نیکی،قاضی بست-آرایه‌های ادبی فارسی2-درسنامه و تست-علی آذین

دوستان عزیز سلام!

در این مطلب ابتدا با چند تست میزان تسلط خودمون رو در این مبحث ارزیابی میکنیم و پاسخ تشریحی هر تست را با دقت میخوانیم. 

سپس آرایه های ادبی رو در درس های نیکی و قاضی بست فارسی 2 (درس 1 و 2 ) رو با هم بررسی میکنیم.

نویسنده:

«ارزیابی اولیه آرایه های ادبی فارسی 2»

تست اول:

کدام بیت، فاقد تشبیه است؟ (خارج 98)

1) ماه از شرم عذار تو حصاری شده است / این نه هاله است که بر گرد قمر گردیده است

2) غافل از خال و خط و زلف و دهان تو شده است / ساده لوحی که به خورشید تو را سنجیده

3) شور مرغان چمن حوصله سوز است امروز / گل بی درد به روی که دگر خندیده است؟

4) تا قیامت گره اش باز نگردد چون خال / هر که را فکر سر زلف به هم پیچیده است

پاسخ تشریحی:

تشریح سایر گزینه ها:

گزینه 1: هاله ی نور اطراف ماه به حصار( زندانی) تشبیه شده.

گزینه 2: تشبیه تفضیلیه و شاعر معشوقه خودش  رو برتر از خورشید میدونه.

گزینه 4: گره به خال مانند شده.

تست دوم:

در کدام گزینه، مشبه به بر مشبه مقدم شده است؟ (آزمون کانون)

1) شب چو چراغی به روز کاسته و نیم تاب             2) ایام گل چو عمر به رفتن شتاب کرد

3) چون آینه، جان نقش تو در دل بگرفته است          4) دل در سر زلف تو فرورفته چو شانه است

پاسخ تشریحی:

آینه مشبه به  و جان مشبه است!

تست سوم:

کدام بیت بیشترین تشبیه را دارد؟ (سراسری هنر96 _ باتغییر)

1) نگاه دار گرت چون عقیق آبی هست / که خضر بادیه عشق آتشین جگر است

2) غنچه چون عیسی به گفتار آمده است از مهد شاخ / گل چو مریم مهر خاموشی به لب بنهاده است

3) چون زلیخامشربان ما را تلاش ِ قرب نیست /   دیده یعقوب ما را بوی پیراهن بس است

4) به جوی شیر چو فرهاد تیشه فرسودن /  یکی ز جمله بازیچه های طفلانه است

پاسخ تشریحی:

غنچه چون عیسی/ مهد شاخ/ گل چو مریم / مهر خاموشی     4 تشبیه

تشریح سایر گزینه ها:

گزینه 1 : تو چون عقیق/ بادیه عشق/ آتشین جگر    3 تشبیه

گزینه3 : ما چون زلیخامشربان/ دیده ما مانند دیده یعقوب    2تشبیه

گزینه 4 :  چو فرهاد / تیشه فرسودن مانند یک بازی کودکانه    2 تشبیه

( از منظر دیگری میتوان کل این بیت را دارای یک تشبیه دانست: تیشه فرسودن مانند فرهاد (مشبه) مثل بازی کودکانه (مشبه به) است.)

تست چهارم:

تشبیه در کدام گزینه داخل یک کلمه رخ داده است؟

1) مرا در دل درخت مهربانی است!                    2) پری رو بُود یارِ دیرینِ ما

3) دل شده را قوت جان، از لب لعل وی است            4) بتی چون ماه زانو زد، مییِ چون لعل پیش آورد

پاسخ تشریحی:

پری رو تشبیه درون واژه دارد.

 در گزینه 1 و 3  به ترتیب درخت مهربانی و لب لعل  اضافه تشبیهی هستند و در گزینه 4، از 2 تشبیه گسترده 4 رکنی استفاده شده است.

تست پنجم:

در کدام گزینه، آرایه تشبیه وجود ندارد؟

1) چال گونه ، خال لب، ابرو کشیده،  دست نرم / این همه ابزار قتاله به یکجا لازم  است؟

2) می‌سپارم کشور دل را به دستانت ولی / خواهشا مانند مسئولان  ایرانی   نباش

3) چشم سبز و لب قرمز، تن تو رنگ سفید / تو خودت پرچم اسلامی ایران منی!

4) بوسه ای بر من بزن من چشم میبندم تو هم / این شتر دیدن ندیدن ها را که استادی دگر

پاسخ تشریحی:

تشریح سایر گزینه‌ها:

گزینه 1: کلمات مصراع اول به  ابزار قتاله    

گزینه 2: کشور دل

گزینه 3: مصراع دوم تشبیه بلیغ اسنادی دارد.

درسنامه آرایه های ادبی:

جناس تام :  2تا کلمه از لحاظ ظاهر یکسان ولی معنی متفاوت.

صد هزاران گل شکفت و بانگ مرغی برنخاست

عندلیبان را چه پیش آمد هزاران را چه شد؟

هزاران مصراع اول: عدد 1000 /  هزاران مصراع دوم:  بلبلان 

دوش سیلاب غمم تا به سر زانو بود

امشب ای دوست! چه تدبیر که بگذشت ز دوش

دوش اول: دیشب / دوش دوم: کتف

نکته طلایی: جدول کلمات ایهام خیز و جناس تام  یکسان میباشد!

(با یه تیر 2نشون بزن پس!)

