سلام عزیزان من آرمین عبدالحسینی، رتبه 29 کنکور 1400 و دانشجوی رشته حقوق دانشگاه تهران هستم در این مطلب میخواهم به معرفی شخصیت های مهم و تاثیرگذار تاریخ 3 بپردازم این درسنامه مطابق با آزمون 24 دی است. در آخر این مطلب به بررسی چند تست از تاریخ 3 نیز پرداخته ام پس با ما همراه باشید.
* محمدحسن خان اعتمادالسلطنه: یکی از چهره های فرهنگی دوره قاجار بوده و ریاست دارالترجمه همایونی را بر عهده داشت و کتاب صدرالتواریخ از آثار وی است.
* خاوری شیرازی: از پیشگامان انتقاد از تملق و تکلف نویسی بوده و علاقه زیادی به حقیقت گویی و مختصر نویسی داشته است و کتاب تاریح ذوالقرنین را نوشته است.
* میرزا محمدجعفر خورموجی نویسنده کتاب حقایق الاخبار ناصری می باشد که برای اولین بار قتل امیرکبیر را فاش کرد.
* میرزا فتحعلی آخوندزاده از شیوه تاریخ نویسی رضا قلی خان هدایت انتقاد کرده است زیرا رضا قلی خان از شعر در بیان رویدادها استفاده می کرده و الفاظ مصنوع ادبی به کار می برده است.
* میرزا آقاخان کرمانی معتقد است که مورخان جدید اروپایی با بررسی سیر حوادث و مطالعه علل و نتایج رویدادها به قوانینی دست یافته اند که آن را حکمت تاریخی می نامند.
* ناظم الاسلام کرمانی در کتاب تاریخ بیداری ایرانیان ، به نقش طبقات اجتماعی در انقلاب مشروطه پرداخته است.
* از ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه ، سفرنامه های متعددی به جای مانده است.
* کاغذ اخبار اولین روزنامه ایرانی بود که توسط میرزا صالح شیرازی (دانشجوی اعزامی به انگلستان) وارد کشور شد.
* امیرکبیر به منظور رشد آگاهی سیاسی و اجتماعی مردم و توسعه فرهنگ جامعه ، روزنامه وقایع الاتفاقیه را چاپ کرد که بعد ها به نام روزنامه دولت علیه ایران تغییر نام داد.
* تهماسب صفوی ، فرزند شاه سلطان حسین صفوی بود که قصد بازگرداندن حکومت صفوی را داشت.
* پس از کشته شدن فتحعلی خان قاجار (پدربزرگ آقا محمد خان) ، نادر به سمت فرماندهی سپاه تهماسب صفوی رسید.
* نادرشاه افشار ، جنگاوری مشهور بود که فرماندهی سپاه تهماسب صفوی را برعهده داشت و طی چند نبرد افغان ها را شکست داد و در چندین جنگ بر ارتش عثمانی پیروز گردید و سرزمین های اشغال شده را آزاد کرد.
* عادل شاه و ابراهیم شاه ، برادرزادگان نادر بودند که پس از وی به سلطنت رسیدند و در نهایت شاهرخ ، نوه نادر قدرت را در مشهد به دست گرفت و به قدرت خود در مشهد بسنده کرد و آقامحمدخان قاجار حکومت او را از بین برد.
* کریم خان زند ، رئیس طایفه زند از جمله سردارانی بود که پس از کشته شدن نادرشاه در صدد کسب قدرت برآمد. وی سلسله زندیه را پایه گذاری کرد و از ادامه جنگ ها و لشکرکشی ها صرف نظر کرد و شیراز را پایتخت خود اعلام کرد.
* کریم خان زند به جای لقب پادشاه ، از لقب وکیل الرعایا استفاده کرد.
* لطفعلی خان زند ، آخرین پادشاه زندیه بود که از آقامحمدخان قاجار شکست خورد.
* نادرشاه برای انگلیسی ها معافیت گمرکی در نظر گرفت و در صدد برآمد تا نیروی دریایی در دریای مازندران و خلیج فارس ایجاد کند که به همین منظور جان التون انگلیسی را استخدام کرد.
* در زمان کریم خان ، هیأتی از فرانسه و انگلیس برای گرفتن امتیاز و ایجاد مراکز تجاری به ایران آمدند ولی توافقی حاصل نشد.
