بررسی یک سؤال دامدار جهت آمادگی بیشتر برای آزمون 31 اردیبهشت:
به سؤال زیر دقت کنید:
سوال پرسیده از آخرین پایۀ آوایی کدام گزینه یک هجا حذف نشده. یعنی در یکی از گزینه‌ها همۀ هجاهای پایه کامل است و ما باید آن گزینه را انتخاب کنیم.
حال به پاسخ سؤال دقت کنید.
گزینۀ 2 تنها گزینه‌ای است که تمام پایه‌ها در آن کامل است.
اما چرا 20 درصد از دانش‌آموزان گزینۀ 1 را پاسخ سؤال دانسته‌اند؟ و چرا تنها 15 درصد از دانش‌آموزان به این سؤال جواب صحیح داده‌اند.
بیاید احتمالاتی که دانش‌آموزان پاسخ سؤال را گزینۀ 1 دانسته‌اند بررسی کنیم و سعی کنیم به تک تک این موارد در هنگام پاسخ به سؤالاتی از این دست توجه کنیم.
1. گروهی صورت سؤال را اشتباه و ناکامل خوانده‌اند. آنها به نظرشان آمده سؤال پرسیده از کدام گزینه یک پایه حذف شده و به محض برخورد با گزینۀ 1 آن را انتخاب کرده‌اند.
2. گروهی از دانش‌آموزان شعر را تقطیع کرده‌اند ولی فقط تا نیمه. دقت کنید وقتی سؤال پرسیده از آخرین پایۀ آوایی پس تمام حواس شما در تقطیع باید به پایۀ‌آوایی پایانی باشد و تنها تقطیع پایۀ اول کمکی به شما نمی‌کند.
3. گروهی دیگر از دانش‌آموزان در تقطیع گزینۀ 2 به مشکل خورده‌اند و آن را رد کرده‌اند. دقت کنید وزن «مفاعلن مفاعلن مفاعلن مفاعلن» یکی از آن وزن‌هایی است که گاهی در خواندن ابتدایی ممکن است ریتم وزن در گوش ما به خوبی ننشیند. پس حتماً بایستی با تقطیع و یا چند بار درست خواندن مصرع یا بیت به وزن پی ببریم و به صورت حدسی و گمانی و نگاه به ظاهر کلام تصمیم به انتخاب یک گزینه نگیریم.(این وزن را با ریتم چند بار برای خود بخوانید.)
4. دقت کنید حذف شدۀ هجای پایانی رکن مفتعلن: فاعلن/ فعلاتن: فعلن/ مفاعلین: فعولن می‌شود. گروهی از دانش آموزان گمان کرده‌اند مخفف مفتعلن(-UU-) ممکن است (-UU) یا چیزی شبیه این باشد؛ یعنی دقیقاً یک هجا از آخر آن کم شود که چنین چیزی اشتباه است و ما چنین وزنی نداریم.
5. گروهی از دانش آموزان به این دقت کمتری داشته اند که در تقطیع، هجای پایانی حتی اگر کشیده باشد بلند حساب می شود. (احتراز) در رکن پایانی (-U-) تقطیع می شود نه (-U-U).
توصیۀ نهایی:
ابیات را در این گونه سؤالات کامل تقطیع کنید به خصوص رکن اول و آخر را. رکن اول به منظور رسیدن به وزن شعر و رکن آخر را برای بررسی اینکه آیا یک هجا از پایان آن حذف شده است یا نه؛
صورت سؤال را با دقت و کامل بخوانید؛
ابیات بیشتری را از کتب شعر بخوانید تا با وزن‌ها و ریتم‌ها و آهنگ ابیات بیشتر آشنا شوید.
موفق باشید
الناز معتمدی/ مسئول درس علوم و فنون یازدهم انسانی گروه مستندسازی