌ترين تغييرات آب و هوايي در لاية زيرين آن، يعني وَردسپهر (تروپوسفر) پديد مي‌آيد.

× به واسطة هواکره، زیست کره قادر به حیات است.

× هوا کره بر روی آب‌کره و سنگ‌کره هم تأثیر می‌گذارد.

علل به‌وجود آمدن نواحی مختلف آب و هوایی

الف) تابش خورشید

× مهم‌ترین منبع انرژی برای زمین و عامل اصلی ایجاد ویژگی‌های آب و هوایی در نواحی مختلف زمین است.

× تابش خورشید روی عناصر آب و هوایی چون دما، فشار، رطوبت و بارش تأثیر دارد.

× زاوية تابش خورشيد و ميزان پراكندگي آن بر روي زمين يكنواخت نيست.

× مايل بودن محور زمين سبب مي‌شود كه اشعة خورشيد به مناطق استوايي، عمود و نزديك به عمود بتابد و زاوية تابش به سمت قطب مايل و مايل‌تر شود.

نتيجه: مقدار انرژي دريافتي خورشيد در مناطق استوايي بسيار بيش‌تر از مقداري است كه مناطق قطبي جذب مي‌كنند.

نکته‌مهم:

1. پرتو‌های خورشید در مدار 60 درجه به جهت مایل تابیدن، مساحتی دو برابر ناحیة استوایی را دربر می‌گیرند. اما مقدار انرژی گرمایی دریافتی توسط هر واحد سطح در این ناحیه تقریباً نصف منطقة استوایی است.
2. مایل بودن محور زمین بر مدار گردش انتقالی آن به دور خورشید سبب می‌شود که طی حرکت وضعی و انتقالی، وسعت منطقة روشن و تاریک و طول روز و شب و فصول مختلف سال در نواحی مختلف و در نیمکرة شمالی و جنوبی متفاوت باشد. 

ویژگی‌های نواحی قطبی

× دریافت کم‌ترین میزان انرژی خورشید    

× چند ماه در زمستان در تاریکی کامل فرو رفتن

×  از دست دادن انرژی جذب شدة خود از سطح زمین بدون به‌دست آوردن انرژی جدید

ب) دما

× از دریافت نامساوی انرژی خورشید بر سطح زمین مناطق گرم، معتدل و سرد پدید می‌آید. 

× هر چه از استوا به سمت عرض‌های جغرافیایی بالاتر حرکت می‌کنیم، دمای هوا کاهش می‌یابد.

×   اشعة خورشید در منطقة استوایی در طی سال عمود و نزدیک به عمود می‌تابد.

نواحي استوايي دوگونه‌اند:

1) منبع بزرگ ذخیرة گرما

2) سرچشمة جریان‌های دریایی آب گرم در اقیانوس‌ها

عوامل مؤثر بر دمای یک مکان: 

1- عرض جغرافیایی 2- عامل ارتفاع از سطح زمین به طور متوسط به ازای هر 1000 متر 6 درجة سانتی‌گراد کاهش دما در لایة‌ وردسپهر 3- دوری و نزدیکی به اقیانوس‌ها و دریاها 4- عبور جریان‌های دریایی آب گرم و سرد 5- جهت و شیب ناهمواری‌ها. 

پ) فشار

× فشار هوا به وسیلة فشارسنج اندازه‌گیری می‌شود و واحد اندازه‌گیری آن «هکتو پاسکال» است. 

مركز كم فشار و پرفشار 

× وقتي هواي يك منطقه گرم مي‌شود: مولكول‌ها سريع‌تر حركت مي‌كنند و از هم فاصله مي‌گيرند.

× از وزن و فشار هوا در واحد حجم كاسته مي‌شود و هواي گرم و سبك به بالا صعود مي‌كند. 

× هواي گرم نسبت به اطراف خود فشار كم‌تري دارد و روي منطقة گرم يك مركز كم فشار ايجاد مي‌شود. 

× در کم فشار، فشار هوا به سمت مركز ناحيه كم مي‌شود و یک ناحیة کم فشار (سیکلون) را به وجود می‌آورد. 

وقتي هوا سرد مي‌شود: مولكول‌هاي آن به هم نزديك‌تر مي‌شوند و تعدادشان در واحد حجم بيش‌تر مي‌شود هواي سرد سنگين است و به سمت پايين يا سطح زمين فرود و بر روي منطقة سرد يك مركز پرفشار (آنتی سیکلون)پديد مي‌آيد. 

در پر فشار، فشار هوا به سمت مركز ناحيه افزايش مي‌يابد.

چگونگی ایجاد باد

1- هوا از جایی با فشار بیش‌تر به سمت جایی با فشار کم‌تر جریان دارد.  

2- بالا رفتن هوای گرم و سبک و جانشین شدن هوای سرد و سنگین به جای آن

ت) تودة هوا: 

× به حجم وسيعي از هوا که از نظر دما و رطوبت، در سطح افقی تا صدها كيلومتر ویژگی‌های یکساني داشته باشد، تودة هوا می‌گویند. 

