《 بسم الله الرحمن الرحیم 》
عربی یازدهم_ الدَّرسُ الأوَّلُ_ مواعِظُ قَيِّمَةٌ
شیما جوادی _ رتبه ۲۳۹ کنکور سراسری سال ۹۹_ رشته آموزش زبان عربی دانشگاه فرهنگیان تهران _ درصد کنکور در عربی: ۷۷ درصد
درسنامه:
اسم تفضیل (صفت تفضیلی و عالی) :
در زبان عربی برای ساختن این دو صفت (که معادل آنها در فارسی با پسوند تر و ترین است) از وزن أفْعَل برای مذکر و فُعْلَى برای مونث استفاده می شود.
صفت تفضیلی (تر): هرگاه هدف ما برتری دادن کسی (کسانی) یا چیزی (چیزهایی) بر کس (کسان) یا چیز (چیزهای) دیگر باشد از ترکیب " أفعَل + مِن " استفاده می‌کنیم که مذکر یا مونث بودن و تعداد در این صورت مراعات نمی شود زیرا حالت مقایسه ای دارد. مثال: زينبُ كُبْرَى مِن فاطِمةَ!(نادرست)----> به جاى كُبْرى بايد أكبر بيايد چون حالت مقایسه است---> زينبُ أكبر مِن فاطمة!(درست).
صفت عالی (ترین): هرگاه بخواهیم کسی یا چیزی را بر دیگر انواع آن جنس برتری دهیم از وزن "أفْعَل" بدون کاربرد " مِن " و به صورت مضاف که بعد از آن مضاف الیه واقع میشود استفاده می کنیم. مثال: آسيا أكْبَرُ قارّةٍ في العالَمِ.
* در این حالت هم کلمه ای که بر وزن أفعَل آمده نسبت به مبتدای خود به مذکر و مونث بودن واکنش نشان نمی دهد. مثال: أنتِ أكْبَرُ الطّالبات: تو بزرگترین دانشجویان (دختر) هستی.
نکات:
• اسم تفضیل گاهی بر وزن های "أفَلّ" و "أفْعَى" هم می آید. مثال: حَبَّ---> أحَبَّ ، دَنِيَ --->أدْنَى
• هرگاه بخواهیم صفت تفضیلی یا عالی را در جایگاه صفت عادی یا اسم به کار ببریم (یعنی مقایسه ای نباشد) باید آن را با موصوف یا مبتدای خود مطابقت دهیم. مثال: زينبُ الصُّغْرَى: زينبِ كوچكتر.
• جمع اسم تفضیل أفعَل غالباً بر وزن أفاعِل است.
• اگر اسمی جمع باشد برای تشخیص ساختارش به مفرد آن توجه می کنیم. مثال:
الآخَرين---> الآخَر(الأَأْ خَر) : اسم تفضیل. ، الأفاضِل---> الأَفْضَل: اسم تفضیل.
• دو کلمه خَيْر و شَرّ به معنای خوبی و بدی یا خوب و بد می توانند در معنای اسم تفضیل به کار روند در این صورت اگر مضاف واقع شوند صفت عالی و در غیر اینصورت صفت تفضیلی هستند اما گاهی این دو کلمه معنی تفضیلی و عالی نمی‌دهند و در معنای خودشان به کار می‌روند.
• اگر صفتی بر "رنگ" یا" عیب" دلالت کند مذکر آن بر وزن أفعَل و مؤنث آن بر وزن فَعْلاء می آید و باید توجه داشته باشیم که اسم تفضیل نیستند. ---> مثال: أبْيَض، بَيْضاء: سفيد، أحْمَق، حَمقاء: احمق.
• "آخَر" در اصل "أَأْخَر" بر وزن "أفعَل "اسم تفضیل است که مونث آن بر وزن "الأُخْرَى" می باشد اما "الآخِر" بر وزن "فاعل" "اسم فاعل" است که مونث آن "الآخِرة" است.
اسم مكان:
اسمی است که بر مکان دلالت دارد و بیشتر بر وزن مَفْعَل، مَفْعِل و مَفْعَلَة است. مثل: مَلْعَب: ورزشگاه، مَطْبَخ: آشپزخانه.
جمع اسم مکان غالباً بر وزن "مَفاعِل" است. مثال: مَدارِس---> مَدْرَسَة.
