سلام دوستان خوبم! امیدوارم که حالتان عالی باشد. من مهدی خداوندلو، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رتبه 470 کنکور تجربی هستم.
در این مطلب گفتار سوم(رشد و نمو جنین) از فصل هفتم(تولید مثل) زیست یازدهم را بررسی می کنیم. اول از همه متن کتاب را که در درس زیست شناسی بسیار مهم است را بررسی خواهیم کرد و برای درک هرچه بهتر متن کتاب (مخصوصا مطالبی را که به توضیح یک فرایند می پردازند)، انیمیشن های مرتبط را تماشا خواهیم کرد.
در ادامه به حل چند تست کنکور منتخب از این مبحث می پردازیم تا به خوبی در ذهن شما تثبیت شود.
**یادتون باشه می تونید در انتهای مطلب نظرتونو کامنت کنید. دوست دارید باز هم از این مطالب براتون تهیه کنم؟ اگر سوالی هم براتون پیش اومد حتما بپرسید تا جوابتونو بدم.
تشکیل بیش از یک جنین
** جهت مشاهده انیمیشن مرتبط با این پاراگراف به انتهای مطلب مراجعه کنید.
قیدها:
- دوقلو یا چندقلوهای همسان ممکن است شباهتی به هم نداشته و حتی از لحاظ جنسیت هم متفاوت باشند.
نکات:
- دقت کنید در تشکیل دوقلو یا چندقلوهای همسان:
-- اگر در تقسیمات اولیه ی تخم و قبل از مرحله ی بلاستوسیت، یاخته های بنیادی از هم جدا شوند، هر کدام یک بلاستوسیت جدا برای خودشان ایجاد می کنند و در نتیجه دو جنین و دو جفت ایجاد می شود.
-- اگر سلول تخم به شکل طبیعی رشد کند و بعد از تشکیل بلاستوسیت توده ی درونی تقسیم شود، دوجنین ولی با یک جفت ایجاد می شود.
- دقت کنید ناباروری می تواند به دو دلیل اتفاق بیوفتد:
-- اصلا گامت تولید نشود.
-- گامت تولید شود ولی امکان ایجاد لقاح موفق نباشد.
کنترل ورود و خروج مواد
قیدها:
- مواد مغذی، اکسیژن و بعضی از پادتن ها از طریق جفت به جنین منتقل می شوند تا جنین تغذیه و محافظت شود.
- با توجه به عبور مواد از طریق جفت و تاثیر زیان آور بعضی از دارو ها روی رشد و نمو، زنان باردار باید از مصرف هرگونه دارو در دوران بارداری، به جز با تجویز پزشک متخصص، خودداری کنند.
- تمایز جفت از هفته دوم بعد از لقاح شروع می شود.
- بند ناف رابط بین جنین و جفت است و در آن سرخرگ ها وخون جنین را به جفت می برند و سیاهرگ، خون را از جفت به جنین می رساند.
نکات:
- دقت کنید جفت یک بخش مادری و یک بخش جنینی دارد، در واقع از تعامل یاخته های کوریون (یاخته های جنینی) و دیواره ی رحم (یاخته های مادر) ایجاد شده است و دنای یاخته های مختلف آن یکسان نیست.
- دقت کنید کوریون و دیواره ی رحم جزء ساختار جفت محسوب می شود ولی بند ناف جزء جفت نیست. بند ناف، جفت را به جنین متصل می کند.
نکات ترکیبی:
- دقت کنید سرخرگ های بند ناف مانند سرخرگ ششی انسان و سرخرگ شکمی ماهی، حاوی خون تیره (دارای مقدار زیادی CO2) و مقدار کمی O2 می باشد.
- به این نکته توجه کنید که هم خون روشن و هم خون تیره در رگ های بند ناف، هم حاوی O2 و هم حاوی CO2 هستند ولی مقدارشان نسبت به هم متفاوت است.
- هر سه رگ خونی بند ناف، حاوی گویچه های قرمز تولید شده توسط اندام هایی مثل کبد و طحال (علاوه بر مغز استخوان) هستند.