* نادرشاه شهر اصفهان را بازسازی کرد و کاخ خورشید را در کلات بنا کرد.
* مکتب نقاشی شیراز در زمان زندیه به اوج رسید و نقاشان برجسته چون محمدصادق ، اشرف ، میرزا بابا آثاری را آفریدند.
* محمد بابر از نوادگان تیمورخان گورکانی ، حکومت مغولان کبیر را در هند بنیانگذاری کرد.
* در سال 1646 ، میان مجلس انگلستان (به رهبری کرامول) و پادشاه انگلستان (چارلز یکم) جنگی در گرفت که مجلس در آن پیروز شد و کرامول نظام پادشاهی را برانداخت و اولین و تنها رئیس جمهور انگلستان شد.
* انگلستان در دوره حکومت طولانی ملکه ویکتوریا به قدرت اول جهان تبدیل شد و بخش های بزرگی از جهان را تحت استعمار خود در آورد.
* در نتیجه پیروزی مستعمره نشینان و اعلان استقلال آمریکا از انگلیس ، جورج واشنگتن به ریاست جمهوری آمریکا رسید.
* دیدگاه ولتر: از اطاعت انسان از عقل مادی و مبارزه با خرافات سخن می گفت.
* دیدگاه مونتسکیو: از تفکیک قوای سیاسی و حقوق بشر دفاع می کرد.
* دیدگاه روسو: بر اهمیت انتخابات تاکید داشت و تشکیل حکومت را ناشی از قرارداد اجتماعی می دانست.
* لویی شانزدهم و همسرش ماری آنتوانت در جریان انقلاب کبیر فرانسه اعدام شدند.
* ناپلئون بناپارت ، فرمانده ارتش فرانسه بود که با کودتایی به امپراتوری فرانسه رسید.
* روسیه در نتیجه اقدامات پتر کبیر ، در مسیر توسعه طلبی سیاسی و نظامی قرار گرفت.
* آقامحمدخان قاجار ، پسر محمدحسن خان قاجار بود که پس از مرگ کریم خان ، حکومت قاجاریه را در تهران بنیانگذاری کرد و با غلبه بر لطفعلی خان زند ، تاجگذاری کرد.
* فتحعلی شاه قاجار ، برادرزاده آقامحمدخان قاجار بود که دومین پادشاه سلسله قاجار شد. در دوران سلطنت وی ایران با تهاجم نظامی روسیه و رقابت دولت های انگلیس و فرانسه برای نفوذ در ایران رو به رو شد. فتحعلی شاه در بهبود بخشیدن به اوضاع داخلی مفید عمل کرد ولی در مقابله با دشمنان خارجی ناکام ماند.
* محمدشاه ، فرزند عباس میرزا و نوه فتحعلی شاه بود که بعد از مرگ فتحعلی شاه به سلطنت رسید. او با تدابیر قائم مقام فراهانی به تخت نشست و تدابیر قائم مقام موجب بهبود اوضاع کشور گردید ولی ایستادگی قائم مقام فراهانی در برابر انگلستان و تلاش برای کاستن از دخالت ناروای درباریان ، شاه حکم قتل وی را صادر کرد.
* حاجی میرزا آقاسی ، مراد و معلم درویش مسلک محمد شاه بود که بعد از قائم مقام به صدارت رسید و در زمان وی روسیه و انگلیس نفوذ زیادی در ایران پیدا کردند.
* پس از مرگ محمدشاه ، ولیعهد او ، ناصرالدین میرزا، با درایت میرزا تقی خان فراهانی (امیرکبیر) بر تخت شاهی نشست. امیرکبیر تربیت یافته قائم مقام بود که برنامه منسجمی برای اصلاح امور سیاسی و اقتصادی تهیه و بخشی از آن را اجرا کرد. امیرکبیر سرانجام با دسیسه عوامل داخلی و خارجی به قتل رسید.
* میرزا حسین خان سپهسالار ، یکی از صدر اعظم های عصر ناصری ، نقش مؤثری در تشویق شاه برای سفر به فرنگ و اخذ تمدن اروپایی و دادن امتیاز به انگلیس و روسیه نقش داشت.