لیست کوتاهی از واژگان ایهام دار و پُر کاربرد جناس تام:

1) لب: ساحل/ عضوی از چهره                           

2) هوا: آب و هوا / آرزو و هوس                   

 3) راست: درست / مستقیم          

 4) آهنگ: آوا / قصد غرض                    

   5. آهو: غزال / عیب           

6. خویش: خویشاوند/ خود

7. قلب: دل / تقلبی    

 8. روان: روح/ جاری        

   9. مِهر: محبت / خورشید           

 10. مُدام: شراب / پیوسته

تشبیه :   مانند کردن چیزی به چیزی دیگر.

4 تا رکن دارد:

1) مشبه: اون چیزی که به چیز دیگه مانند میشه.         2) مشبه به: اون چیزی که مشبه بهش مانند شده!

3) وجه شبه : ویژگی مشترک   میان مشبه و مشبه به ( دلیل شباهت هم بهش میگن)

4) ادات تشبیه: کلماتی(میتوانند فعل،حرف ، وند و.. باشند.) که غالبا معنای "مثل"  میدهند: چون ، مانند،  بدین سان،   چو، گویی، انگار، به شیوه ی ، میمانست ، وار(علی وار)  یا  سا (برق آسا) و پسوندهای شباهت دیگر و..

انواع تشبیه:

بدیهی‌ است موارد زیر برای  یادگیری بیشتر و هر چه بهتر شما عزیزان تنظیم شده و مهم،  تشخیص تشبیه است. در صورت دانستن موارد ذیل تشخیص این آرایه سهل الوصول تر خواهد شد.

1) تشبیه گسترده: 3 الی 4 رکن تشبیه در آن دیده میشود.

پیراهنت در باد تکان میخورد

این تنها پرچمی ست که دوستش دارم

پیراهن تشبیه شده به پرچم و وجه شباهت این دو ، در میان باد تکان خوردن آن میباشد.

2) تشبیه بلیغ (فشرده) :

 1) اسنادی: استفاده از افعال اسنادی برای مانند کردن  طرفین تشبیه (مشبه/ مشبه به). 

تنِ من قایق لنگر زده در طوفان است

   خودم اینجا دلِ من پیش تو سرگردان است

شاعر تن خودش را به قایقی تشبیه میکند (دقیق ترش قایق لنگر زده ای درطوفان!)

2) اضافی: تشبی در قالب ترکیب اضافی میباشد به طوری که معمولا مضاف الیه مشبه و مضاف مشبه به محسوب میشود.

تیرِ مژگان و کمانِ ابروش / عاشقان را عید قربان میکند

مژگان به تیر و ابرو به کمان تشبیه شده.

مثال های دیگر: طاقِ ابرو، لعلِ لب ، لبِ لعل ، ماهِ چهره و..

3) تشبیه درون واژه: واژه ای مرکب است.( ترکیب اضافه ای رو در نظر بگیر که کسره وسطش وجود نداشته باشه! مثل گل چهره ، سیم اندام ، ماهرُخ و..)

عشق یوسف چه ستم ها که به زلیخا که نکرد

ماهرو سنگدل است گرچه پیمبر باشد!

رویِ اون مثل ماهه/دلش مثل سنگه (جفتشون کلمه ی مرکب هستند)

4) تشبیه مضمر(پنهان): شاعر میاد یواشکی معشوق خودش رو به چیزی تشبیه میکنه که این عمدتا از حیای  و نجابت شعرای ما  سرچشمه میگیره!

این تویی یا سرو بستان که به رفتار آمده است؟!

تو مثل سرو بستانی( اینجا سعدی حیا میکنه پوشیده معشوق خودش رو تشبیه میکنه.)

5. تشبیه معکوس: 

ایام گل چو عمر به رفتن شتاب کرد

درستش اینه که ما عمر رو به گل(که عمرش خیلی کمه) تشبیه کنیم نه برعکس!

6. تشبیه تفضیلی یا مُرجّح:  وجه شبه طرفین تشبیه تو مشبه به بیشتره تا مشبه. حالا اگه شاعر این ویژگی رو تو مشبه پررنگتر از مشبه به جلو بده با این نوع تشبیه سر و کار داریم.

لبت بدیدم   و لعلم بیفتاد از چشمم

لعل سرختر از لبه ولی شاعر داره میگه با دیدن سرخی لب های تو، سرخی سنگ لعل( که دیگه نماده) از نظرم افتاد.( یعنی لب تو سرختر از اونه!)

7. تشبیه حالت به حالت (مرکب): شاعر میاد یه تصویری رو تو مصرع اول میسازه و یه تصویر دیگه ای رو تو مصرع دوم که دقیقا یه چیز رو میخوان بگن اما با زبان متفاوت.( چون استقلال دستوری ندارند آرایه اسلوب معادله نمیشن.)

عرقت بر ورق روی نگارین به چه ماند؟

همچو بر خرمن گُل قطره باران بهاری

تشبیه قطره عرقی که روی صورت لطیف معشوق نشسته. (تصویر اول) به قطره بارانی که روی گلبرگ ها در بهار میشینه.( تصویر دوم)

نویسنده:علی آذین ، دانشجوی حقوق دانشگاه شهید بهشتی ، رتبه 123 منطقه دو - کنکور انسانی 1400

برای دسترسی به دیگر مطالب مربوط به ازمون 7 ابان به لینک زیر مراجعه کنید.

فاطمه ایزدی-دانشجوی روان شناسی دانشگاه شیراز

برای دسترسی به درسنامه  قرابت و مفهوم و املا و لغت این مبحث به لینک های زیر مراجعه کنید.

نیکی،قاضی بست-املا و لغت فارسی2-درسنامه و تست-علی آذین

نیکی،قاضی بست-مفهوم و قرابت فارسی2-درسنامه و تست-لیلا علمی

موفق باشید.