مغز ما هیچ چیز را فراموش نمی‌کند

زمانی را به یاد می‌آورم که پس از سی و اندی سال به کتابخانه‌ای قدیمی رفتم که در آن کار می‌کردم. همه چیز آشنا به نظر می‌رسید و حتی متوجه تغییرات می‌شدم. چهره ­ی کتابدار هم برایم آشنا بود. اما جالب‌تر از آن، شیوه ­ی پوشیدن کفشش بود و پایی که هنگام راه رفتن روی زمین کشیده می‌شد. با خودم گفتم: به چه دلیلی باید شکل راه رفتن کتابدار باید هنوز در ذهن من باشد؟ چنین حافظه‌ای چه تاثیری در زندگی‌ام دارد که باید فضایی در مغزم به آن اختصاص یافته باشد؟ در آن زمان نتوانستم پاسخی برای پرسش‌هایم پیدا کنم اما از یک چیز اطمینان یافتم. هیچ چیز در حافظه از دست نمی‌رود و تنها برخی از اطلاعات، کهنه و کم‌رنگ می‌شوند. در حقیقت تنها دسترسی ما به آن­ها کم می‌شود. قدرت بازیابی ما برای آن اطلاعات خاص است که کم شده و نزدیک به صفر می‌شود.

قدرت بازیابی اطلاعات، یعنی چقدر آسان می‌توانیم آن را به یاد بیاوریم. این قدرت بازیابی، با مطالعه و استفاده ­ی مکرر، افزایش پیدا می‌کند. بدون تقویت مکرر، این قدرت بازیابی به سرعت کاهش پیدا می‌کند و ظرفیت آن در مقایسه با ذخیره­ سازی نسبتا کم خواهد شد. در هر زمان خاص، ما تنها می‌توانیم چیزهای محدودی را با یک سرنخ مشخص به یاد بیاوریم.

فرض کنید که در اتوبوس هستید و صدای زنگ موبایل یک نفر را می‌شنوید. زنگ موبایل او صدای کواک‌­کواک اردک‌هاست. در این زمان، ممکن است دوستی را به یاد بیاورید که او هم صدای زنگ مشابهی دارد. ممکن است این زنگ شما را به یاد سگی بیندازد که دنبال یک گروه اردک می‌کرد یا آنکه به فکر کاپشن زردتان بیفتید که عکس اردک کوچکی روی آن حک شده است. با این حال، هزاران ارتباط دیگری را که بین اردک و محفوظات مختلف شماست، به یاد نمی‌آورید؛ حتی مواردی که در زمان حفظ کردن برای شما اهمیت و معنای پررنگی داشته‌اند.

شما تنها مواردی را به یاد آورده‌اید که استفاده­ ی بیشتری از آنها کرده‌اید. در مقایسه با حفظ کردن، قدرت بازیابی نوسان بسیاری دارد. قدرت بازیابی یک مجموعه ­ی خاص از اطلاعات به سرعت شکل می‌گیرد و به سرعت هم از بین می‌رود. گویا طبیعت ذهن انسان تنها به او اجازه می‌دهد که چند اطلاعات خاص را در دسترس خود نگه دارد. پس اگر به یک اطلاعات خاص نیاز دارید و می‌خواهید ذهن شما به سرعت در زمان مورد نیاز آن را در دسترس شما قرار دهد، به طور مکرر از آن استفاده کنید تا در لایه ­ی رویی مغزتان باقی بماند.

منبع:

Carey, Benedict;How We Learn:The Suprising Truth About When, Where and Why it Happens. New York: Random House, 2014. pp. 42-44.