* ناصرالدین شاه در آستانه پنجاهمین سالگرد سلطنتش ، میرزا رضا کرمانی که از هواداران سید جمال الدین اسدآبادی بود ، او را به قتل رساند.
* آقا محمدخان قاجار با استفاده از جنگاوران ایل خود و دیگر ایل های متحد آن، قدرت را به دست گرفت. این ارتش مجهز به تیر و کمان ، گرز ، شمشیر و تفنگ های فتیله ای بود و به ندرت از توپخانه استفاده می کرد.
* عباس میرزا فرمانده جنگ های ایران و روس ، درصدد برآمد با استفاده از دانش و تجارب کارشناسان نظامی فرانسه و انگلستان ، ارتش ایران را تجدید سازمان و مجهز به سلاح های مدرن کند ، اما تلاش های او به دلیل پیمان شکنی دولت فرانسه ، بدعهدی دولت انگلیس و موانع و مشکلات داخلی بی نتیجه ماند.
* یکی از مقاصد امیرکبیر از تاسیس دارالفنون ، آموختن دانش نظامی جدید و نیز تقویت توان جنگی و دفاعی کشور بود.
* ناصرالدین شاه امتیاز تأسیس یک واحد نظامی حرفه ای با عنوان بریگاد قزاق را به روسیه واگذار کرد.
* ناتوانی فتحعلی شاه در تأمین تدارکات سپاه و بی کفایتی و سستی برخی از فرماندهان ، مانند آصف الدوله و نیز اعتماد به وعده ها و قدرت خارجی در شکست از روسیه و تحمیل عهدنامه ترکمانچای تأثیرگذار بود.
* انگلستان برای حفظ مستعمره خود یعنی هندوستان و ایجاد منطفه حائل ، در زمان محمدشاه و ناصرالدین شاه از حاکم نافرمان هرات و دیگر امیران شورشی افغان حمایت کرد و با اقدامات سیاسی و نظامی خود مانع سرکوب این شورش ها توسط سپاه ایران شد.
* در ماجرای امتیاز توتون و تنباکو ، ناصرالدین شاه در برابر دریافت مبلغی ناچیز و یک چهارم سود سالانه، انحصار خرید و فروش تنباکو و توتون در داخل و خارج ایران را به مدت پنجاه سال به یک انگلیسی به نام تالبوت واگذار کرد. از این رو این قرارداد به قرارداد تالبوت مشهور شده است و چون نام شرکت تالبوت، رژی بود این عهدنامه را رژی نیز می نامند.
* فتوای تاریخی میرزای شیرازی باعث شد که ناصرالدین شاه ، قرارداد تالبوت را لغو کند.
* عهدنامه فین کنشتاین میان ایران و فرانسه در زمان فتحعلی شاه و ناپلئون نوشته شد.
* در زمان فتحعلی شاه و محمدشاه ، به سبب اختلافات مرزی، بدرفتاری عثمانیان با زائران ایرانی عتبات عالیات و مشکلات تجاری، تنش هایی میان دو کشور بروز کرد اما با وساطت دولت های انگلستان و روسیه مذاکراتی میان ایران و عثمانی صورت گرفت و قراردادهای صلح ارزنة‌الروم اول و دوم میان آنها بسته شد و به کشمکش ها پایان داد.
* بازرگانان روسی و ارمنی با حمایت های مالی ، نصب دستگاه های پنبه پاک کنی ، توزیع بذر و بالا بردن استانداردهای تولید به روند افزایش صادرات پنبه کمک کردند.
* سیب زمینی به یکی از محصولات مهم کشاورزی تبدیل شد و در زمان مظفرالدین شاه برای مقابله با قحطی، کشاورزان به کشت آن تشویق می شدند.
* امیرکبیر با تاسیس دارالفنون قصد داشت تا آموزش دانشجو در داخل کشور را جایگزین فرستادن آنها به خارج کند تا از این طریق ، بتواند بر محتوا و اساتید و روش های تدریس، نظارت بیشتری داشته باشد.
* میرزا حسن رشدیه یکی از شخصیت های فرهنگی عصر قاجار تحصیلی بود که برای تأسیس مدرسه های جدید به ویژه در دوره ابتدایی در شهرهای مختلف ایران بسیار تلاش کرد و در این راه رنج ها و سختی های فراوانی کشید.
