به‌عنوان معلم ریاضیات، بارها شنیده‌اید که دانش‌آموزان شکایت‌هایی از این دست می‌کنند: «چرا من باید این را یاد بگیرم؟» یا « این مسئله چه فایده‌ای برای من دارد؟» بسیاری‌از مواقع، برای دانش‌آموزان آسان نیست ارتباط بین آنچه را در کلاس ریاضی می‌آموزند و آنچه را در دنیای واقعی می‌بینند درک‌کنند. تحقیقات آموزشی تاکید می‌کند که دانش‌آموزان باید به دنبال ارتباط منطقی بین مطالبی که در کلاس درس آموزش می‌بینند و دنیای واقعی باشند، همچنین دانش‌آموزان باید راه‌حل‌های مختلفی را برای مشکلات ریاضی جستجو کنند. دانش‌آموزانی که برای حل مسائل ریاضی از «راهبردهای تشریحی[1]» استفاده می‌کنند، نسبت به سایر دانش‌آموزان موفق‌ترند. اگرچه راهبردهای تشریحی به‌تنهایی برای حل تمامی مسائل ریاضی کافی نیست، نتایج «آزمون و نظرسنجی پیزا[2]» نیز بر این واقعیت تاکید دا‌ردکه دانش‌آموزانی که از چندین راهبرد برای یادگیری ریاضیات استفاده‌می‌کنند بسیار موفق‌تر هستند.
راهبردهای تشریحی در ریاضیات چیست؟
راهبردهای یادگیری که به نام راهبردهای شرح و بسط شناخته‌می‌شود، دانش‌آموزان را تشویق به ایجاد ارتباط بین مطالب مختلف ریاضی، مطالب آموزشی قبل و شرایط دنیای واقعی، می‌کند، همچنین بر استفاده از روش‌های مختلف برای حل یک مسئله‌ی به‌خصوص، تاکیددارد. راهبردهای تشریحی شامل برقراری ارتباط بین شباهت‌ها و نمونه‌ها، طوفان‌ذهنی، استفاده از نقشه‌های‌مفهومی و روش‌های مختلف حل مسئله می‌شود. این راهبرد‌ها به‌ویژه، برای دانش‌آموزان در درک اطلاعات جدید ریاضی و بهخاطرسپاری این اطلاعات در درازمدت مفید است.
پیزا در سوالات خود از دانش‌آموزان خواسته تعداد دفعات استفاده‌ی آن‌ها از راهبردهای تشریحی را بیان کنند. این سوالات نشان‌می‌دهد، درسراسر جهان دانش‌آموزان از راهبردهای تشریحی نسبت‌به روش"بهخاطرسپاری[3]" و "راهبردهای کنترلی[4]" کمتر استفاده‌می‌کنند. (برای آشنایی با راهبردهای کنترلی به مطلب با عنوان «چگونه می‌توان به دانش‌آموزان یادگیری ریاضیات را آموزش داد؟» مراجعه کنید.)
چه رابطه‌ای بین موفقیت دانش‌آموزان در ریاضیات و استفاده از «راهبردهای تشریحی» وجود دارد؟
دانش‌آموزانی که از راهبردهای تشریحی استفاده‌می‌کنند، اعتماد‌به‌نفس و علاقه‌ی بیشتری نسبت‌به ریاضیات دارند و در مواجهه با مسائل ریاضی دچار استرس نمی‌شوند. لازم‌به‌ذکر است، در آزمون پیزا ارتباط معناداری بین نتایج دانش‌آموزانی که از راهبردهای تشریحی استفاده‌می‌کنند و سایر دانش‌آموزان وجود ندارد، در توضیح این نتیجه می‌توان گفت، دانش‌آموزانی که از راهبردهای تشریحی استفاده می‌کنند، در حل مسائل ساده‌ی ریاضی نتایج ضعیف‌تری نسبت به دانش‌آموزان استفاده کننده از سایر راهبرد‌ها کسب کرده‌اند. از‌سوی‌دیگر، استفاده از راهبردهای تشریحی در حل مسائل سخت نتایج درخشانی داشته‌است.
مزیت‌های راهبردهای شرح و بسط محدود به مسائل ریاضی نمی‌شود، بلکه دارای منافعی در زمینه‌های اجتماعی-اقتصادی برای دانش‌آموزان است. نتایج بررسی‌های پیزا نشان‌می‌دهد، دانش‌آموزانی که از این راهبرد استفاده‌می‌کنند، در مواجه با مسائل چالش‌برانگیز عملکرد بهتری داشته و می‌توانند راه‌حل‌های جایگزین برای یک مشکل بیابند.
منبع: گزارش Ten Questions for Mathematics Teachers… and How PISA Can Help Answer Them (OECD)
مترجم: امیر شاملویی
[1] elaboration strategies
[2] Pisa
[3] memorisation
[4] control strategies