شیمی دهم - مولکول‌های قطبی و ناقطبی، اسمز - نوید آرمات

سلام

در این مطلب میخواهیم با هم به جمع بندی نکات مولکول های قطبی و ناقطبی و فرآیند اسمز و هم چنین خلاصه نکاتی که برای پاسخگویی به سوالات آزمون باید به آن‌ها مسلط باشید، بپردازیم.

مولکول های قطبی: 

نحوۀ جهت گیری مولکول های آبدر میدان الکتریکی نشان می دهد که اتم اکسیژن، سرِ منفی و اتم های هیدروژن، سرِ مثبت مولکول را تشکیل می دهند. شیمیدانها به مولکول هایی مانند آب که در میدان الکتریکی جهت گیری می کنند، مولکول های دوقطبی یا قطبی می گویند.

مولکول های ناقطبی: 

 مولکول های سازندۀ ترکیب هایی مانند گاز اکسیژن، کربن دی اکسید و متان درمیدان الکتریکی جهت گیری نمی کنند. چنین مولکول هایی، ناقطبی نامیده می شوند. 

انواع نیروهای بین مولکولی: 

 میان مولکول های سازنده یک ماده بر هم کنش هایی وجود دارد که موجب می شود یک ترکیب بتواند به یکی از 3 حالت گاز، مایع یا جامد در بیاید. به این نیرو ها و برهم کنش ها نیروی بین مولکولی گفته می شود.

 نیروهای بین مولکولی عبارت اند از:

  1- نیرو های واندروالسی 2- پیوندهیدروژنی 

 نیروهای واندروالسی به دو عامل بستگی دارد:

 1- قطبیت مولکول ها

  2- جرم مولی

 نکته: به طور کلی هر چه نیرو های بین مولکولی در ترکیبی قوی تر باشد،ترکیب مورد نظر آسان تر از گاز به مایع تبدیل می شود.

پیوند هیدروژنی:

حلال های مهم و انحلال پذیری در آن ها: 

 نکته: آب و اتانول در هر نسبتی در آب حل می شوند و نمی توان محلول سیر شده از آن ها تهیه کرد. 

 هگزان مانند اغلب هیدروکربن ها، دارای گشتاور دو قطبی ناچیز و در حدود صفر است. بنابراین ناقطبی بوده و در آب حل نمی شود. بنابراین مخلوط آب و هگزان، مخلوطی ناهمگن است.

نکته: ترکیبات ناقطبی در حلال های قطبی و یا ترکیبات قطبی در حلال های ناقطبی حل نمی شوند.

 فرآیند انحلال زمانی منجر به تشکیل محلول می شود که مقایسه نیروهای جاذبه به صورت زیر باشد: 

انحلال مولکولی:

 به انحلال هایی که در آن ها مولکول های حل شونده از یک دیگر جدا شده و سپس به صورت همگن بین مولکول های حلال پخش می شوند، انحلال مولکولی گویند. مانند انحلال اتانول در آب، استون در آب، شکر در آب و یا ید در هگزان. 

 انحلال یونی: 

 در این فرآیند ساختار ماده ی حل شونده حفظ نمی شود و یون های سازنده ی بلور تفکیک و آب پوشیده می شوند، این فرآیند انحلال یونی به شمار می رود.

نکته: به طور کلی با افزایش فشار و کاهش دما، می توان انحلال پذیری یک گاز را در آب افزایش داد. 

 انحلال رساناها: 

 به طور کلی به موادی که می توانند جریان الکتریکی را به خوبی عبور دهند، رسانا گفته می شود که به دو دسته تقسیم می شوند:

 1- رسانای الکترونی: 

فلزها و گرافیت که به وسیله ی الکترون های آزاد خود، جریان را عبور می دهند، رسانا ی الکترونی نامیده می شوند. 

 2- رسانای یونی: 

محلول نمک ها و نمک های مذاب که به واسطه یون هایی که آزادانه حرکت می کنند جریان را عبور می دهند، رسانای یونی می گویند.

مواد الکترولیت و غیر الکترولیت

به موادی که بر اثر انحلال در آب، به طورکامل و یا به مقدار کم تفکیک شده و ایجاد یون می کنند، مواد الکترولیت گفته می شود و به محلول حاصل، محلول الکترولیت می گویند. مانند محلول نمک ها یا محلول برخی از ترکیبات قطبی در آب.

فرآیند اسمز

وقتی میوه های خشک درون آب قرار می گیرند، مولکول های آب خود به خود از محیط رقیق با گذر از روزنه های دیواره سلولی به محیط غلیظ می روند، در نتیجه میوه آبدار می شود، به این فرآیند گذرندگی (اسمز) گفته می شود.

در واقع در فرآیند اسمز مولکول های آب با عبور از غشاء از محلول رقیق تر به سمت محلول غلیظ تر می روند.

اسمز معکوس: مولکول های آب با عبور از غشاء از محلول غلیظ تر به سمت محلول رقیق تر می روند.

روش های تصفیه آب:

1- اسمزمعکوس 2- تقطیر 3- استفاده از صافی کربن

جمع بندی

تست های منتخب؛ (تست های زیر را حل کنید و پاسخ آن ها را در کامنت ها به اشتراک بگذارید!)

تست 1 

تست 2 

تست 3 

تست 4 

دوستان عزیز می توانید برای دسترسی به نسخه کامل خلاصه نکات به همراه پاسخ فایل پی دی اف زیر را دانلود کنید!

فراموش نکنید اگر سوالی در رابطه با این مبحث داشتید می توانید به راحتی در کامنت ها سوال خود را برای ما بنویسید.

دوستان عزیزم  ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتونیم ارتباطمون رو با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتون باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا رو بسازیم 

و همراهتون باشیم. 

متا کنکور 

با آرزوی موفقیت و کامیابی 

الهه پروری، فارغ التحصیل مهندسی شیمی دانشگاه تهران

نوید آرمات، دانشجوی مهندسی عمران دانشگاه تهران