* بی بی خانم مدرسه دوشیزگان را به منظور تحصیل دختران در تهران تأسیس کرد.
* در دوره ناصرالدین شاه ، سنت نگارگری ایرانی تحت تأثیر هنر نقاشی مدرن اروپایی قرار گرفت. سبک نوینی در نقاشی به وجود آمد و نقاشان بزرگی مانند محمد غفاری معروف به کمال الملک ، پا به عرصه نهادند.
* تعزیه در زمان ناصر الدین شاه گسترش یافت و هنر تئاتر به همت دانشجویان اعزامی به اروپا در ایران گسترش یافت. میرزا علی اکبر خان مزین الدوله ، به دستور ناصرالدین شاه در محل دارالفنون ، تالار نمایش ساخت.
* ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قرض هایی از روس و انگلیس دریافت کردند و به جای اینکه این پول را هزینه کارهای اساسی کنند آن را ، خرج سفرهای خود به اروپا کردند.
* نهضت عظیم مشروطه توسط آیت الله طباطبایی ، آیت الله بهبهانی ، آیت الله شیخ فضل الله نوری در داخل و آیت الله خراسانی ، آیت الله مازندرانی و آیت الله میرزا حسین تهرانی در نجف اشرف رهبری می شد.
* میرزا صالح شیرازی در سفرنامه خود ، حکومت مشروطه انگلستان را ستوده است و سیاحت نامه ابراهیم بیگ نوشته حاج میرزا زین العابدین مراغه ای نیز تمدن غرب را ستوده است.
* نوشته های میرزا ملکم خان ، میرزا یوسف خان مستشارالدوله ، عبدالرحیم خان طالبوف و میرزا فتحعلی آخوندزاده معروف ترین آثاری هستند که در پیدایش مشروطه خواهی مؤثر بودند.
* ترور ناصرالدین شاه ، آخرین نمونه نارضایتی عمومی بود.
* مظفرالدین شاه ، فردی سست عنصر ، بی اراده و بیمار بود و توانایی سروسامان دادن به امور کشور را نداشت. مظفرالدین شاه، عین الدوله را که فردی مستبد بود، به عنوان صدراعظم انتخاب کرد و اداره مملکت را به او سپرد. مظفرالدین شاه نیز مانند پدرش، سه بار به اروپا سفر کرد.
* مشروطه در تاریخ 12 جمادی الثانی 1324 پیروز شد و فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه صادر گردید.
* مسیو نوز بلژیکی ، طبق قرارداد گمرکی ایران و روسیه ، کارگزار روس ها در امور گمرک ایران بود. پخش شدن عکس او که با لباس روحانیت به قلیان کشیدن مشغول بود موجب اعتراضات فراوانی شد. اولین جرقه انقلاب مشروطه در اعتراض به نوز بلژیکی بود که به رهبری آیت الله سید عبدالله بهبهانی صورت گرفت.
* شعاع السلطنه ،حاکم فارس ، با ستمگری های خود ، موجب نارضایتی مردم شده بود. مردم خراسان از ستمگری های غلامرضا خان آصف الدوله به جان آمده بودند.
* آیت الله بهبهانی ، آیت الله طباطبایی و میرزا مصطفی آشتیانی ، به همراه مردم تهران در یک شورش عمومی ، ساختمان بانک استقراضی روسیه را با خاک یکسان کردند.
* در نتیجه گرانی ها ، به پیشنهاد آیت الله طباطبایی ، روحانیون و مردم ، با حالت اعتراض تهران را ترک و در حرم حضرت عبدالعظیم تحصن کردند.
* مظفرالدین شاه تسلیم خواسته های مردم شد. او عین الدوله را عزل کرد و فرمان تشکیل مجلس شورای ملی را در 14 مرداد 1285 صادرکرد.
* مظفرالدین شاه ده روز پس از امضای مشروطه درگذشت.
* محمدعلی شاه ، جانشین مظفرالدین شاه بود که نسبت به مجلس شورای ملی و قانون اساسی بی اعتنا بود و مجلس را به توپ بست.
