در این مطلب گفتار اول ( رونویسی ) از فصل دوم ( جریان اطلاعات در یاخته ) زیست دوازدهم را بررسی می کنیم:
درسنامه کامل شامل قیدها، نکات، نکات ترکیبی، نکات تستی و نکات شکل ها
تست های کنکور های سال های اخیر
انیمیشن تغییرات رنای پیک
- بودجه بندی کنکور های سال های اخیر این فصل:
| تعداد کل سوالات | مستقل | ترکیبی | مباحث مهم | |||||||||
| کنکور داخل و خارج 98 | 6 | 4 | 2 | مراحل پروتئین سازی - مقابسه رونویسی و تنظیم بیان ژن یاخته های یوکاریوتی و پروکاریوتی - ترجمه - تنظیم رونویسی اشرشیاکلای - مقایسه انواع رناها | ||||||||
| کنکور داخل و خارج 99 | 4 | 4 | 0 | |||||||||
| کنکور داخل و خارج 1400 | 8 | 6 | 2 | |||||||||
توی این فصل پیچیده ترین سیستم رمزنگاری دنیا رو بررسی می کنیم! همه ی مباحث این فصل اهمیت زیادی دارن و خیلی هم با فصل یک و هفت همین کتاب دوازدهم ترکیب میشن! طراحای کنکور علاقه شدیدی به مراحل ترجمه و رونویسی دارن برای همین خیلی مهمه که همه مراحل این فرایند ها رو کاملا بلد باشید. در ضمن! تنظیم بیان ژن در باکتری اشرشیاکلای از مباحث شدیییدا مورد علاقه طراحان کنکوره! خیلی خوب یادش بگیرید.
در این گفتار رونویسی، مراحل آن و تغییرات رنای پیک پس از رونویسی را بررسی خواهیم کرد.
**یادتون باشه می تونید در انتهای مطلب نظرات و سوالات خودتونو از این مبحث مطرح کنید تا بهشون پاسخ بدم.
درسنامه کامل نکات جریان اطلاعات در یاخته - رونویسی
رناهای ساخته شده دچار تغییر می شوند
نکات:
- تغییرات رنا در یوکاریوت ها در هسته انجام می شود؛ سپس رنای تغییریافته وارد سیتوپلاسم می شود.
تغییرات رنای پیک
قیدها:
- رنای پیک ممکن است دستخوش تغییراتی در حین رونویسی یا پس از آن شود.
- یکی از این تغییرات حذف بخش هایی از رنای پیک است.
- در بعضی از ژن ها توالی های معینی از رنای ساخته شده، جدا و حذف می شود و سایر بخش ها به هم متصل می شوند و یک رنای یک پارچه می سازند.
نکات:
- دقت کنید که همه ی انواع رنا ها می توانند تغییر کنند اما ما در اینجا فقط رنای پیک را بررسی می کنیم.
- دقت کنید که می توانیم بگوییم هر تغییری که در رنای پیک تولید شده در هسته رخ می دهد، قطعا پیش از ورود رنا به سیتوپلاسم رخ می دهد.
- ولی نمی توانیم بگوییم که هر تغییر در رنای پیک باعث کوتاه تر شدن آن می شود! کاهش طول در پیرایش که فقط یک نوع از تغییرات رنای پیک است اتفاق می افتد. انواع دیگری از تغییرات هم داریم.
- با توجه به متن کتاب صفحه 25 ( پاراگراف آخر ) می توان به این نتیجه رسید که یک رشته از دنا و یک رشته رنا مکمل، می توانند با یکدیگر یک مولکول دو رشته ای تشکیل دهند.
- به این نکته مهم توجه کنید که توالی اینترون و اگزون در مولکول دناست. نه رنا! چیزی که از رنا حذف می شود در واقع رونوشت توالی اینترون و اگزون می باشد.