مثال: تودة هوای گرم و مرطوب، تودة هوای سرد و خشك.

ث) جبهة هوا: 

× جبهه‌ها مرز بین دو تودة هوای مجاور هستند و توده‌های هوا را از هم جدا می‌کنند. 

× قرار گرفتن دو تودة هوای متفاوت در یک ناحیه در مجاور هم و برخورد کردن با هم  پدید آمدن یک منطقة‌ گذار یا تغییر از نظر دما یا فشار در مرزهای آن‌ها

× نتیجة‌ برخورد توده‌های هوا با یکدیگر: ناپایداری هوا و در صورت دارا بودن رطوبت، بارندگی ایجاد می‌‌کند.

× یکی از مهم‌ترین جبهه‌های هوا، جبهة قطبی است که بین هوای سرد قطب و هوای گرم استوایی در منطقة معتدله تشکیل می‌شود. این جبهه در تغییرات آب و هوایی کشور ما نقش مهمی دارد.

كمربندهاي فشار و گردش عمومي جو

× پراکندگی کانون‌های فشار بر روی کرة زمین، از عوامل مهم گردش عمومی هوا و تغییرات آب و هوای نواحی است.

× كمربندهاي فشار در دو نيم‌كرة شمالي و جنوبي قرينه‌اند.

× در ناحية استوا به دليل زاوية مستقيم تابش و گرماي همیشگي، يك كانون كم فشار ايجاد مي‌شود.

× قطب‌ها به دليل سردي فوق‌العادة هوا مراكز پرفشار هستند.

× بين دو ناحية استوایی و قطب‌ها، دو مركز كم‌فشار و پرفشار دیگری مشاهده مي‌شود که به دلیل صعود و نزول هوا ایجاد شده‌اند.

× در ناحية استوايي (حاره‌ای) از استوا تا مدارات  شمالی و جنوبی، صعود هواي گرم به بالا و سرد شدن آن موجب ريزش باران مي‌شود و در اين ناحيه هر روز عصر باران‌هاي تند و رعد و برق مشاهده مي‌شود.

× هواي سرد شده در نواحي فوقاني استوا به سمت عرض‌هاي بالاتر حرکت می‌کند و تحت تأثیر نيروي كوريوليس انحراف پیدا می‌کند. 

× سنگین شدن و فرونشستن اين هواي سرد در نواحي مجاور بين‌المدارين (بین مدارس رأس السرطان و رأس الجدی تا مرز منطقه معتدله یعنی شمالی و جنوبی) باعث ايجاد مراكز فشار زیاد جنب استوايي مي‌شود. 

× در ناحیة معتدله در حوالي عرض جغرافیایی 60 درجه، بر اثر صعود هوا منطقة فشار كم ايجاد مي‌شود. 

× اين منطقه تحت تأثير توده هوايي است كه از سمت قطب باعث حركت هواي نسبتاً گرم‌تر به سمت بالا مي‌شود. 

× در اين منطقه به علت وسعت خشكي‌ها در نيم‌كرة شمالي و وسعت آب‌ها در نيم‌كرة جنوبي تغييراتي در فشار مناطق ايجاد مي‌شود.

× جا‌به‌جایی توده‌های هوا  بین کمربندهای فشار، موجب وزش بادهای مختلف در سطح کرة زمین و تغییرات آب و هوایی می‌شود.

ج) بارش

× برخی مناطق جهان مانند نواحی استوایی و آسیای موسمی، پرباران هستند و بیش از 1500 میلی‌متر در سال بارندگی دارند، برخی نواحی داخلی قاره‌ها و بیابان‌ها مقدار ناچیزی بارندگی دارند و بارش در آن‌ها کم‌تر از 50 تا 100 میلی‌متر در سال است و این امکان را دارد که سال‌ها در این نواحی باران نبارد.

عوامل وقوع بارش در ناحيه:

1) وجود هوای مرطوب: منبع عمدة رطوبت هوا دریاها، اقیانوس‌ها و دریاچه‌ها هستند که هرچه از این نواحی دورتر باشیم، رطوبت کم‌تر و خشکی هوا بیش‌تر می‌شود.

2) عامل صعود: وقتی تودة هوای مرطوب تا ارتفاع معینی بالا می‌رود و سرد می‌شود به نقطة اشباع می‌رسد و ابر تشکیل می‌دهد و می‌بارد.

موفق باشید...

همچنین می توانید

برای دسترسی به دفترچه درسنامه آزمون 21 آبان پایه یازدهم انسانی به لینک زیر مراجعه کنید. 

دفترچه درسنامه‌های آزمون 21 آبان - دهم،یازدهم و دوازدهم انسانی

برای دسترسی به مباحث قبلی جغرافیا یازدهم به لینک های زیر مراجعه کنید.

انسان و ناحیه -درس 2 جغرافیا یازدهم -نکات و تست-مرصاد لویمی

معنا و مفهوم ناحیه-خلاصه و تست-درس1جغرافیا2-مرصاد لویمی