* محمدعلی شاه برای مبارزه با مشروطه خواهان ، میرزا علی اصغرخان امین ّ السلطان را که از مخالفان جدی مشروطه بود و در اروپا به سر می برد ، به کشور دعوت کرد تا ریاست دولت را به او بسپارد و به کمک وی ، دوباره نظام استبدادی را حاکم سازد. امین السلطان، با تدبیرهای امنیتی و حمایت روس ها ، وارد ایران شد و به عنوان نخست وزیر منصوب شد.
* لیاخوف روسی ، فرمانده نیروهای قزاق با دستور محمدعلی شاه ، مجلس را به توپ بست.
* آیت الله طباطبایی ، آیت الله بهبهانی دستگیر و تبعید شدند. میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل ، ملک المتکلمین و سید جمال الدین واعظ به شهادت رسیدند و تقی زاده به سفارت انگلستان فرار کرد.
* مقاومت اصلی در برابر محمدعلی شاه از تبریز آغاز شد و شد و دو تن از مجاهدان نام آور آن خطه به نام های ستارخان و باقرخان بیش از نه ماه در برابر دشمنان مشروطه مقاومت کردند.
* در تیر سال 1288 هواداران مشروطه به تهران رسیدند و با پناهنده شدن محمدعلی شاه به سفارت روسیه، حکومت استبدادی او به پایان رسید و فرزند دوازده ساله اش ، احمد شاه به سلطنت رسید.
* محمدعلی شاه با حمایت روسیه و انگلیس ، بدون محاکمه و با پرداخت حقوق سالیانه به بندر ادسا در روسیه رفت.
* شیخ فضل الله نوری ، نماینده میرزای شیرازی در ماجرای تنباکو بود که توسط یپرم خان ارمنی دستگیر و اعدام شد.
* دمکرات ها به رهبری سید حسن تقی زاده بر جدایی دین از سیاست تأکید می ورزیدند تا مشروطه را از جنبه های دینی تهی کنند و نهضت را از آرمان های اصیل آن دور سازند.
* سید عبدالله بهبهانی توسط دمکرات ها ترور شد و تقی زاده به اتهام دست داشتن در این قتل ، به اروپا فرار کرد.
* مورگان شوستر آمریکایی، با اختیارهای وسیعی که مجلس به او داد ، شروع به انجام اصلاح هایی دامنه دار در امور مالی و گمرک ها کرد.
* صمصام السلطنه ، نخست وزیر ، از ترس اشغال پایتخت توسط روسیه ، تسلیم شد و مجلس شورای ملی را منحل کرد.
* قیام مهدیون در سودان به رهبری مهدی سودانی بر ضد انگلیس ، قیام الجزایر به رهبری امیرعبدالقادر بر ضد فرانسه ، قیام هندوستان به رهبری مهاتما گاندی بر ضد انگلیس و جنبش های استقلال طلبانه آمریکای لاتین به رهبری سیمون بولیوار از مبارزات علیه استعماری قرن نوزدهم و بیستم بود.
* ایالت پروس، که یکی از بزرگترین و قدرتمندترین ایالت های اتحادیه آلمانی بود ، پیشگام وحدت آلمان شد. ویلهلم یکم فرمانروای پروس به کمک صدراعظم خود بیسمارک ، ملقب به مرد آهنین آن ایالت ، سرزمین های آلمانی را متحد و امپراتوری آلمان را تاسیس کرد.
* بلشویک ها به رهبری لنین با شورشیان روسیه همراهی کرده و تزار را دستگیر کرده و کشتند و حکومت کمونیستی اعلام کردند و دولت اتحاد جماهیر شوروی را بنیان گذاشتند.
* لنین که به مردم وعده صلح داده بود ، متصرفات وسیعی را به متحدین واگذار کرد و در مقابل با آنها قرارداد صلح بست و سربازان روسی را از جبهه های جنگ خارج کرد.
* دلاورمردان تنگستانی ، دشتستانی و دشتی به فرماندهی رئیسعلی دلواری و مردم کازرون به رهبری ناصر دیوان کازرونی با شجاعت و شهامت با نیروهای انگلیسی نبرد کردند و ضربه های سنگینی به آنان وارد آوردند.
* انگلیس با استفاده از فرصت نبود روسیه ، قرارداد 1919 را با وثوق الدوله منعقد کرد که آیت الله سید حسن مدرس از جدی ترین مخالفان آن بود.
