هنر آشور
(منبع: دایره المعارف رویین پاکباز)
نویسنده: گلشن اسکندری
در اواسط هزاره دوم پیش از میلاد، آشوری ها پس از پایان یافتن اقتدار اکدی ها و بابلی ها روی کار آمدند.
نقش برجسته های سنگی، شاخص ترین آثار هنر آشوری هستند.
خصلت بارز نقش برجسته ها ← روایتگری است.
هنرمندان آشوری نقوش حجاری را مانند دیوارنگاری رنگ می کردند و صحنه های شکار، جنگ و مراسم مذهبی را با تاکید بر حضور مقتدرانه شاه نشان می دادند.
از موضوعات متداول نقش برجسته ها ← محاصره شهر و قلعه دشمنان ( نقش برجسته آشور بانیپال دوم در حال جنگ).
هنرمندان آشوری در بازنمایی حیوانات بخصوص صحنه شکار شیر توانایی بیشتری داستند. آشوری ها حالت های گریز و ستیز و مرگ حیوانات را طبیعی و دقیق مجسم می کردند ( نقش برجسته ماده شیر محتضر، مکشوف در نینوا)
آشوری ها در نقش برجسته پیکر انسان را خشک و رسمی نشان می دادند و غالبا سر و پاها از دید جانبی و بدن از دید روبه رو نشان داده می شد. پیکر شاه در مرکز ترکیب بندی جای دارد به دلیل جلب توجه.
رویداد اصلی در پیش زمینه وسیع بازنمایی می شد و رویداد فرعی در پس زمینه، کوچکتر و درون نوارهای بالای صحفه اصلی جای می گرفت. آشوری ها برای تجسم عمق صحنه، زمین به طور قائم و پیکرها و اشیاء در وضع طبیعی نشان داده شده اند.
از میان مجسمه های آشوری، شیران و گاوان بالدار بزرگ اندازه ای که سر آدمی دارند از همه جالب تر است. این مجسمه ها مانند پیکرهای محافظ در جلوی دروازه های اصلی کاخ قرار می گرفتند.
نکته: کارکرد این جانوران محافظ، راندن و دفع نیرو شر و گرامی داشتن مقدم شاه بود (گاو بالدار با سر انسان مکشوف در ناحیه خرساباد)
این جانوران به صورت 5 پا هستند (از روبه رو ایستا به نظر می آیند و از دید جانبی در حال حرکت هستند- قصدشان القای حرکت از دید جانبی بود).
روش قرارداد نمایش تصاویر (اصل تقابل) در بین النهرین و مصر باستان دیده می شود.
آشوریان سنت مجسمه های نگهبان را از آثار حیتی ها (حتیان) اقتباس کرده اند. نمونه بارز این مجسمه های نگهبان غول آسا در بغازکوی ترکیه ← دروازه شیران
قرار گرفتن حوادث اصلی و فرعی در نقش برجسته های آشوری به ترتیب:
رویداد اصلی ← پیش زمینه - وسیع - در پایین صحنه
رویداد فرعی ← پس زمینه - کوچکتر - در بالای صحنه
نکته: برای تجشم عمق صحنه، زمین به صورت قائم و پیکره ها و اشیا در وضع طبیعی نشان داده می شوند.
هنر آشور با هنر مصر بسیار با هم شباهت و قرابت دارند و بسیار از همدیگر تاثیر گرفتند. مثال: در نوع ترکیب بندیهای عناصر تصویری، حرکت اسبها، شیوه کمان کشی ارابه ران ها.
نکته: اقتباس مجسمه های نگهبان دروازه های آشوریان ← تمدن هیتی ها (حتیان) نمونه بارز آن دروازه شیران در بغاز کوی ترکیه است.
نکته: پیکره جانوران محافظ [ دروازه های محافظ] در کجاها هستند: هیتی ها / آشوریان / دژ میسنی ها (ارگ تیرنس)
نکته: در هنر آشوری پیکره انسان ← خشک و رسمی، پیکره جانوران، ← طبیعی و در حال حرکت نشان می دهند.
معماری آشوری
به دلیل محل استقرار آشوری ها در شمال میان رودان و وفور سنگ، آنها از تخت سنگهای وزین و حجیم استفاده می کردند.
زیگورات های آشوری ها بیشتر به شکل هرم های پلکانی بود. نمونه آن زیگورات خرساباد است که به دستور سارگون دوم در خرساباد (دورشروکین) بنا شد.
ارگ سارگون دوم یا زیگورات خرساباد، هفت سطح پلکانی داشته که امروزه تنها چهار طبقه آن باقی مانده است. هر طبقه با رنگی جداگانه رنگ آمیزی می شد (معبد هفت رنگ ارگ سارگون دوم).
منبع: کتاب دایره المعارف رویین پاکباز _ کتاب سیر هنر در تاریخ یک _ کتاب تاریخ هنر جهان _ کتاب آشنایی با مکاتب نقاشی
تهیه و تنظیم: گلشن اسکندری دانشجوی سینما دانشگاه هنر تهران