نکات ترکیبی:
- دقت کنید این فقط رنای پیک نیست که دچار تغییر می شود. در ادامه می خوانیم که رنای ناقل هم دچار تغییراتی می شود.
- پیرایش را با ویرایش اشتباه نکنید. ویرایش ممکن است در دنا انجام شود ( در صورت اشتباه ). در آن فقط یک نوکلئوتید جدا می شود و نوکلئوتید صحیح به جای آن گذاشته می شود. ولی در پیرایش چندین توالی جدا می شوند و چیزی به جای آن گذاشته نمی شود.
نکات تستی:
- در همانندسازی مانند رونویسی، ممکن است توالی های غیر قابل ترجمه تولید شود. -> دقت کنید که توالی های حاصل از همانندسازی، دنا هستند که دنا اصلا ترجمه نمی شود. و فقط فرایند های همانندسازی و رونویسی روی دنا اتفاق می افتد. نه ترجمه. همچنین در رونویسی هم توالی هایی تولید می شود که ترجمه نمی شوند. مانند توالی های اینترون رنای پیک و یا اصلا همین رنای ناقل و رنای ریبوزومی که کلا تو کار ترجمه نیستند! پس این جمله صحیح است.
شدت و میزان رونویسی
نکات ترکیبی:
- در پروکاریوت ها نیز ممکن است این حالت رخ دهد. از طرفی به علت کوتاه بودن عمر رنای پیک و یا احتیاج زیاد به پروتئین حاصل از آن، در رنای پیک هم حالتی مشابه دنا رخ می دهد و رناتن ها مانند رنابسپاراز بر روی رشته ی رنا به جای رشته دنا تجمع می گنند و پروتئین سازی می کنند.
- تجمع رنابسپاراز ها هم در یوکاریوت ها و هم در پروکاریوت ها می تواند دیده شود.
- تجمع ریبوزوم ها هم در یوکاریوت ها و هم در پروکاریوت ها می تواند دیده شود.
نکات شکل:
- این حالتی که می بینید همواره و در همه سلول های بدن دیده نمی شود. در بعضی ها و در شرایطی که به تولید یک ماده نیاز زیادی باشد.
- می توانیم بگوییم تعداد پیوند فسفات در همه رشته های پلی نوکلئوتیدی این شکل با هم متفاوته؟ -> درسته که تعداد پیوند های فسفات همه رشته های در حال ساخت با هم متفاوته، اما در شکل دو رشته دنا هم داریم!!! که تعداد پیوند های فسفات دو رشته ی اون با هم برابره!!! پس این جمله غلطه.
- به این نکته بسیــــــــــــار مهم توجه کنید که در این شکل، همه رشته های رنا ساخته شده در بالا و پایین، از روی یک رشته از ژن ( رشته ی الگو ) ساخته شده اند. دقت کنید که این اشتباه را نکنید که فکر کنید رشته های رنا ی بالا از رشته دنای بالایی ساخته شده و پایینی هم از پایینی.
- با توجه به اینکه جهت رونویسی هر دو ژن یکسان است، می توان نتیجه گرفت که هر دو ژن، رشته ی الگو ی یکسان دارند.
- می توانیم بگوییم قطعا رنا های ساخته شده ترجمه می شوند؟ -> دقت کنید این رنا ها الزاما رنای پیک نیستند. ممکن است از سایر انواع رنا ها باشند.
تست های کنکور جریان اطلاعات در یاخته - رونویسی
| تست شماره 1 |
- کدام عبارت در ارتباط با یوکاریوت ها نادرست است؟ ( سراسری 98 )
1- رناتن ها، می توانند رنا ( RNA ) های در حال رونویسی را ترجمه نمایند.
2- اولین آمینواسید در انتهای آمینی پلی پپتید های تازه ساخته شده، متیونین است.
3- در یک مولکول دنا ( DNA )، رشته مورد رونویسی برای دو ژن می توانند متفاوت باشند.
