بازی‌های مختلفی که برای «بهبود علملکرد مغزی[1]» به وجود آمده‌اند، تا چه اندازه مفید هستند؟ تمرین مغزی براساس یافته‌های یک پژوهش در سال 2008 رواج یافت و اکنون تبدیل به یک کسب‌وکار شده است. بازی‌های آنلاین و ویدئوهای مختلفی در این زمینه انتشار می‌یابد که به دنبال تقویت مغز شما مانند یک ماهیچه هستند و قصد دارند تا توانایی‌های ذهنی و شناختی شما را افزایش دهند.
تحقیقی که در سال 2008 انجام شد، روی بهبود «هوش سیال[2]» متمرکز بود:نوعی از هوش که مرتبط با توانایی استدلال‌های انتزاعی، درک روابط نامانوس و حل انواع جدیدی از مسائل است. هوش سیال یکی از دو نوع هوش سازنده آی‌کیو است. هوش دیگر، هوش متبلور[3] است که آن را مانند انباری از دانش ذخیره شده طی سال‌های عمر می‌دانند. واضح است که می‌توان هوش متبلور را افزایش داد اما تا چه حد می‌توان هوش سیال را تقویت کرد؟
یکی از عوامل تعیین‌کننده در هوش سیال، ظرفیت حافظه کاری یک فرد است (تعداد افکار و روابطی که یک فرد می‌تواند در زمان فکر کردن روی یک مساله، در ذهن خود نگه دارد؛ به ویژه زمانی که عوامل محیطی منجر به حواسپرتی می‌شوند). تمرکز پژوهش سوئیسی بر آن بود که به مشارکت‌کنندگان مسائلی بدهد که نیازمند به کار گرفتن شدید حافظه کاری باشد. آنها باید به طور همزمان 2 عامل را در ذهن خود نگه می‌داشتند و در دوره‌های طولانی، بر عوامل حواسپرتی هم غلبه کنند. یکی از عواملی که باید شرکت‌کنندگان در ذهن خود نگه می‌داشتند، مجموعه‌ای از اعداد بود. عامل دیگر، تصویر یک مربع کوچک بود که در قسمت‌های مختلفی از یک مانیتور نشان داده می‌شد. هم اعداد و هم جای مربع، هر 3 ثانیه یک بار تغییر می‌کرد. شرکت‌کنندگان باید تشخیص می‌دادند که ترکیب عدد کنونی و جای مربع نمایش داده شده، پیش از این و در بار nام نشان داده شده است یا خیر. با ادامه این پژوهش، عدد n افزایش می‌یافت و افراد باید تعداد ترکیب‌های بیشتری در ذهن نگه می‌داشتند. این موضوع، کار آنها را بسیار طاقت‌فرسا می‌کرد.
پیش از شروع این پژوهش، هوش سیال شرکت‌کنندگان اندازه‌گیری شده بود و پس از دوره 19 روزه آزمایش نیز، دوباره هوش سیال آنها اندازه‌گیری شد. نتیجه آن بود که هوش سیال همه آنها در این مدت تقویت شده بود. از طرفی، افرادی که مدت بیشتری در این آزمایش شرکت کرده بودند، افزایش هوش بیشتری را نشان می‌دادند. این آزمایش برای اولین بار اثبات کرد که می‌توان هوش سیال را هم از طریق تمرین، افزایش داد.
با این حال، باید 2 موضوع را در ذهن داشت: نخست آنکه برای ادامه یافتن این توانایی، باید همواره مغز را تمرین داد. مساله دوم آن است که نمی‌تواند تنها با یک نوع مهارت، تمام مهارت‌های مغز را تقویت کرد. از این رو، باید همان تمرین‌هایی را بیشتر انجام داد که مغز، بیشترین نیاز را به آنها دارد.
[1] brain training
[2] fluid intelligence
[3] Crystallized intelligence
منبع:
Brown, Peter; Roediger, Henry; McDaniel, Mark. make it stick:The Science of Successful Learning. London: The Belknap Press Of Harvard University Press, 2014. pp. 176-177.