شیمی دهم- شناسایی یون ها، محلول‌ها و انحلال پذیری- الهه پروری

سلام

در این مطلب میخواهیم با هم به جمع بندی نکات شناسایی یون ها، محلول ها، انحلال پذیری و هم چنین خلاصه نکاتی که برای پاسخگویی به سوالات آزمون باید به آن‌ها مسلط باشید، بپردازیم.

شناسایی یون ها:

دریاها مخلوطی همگن از انواع یونها و مولکولها در آب هستند. از آنجایی که آبهایی که به دریاها میریزند، در مسیر خود از زمین هایی رد می شوند که موادشیمیایی گوناگونی دارند، نوع و مقدار مواد حل شده در دریاها با یکدیگر تفاوت دارد.آب آشامیدنی هم علیرغم ظاهر زلال و شفافی که دارد، مانند آب دریاها ناخالص بوده و مخلوطی همگن حاوی مقدار کمی از یون های گوناگون مانند یون سدیم و کلسیم و ... است. برخی از یون ها به طور طبیعی در آب حل شده اند و برخی دیگر مانند یون فلوئورید، درمراکز تأمین آب آشامیدنی سالم، به آب افزوده می شوند. وجود مقدار بسیار کم یون فلوئورید در آب آشامیدنی باعث حفظ سلامت دندان ها می شود و آب باران در هوای پاک تقریبا خالص است؛ زیرا هنگام تشکیل برف و باران، تقریبا همه مواد حل شده در آب، از آن جدا می شوند. این فرایند الگویی برای تهیه آب خالص است که به آن فرایند «تقطیر» و فراورده حاصل از آن را «آب مقطر» می گویند. و یکی از روش های شناسایی یون ها در آب یا محلول حاوی این یون ها، اضافه کردن محلول یک ترکیب یونی دیگر به آنهاست؛ به طوری که با یون موردنظر ما رسوب (ماده نامحلول) تشکیل دهد.

یون های چند اتمی:

به یون هایی که از دو یا چند اتم یکسان یا متفاوت تشکیل شده باشند، یون های چند اتمی می گویند؛ مانند: 

در ساختار یون های چند اتمی، اتم ها با یکدیگر پیوند اشتراکی (کووالانسی) دارند. بار این یون ها به اتم خاصی تعلق ندارد، بلکه متعلق به کل مجموعه است؛ به همین دلیل در واکنش ها به صورت یک واحد مستقل عمل می کنند.   

محلول،مخلوطی همگن از دو یا چند ماده است که حالت فیزیکی و شیمیایی محلول در سرتاسر آن یکسان و یکنواخت است.

برخی محلول ها مانند سرم فیزیولوژی رقیق و برخی مانند گلاب دو آتشه غلیظ است.

حلال، جزئی از محلول است که حل شونده را در خود حل می کند و شمار مول های آن بیشتر است.  خواص محلول به خواص حلال، حل شونده و مقدار هر یک از آن ها بستگی دارد.

 غلظت یک محلول برابر با مقدار حل شونده در مقدار معینی از حلال یا محلول تعریف می شود. برای بیان غلظت محلول های بسیار رقیق از کمیتی به نام قسمت در میلیون(ppm)استفاده می شود.

کاربردهای NaCl 

با افزودن مقداری حل شونده به یک محلول در حجم ثابت، غلظت محلول افزایش می یابد.

با افزودن مقداری حلال به محلولی با غلظت معین، غلظت محلول کاهش می یابد.

بیشترین مقدار یک ماده بر حسب گرم که در 100 گرم حلال در دمای معین حل می شود، انحلال پذیری آن ماده نامیده می شود. 

 مواد بر اساس انحلال پذیری در آب در دمای معین به سه دسته تقسیم می شوند:

 1- مواد محلول: موادی هستند که انحلال پذیری آن ها در دمای معین بیش از 1 گرم در 100 گرم آب باشد. مانند شکر، سدیم نیترات، سدیم کلرید.

 2- مواد نامحلول: موادی هستندکه انحلال پذیری آن ها در دمای معین کم تراز 0/01 گرم در 100 گرم آب باشد. مانند کلسیم فسفات، نقره کلرید و باریم سولفات.

 3-مواد کم محلول: موادی هستند که انحلال پذیری آن ها در دمای معین  بین 0/01 تا 1 گرم در 100 گرم آب باشد. مانند کلسیم سولفات. 

 محلول سیر نشده: محلولی است که در یک دمای معین، می تواند مقدار بیشتری از ماده ی حل شونده را در خود حل کند، یعنی مقدار ماده ی حل شونده کمتر از مقدار انحلال پذیری آن ماده در همان دما است.

محلول سیر شده: محلولی است که در دمای معین، نمی تواند مقدار بیشتری از ماده ی حل شونده را در خود حل کند.

محلول فرا سیر شده: محلولی است که در دمای معین، مقدار حل شونده ی موجود در آن بیشتر از مقدار انحلال پذیری آن ماده در همان دما باشد. این محلول ناپایدار است و بر اثر ضربه، تغییر ناگهانی دما و یا اضافه کردن مقداری حل شونده، مقدار اضافی حل شونده درمحلول به سرعت رسوب می کند.

همه ی مواد محلول، کم محلول و نامحلولی که باید (در دمای 25 سانتی گراد) بلد باشید، در زیر آورده شده:

ایستگاه محاسبات:

نکته: انحلال پذیری نمک ها به نوع آن ها و دما بستگی دارد، ولی تاثیر دما بر مقدار انحلال پذیری آن ها یکسان نیست. به نموداری که اثر دما بر انحلال پذیری یک ماده را نشان می دهد، نمودار انحلال پذیری _ دما گویند.

 نکته: دراین نمودار، نقاط روی منحنی نشان دهنده محلول سیرشده، نقاط زیر منحنی نشان دهنده محلول سیرنشده و نقاط بالای منحنی نشان دهنده محلول فراسیر شده است.

نکته: به طور کلی هر چه شیب نمودار یک ماده بیشتر باشد، تاثیر دما بر انحلال پذیری آن بیشتراست.

تست های منتخب؛ (تست های زیر را حل کنید و پاسخ آن ها را در کامنت ها به اشتراک بگذارید!)

تست 1

تست 2

تست 3

تست 4

تست 5

دوستان عزیز می توانید برای دسترسی به نسخه کامل خلاصه نکات به همراه پاسخ فایل پی دی اف زیر را دانلود کنید!

فراموش نکنید اگر سوالی در رابطه با این مبحث داشتید می توانید به راحتی در کامنت ها سوال خود را برای ما بنویسید.

دوستان عزیزم  ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتونیم ارتباطمون رو با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتون باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا رو بسازیم 

و همراهتون باشیم.

متا کنکور

با آرزوی موفقیت و کامیابی 

الهه پروری، فارغ التحصیل مهندسی شیمی دانشگاه تهران

نوید آرمات، دانشجوی مهندسی عمران دانشگاه تهران