4- رنا ( RNA ) های پیک، ممکن است در حین رونویسی و یا پس از آن دستخوش تغییراتی گردند.
| تست شماره 2 |
- در بعضی از یاخته ها، پروتئین های سیتوپلاسمی بدون داشتن سانتریول، رشته های دوک را می سازند. کدام عبارت، درباره ی همه این یاخته ها درست است؟ ( سراسری خارج 95 )
1- مولکول های حاصل از رونویسی، با رشته ی غیر الگوی ژن مکمل هستند.
2- آنزیم هایی که جزء مونوساکاریدی دارند، در سیتوپلاسم آن ها فعالیت می کنند.
3- به دنبال وقوع تغییراتی، از طول همه ی مولکول های حاصل از رونویسی کاسته می شود.
4- به دنبال مبادله ی قطعاتی از فام تن های همتا، گامت های نوترکیب تشکیل می شوند.
| پاسخ تشریحی شماره 1 |
گزینه1 صحیح است.
در یوکاریوت ها، رنای در حال رونویسی درون هسته قرار دارد ولی رناتن فعال برای پروتئین سازی درون سیتوپلاسم واقع است. پس هیچگاه نمی توان در مورد ژن های یوکاریوت هسته آن ها، هم زمانی رونویسی و ترجمه را مشاهده کرد. در حالی که در پروکاریوت ها این عمل هم زمانی به دلیل عدم وجود غشای هسته صورت می گیرد.
نکته مهــــــــــــــــــم: توجه داشته باشید که بر اساس این تست وقتی در تست کنکور در مورد یوکاریوت صحبت می کند، نباید به ژن های راکیزه و پلاست توجه کنید.
بررسی سایر گزینه ها:
2- همواره پروتئین سازی از انتهای آمینی و با آمینواسید متیونین به سمت انتهای کربوکسیل رشته ی پلی پپتیدی صورت می گیرد.
3- در یک مولکول دنا، هر ژن می تواند یکی از دو رشته دنا را به عنوان رشته ی الگوی ویژه خود داشته باشد.
4- در یوکاریوت ها، تغییرات رنا در حین رونویسی یا پس از آن رخ می دهد.
| پاسخ تشریحی شماره 2 |
گزینه2 صحیح است.
منظور بسیاری از گیاهان می باشد که سانتریول ندارند ولی رشته ی دوک به کمک پروتئین های سیتوپلاسمی و غشایی تشکیل می شود. همانطور که می دانید برخی رنا ها، نقش آنزیمی دارند. که در سیتوپلاسم در تشکیل پیوند پپتیدی حین عمل ترجمه نقش دارد. این آنزیم ها دارای مونوساکارید ریبوز در ساختار خود می باشند.
بررسی سایر گزینه ها:
1- مولکول های حاصل از رونویسی، با رشته ی الگو خود مکمل است نه با رشته غیر الگو!
3- یکی از تغییراتی که در mRNA های یوکاریوت صورت می گیرد، حذف رونوشت میانه ها و کوتاه شدن طول mRNA طی پیرایش می باشد.
4- چلیپایی شدن یا مبادله قطعات بین فام تن های همتا، فقط مخصوص یاخته هایی است که می خواهند میوز کنند.
انیمیشن تغییرات رنای پیک
جهت فهم بهتر شما عزیزان، کلیپی از منابع خارجی برای شما تهیه و بارگزاری کردم که می تواند شما را برای مرور و تثبیت بیشتر مطلب کمک کند. همچنین قسمت هایی از کلیپ را که طبق متن کتاب می باشد را ترجمه کردم و در قالب زیرنویس در کلیپ قرار دادم.
امیدوارم که به خوبی استفاده کنید و برایتان مفید باشد.
صفحه اینستاگرام ما
دوستان عزیزم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتوانیم ارتباطمان را با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتان باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا را بسازیم و همراهتان باشیم. برای دیدن صفحه ما روی لینک زیر کلیک کنید.