اگر اسمی جمع باشد برای تشخیص اسم مکان به مفرد آن نگاه می کنیم. مثال: مَلاعِب---مفرد--> مَلْعَب.
تست:
١. عَيِّن كلمة "الخير" ليست اسم التفضيل: (كنكور هنر ٨٩)
١) الخير في ما وَقَعَ!
٢) خيرُ النّاسِ مَنْ يُجْبِرُ نفسَه على الخير!
٣) خير الأعمال أَوْسَطُها!
٤) أُحِبُّ أَن أَقومَ بخيرِ الأعمالِ في الحياة!
٢. عيّن الجملة الاسميّة:
١) اَهلَكَ الناسَ اِثنان: خَوفُ الفَقرِ وَ طَلَبُ الغِنى!
٢) اَحسِن النّاسَ كما تُحِبُّ اَن يُحسَن اِليكَ!
٣) اَعقَلُ النّاسِ مَن كان بِعَيبِهِ بَصيراً!
٤) اَحسَنَ النّاسُ اِلى مَن ساعَدَهُم فى اُمورِهِم!
٣. عيِّن اسم التّفضيل: ( آزمون کانون)
١) أنا أعلمُ ما تطلب!
٢)هو أكرَمَ المعلّمينَ!
٣) قيمةُ الإنسان ما أحْسَنَهُ!
٤) أنا أقدَرُ مِنك فى الرّياضة!
٤. عَيِّن الخَطَأَ ( في التفضيل): (كنكور انسانى ٨٩)
١) لاشَكَّ أَنَّ لغةَ القرآنِ أَبْلَغُ مِن جميع اللّغات الأُخْرى!
٢) إنّ أُخْتي الصّغرى هي التلميذة الكبرى في الصَّفَّ!
٣) معلّمونا في المدرسة مِن أَفاضل معلّمي البلادِ!
٤) هذه التلميذَةُ صُغْرَى مِن زميلاتها في الصَّفَّ!
٥. عَيِّن ما فيه اسم المکان: (فنى و حرفه اى ٢٩)
١) إنَّ معالجة أُولئك المرضى أصبحت صعبةً للأطبّاء!
٢) جاءت بنت عمّي إلى بيتنا لتبشّرنا بولادة أُختها !
٣) يا أُختي؛ لا شكّ أنّك تقدرين على مساعدتي في دروس المَدرَسةِ!
٤) يجب علينا أن نتعلّم حسن الاستماع في حياتنا جدّاً!
پاسخنامه:
۱. گزینه ۱
* اگر اسم تفضیل مضاف واقع شود معمولا معنی صفت عالی "ترین" میدهد و در غیر این صورت معمولا معنی صفت تفضیلی "تر" میدهد. در گزینه ۱ بعد از خير اسمی نیامده و حرف جر في آمده است.
سایر گزینه ها: ۲. خیرُ النّاسِ: بهترین مردم، ۳. خیر الاعمال: بهترین کارها، ۴. خير الأعمال ِ: بهترین کارها.
۲. گزینه ۳
سوال گزینه ای را می‌خواهد که در آن جمله اسمیه داشته باشیم جمله اسمیه با اسم شروع میشود در گزینه ۳ "أعقل" اسم تفضیل بوده و بنابراین جمله اسمیه است.
۳. گزینه ۴
"أقدَرُمِن: توانا ترم از ---> اسم تفضیل."
تشريح گزینه های دیگر: ۱. أعلمُ: میدانم---> فعل مضارع اول شخص مفرد./ ٢. أكرَمَ: گرامی داشت---> فعل ماضی سوم شخص مفرد از باب إفعال. / ٣. أحْسَنَ: خوب انجام داد---> فعل ماضى سوم شخص مفرد از باب إفعال.
٤. گزینه ۴
دلیل خطای گزینه ۴: اگر اسم تفضیل حالت مقایسه ای باشد به صورت مذکر می‌آید.
---> هذه التلميذَةُ صُغْرى مِن---> هذه التلميذَةُ أصْغَرُ مِن.
٥. گزینه ۳
در گزینه ۳ "المَدرسةِ" بر وزن "مَفعَلَة" اسم مكان است.
"موفق و پیروز باشید"