نکات شکل:
- نحوه ی تشکیل جفت: کوریون در دیواره ی رحم رشد و پیشروی می کند و با تشکیل زوائد انگشتی در دیواره ی رحم نفوذ می کند. زوائد انگشتی بخش های سطحی آندومتر رحم را تخریب می کند و عروق در این قسمت ها پاره می شوند. مقداری خون از این عروق خارج شده که موجب می شود در اطراف زوائد انگشتی کوریون، حوضچه های خونی از خون مادر وجود داشته باشد.
- دقت کنید در محل زوائد انگشتی، خون مادر از رک های مادر خارج می شود اما خون جنین از عروق خارج نمی شود.
صوت نگاری (سونوگرافی)
قیدها:
- امواج صوتی برخلاف اشعهX برای جنین ضرر ندارد.
- تشخیص بارداری در ماه اول، اندازه گیری ابعاد جنین برای تعیین سن، جنسیت جنین، سالم بودن جنین از لحاظ حرکتی و عملکرد بعضی از اندام ها مثل قلب از جمله مواردی است که در صوت نگاری، مشخص می شود.
نکات ترکیبی:
- ابتدا بارداری را از طریق HCG تشیص می دهند و سپس صوت نگاری را انجام می دهند.
- به یاد دارید که ترشح سورفاکتانت از اواخر دوران جنینی آغاز می شود.
تولد-زایمان
قیدها:
- هورمون ها در مرحله زایمان نقش اساسی دارند؛ از جمله اکسی توسین که ماهیچه های دیواره ی رحم را تحریک می کند.
- به طور طبیعی ابتدا سر و سپس بقیه ی بدن از رحم خارج می شود.
نکات:
- دقت کنید با توجه به این جمله کتاب درسی«دهانه رحم در هربار انقباض، بیشتر باز می شود و سر جنین بیشتر به آن فشار می آورد.» نمی توانیم بگوییم که ترشح اکسی توسین به هنگام زایمان موجب انقباض کل رحم می شود!
نکات ترکیبی:
- پس از تولد نوزاد، هورمون پرولاکتین از هیپوفیز پیشین، غدد شیری را به تولید شیر وا می دارد.
- مکیدن نوزاد -> تحریک گیرنده های حسی موجود در غدد شیری -> ترشح اکسی توسین از پایانه های آکسون نورون های ترشحی هیپوتالاموس که در هیپوفیز پیشین قرار دارند -> انقباض عضلات صاف غدد شیری
- دقت کنید که ترشح اکسی توسین با خود تنظیمی مثبت، تنظیم می شود.
تست ها کنکور این مبحث
- به طور معمول در انسان، قبل از .......... جنین، .......... (سراسری 94)
1- تشکیل سیاهرگ های بند ناف - بلاستوسیت به جداره ی رحم متصل می گردد.
2- پدید آمدن برون شامه ی - مایع آمنیون ترشح می شود.
3- به وجود آمدن پرده های اطراف - ساختار جفت تشکیل می شود.
4- شروع تشکیل لایه های زاینده - حفره ی رحمی توسط تروفوبلاست ایجاد می شود.
- در روش سونوگرافی، .......... (سراسری 91 خارج)
1- امواج صوتی با فرکانس پایین مورد استفاده قرار می گیرند.
2- همه ی ناهنجاری های جنین قابل تشخیص می باشد.
3- پژواک امواج صوتی به ویدیویی تبدیل می شود.
4- امواجی همانند امواج مورد استفاده در رادیولوژی استفاده می شود.
**پاسخ تشریحی در PDF می باشد.
انیمیشن
جهت فهم بهتر شما عزیزان، کلیپی از منابع خارجی برای شما تهیه و بارگزاری کردم که می تواند شما را برای مرور و تثبیت بیشتر مطلب کمک کند. همچنین قسمت هایی از کلیپ را که طبق متن کتاب می باشد را ترجمه کردم و در قالب زیرنویس در کلیپ قرار دادم.
امیدوارم که به خوبی استفاده کنید و برایتان مفید باشد.
صفحه اینستاگرام ما
دوستان عزیزم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتوانیم ارتباطمان را با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتان باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا را بسازیم و همراهتان باشیم. برای دیدن صفحه ما روی لینک زیر کلیک کنید.
موفق باشید.
مهدی خداوندلو، دانشجو پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
