تاریخ و جغرافیا از نگاه کامران اله مرادی؛ سهل ممتنع
در کنکور انسانی دو درس به طور مشترک بیشترین سوالات کنکور را تشکیل می‌دهند، ادبیات اختصاصی و تایخ و جغرافیا، اما با جود تساوی تعداد سوال 2 درس و حتی برابری تقریبی حجم کتاب های این دو درس ، بنا به دلایل مختلفی این دروس در نگاه کنکوری های انسانی سرنوشت متفاوتی پیدا می‌کند. از یکی همواره به عنوان پر اهمیت ترین درس یاد می شود و دیگری را معمولا دانش آموزان اصطلاحاً «پشت گوش می‌اندازند» و دست کم می‌گیرند. شاید اصلی ترین دلیل این تفاوت دیدگاه ها را بتوان به صورت زیر نام برد:
1- در هیچ یک از زیرگروه‌های رشته ها به جز زیر گروه 4 ضریب تاریخ و جغرافیا از یک فراتر نمی رود و برخی دانش آموزان با تصور اینکه بقیه‌ی دروس برای رشته ی مورد علاقه ی آنها اهمیت بیشتری دارند، تاریخ و جغرافیا را به فراموشی می‌سپارند.
(نکته : محبوب ترین رشته‌های زیرگروه 4 در چند سال اخیر : علوم سیاسی، باستان‌شناسی، دبیری جغرافیا و ... هستند.)
2- تصویری که از این دروس در بین دانش‌آموزان از پیش وجود دارد این است که این درس ها دروسی حفظی هستند که حتی در صورت تسلط هم پس از مدتی فراموش می‌شوند و در واقع تلاش برای یادگیری آن ها را بی‌فایده می‌دانند.
3- منابع این درس در کنکور 6 کتاب است که با حجم بیش از 1000 صفحه دانش آموز را قبل از مطالعه ممکن است به سمتی سوق دهد که وقتش را برای سایر دروس کم حجم کنار بگذارد.
عمده‌ی دلایل دانش‌آموزان برای جدی نگرفتن تاریخ و جغرافیا در کنکور، یکی از دلایل بالا و یا تلفیقی از آن هاست. اما باید دید که این دلایل چقدر با واقعیت منطبق هستند و آیا اصولا می‌توان آن ها را دلیل نامید یا صرفا بهانه‌هایی هستند برای کم لطفی در حق تاریخ و جغرافیا.
حال بیایید نگاهی بیندازیم به رویکرد طراحان کنکور در این درس و نحوه ی پراکندگی سوالات در این 1000 صفحه‌ی هزار تو تا ببینیم واقعاً کسب درصد بالا در تاریخ و جغرافیا به همان اندازه که برخی دانش‌آموزان فکر می‌کنند بی‌اهمیت است؟ و یا به اندازه‌ای که برخی دیگر می پندارند دشوار است؟
در قسمت اول به بررسی درس تاریخ پرداختیم که در لینک زیر قابل مشاهده است :
http://www.kanoon.ir/Article/190774
حال به تحلیل جغرافیا خواهیم پرداخت :
جغرافیا :
واژه‌ی جغرافیا معرب کلمه ژئوگرافی است و قرن‌هاست که در زبان فارسی به علم شناخت و توصیف زمین اطلاق می‌شود.
با اینکه تاریخ و جغرافیا در نظام آموزشی کشور ما در چند دهه اخیر همواره همنشین یکدیگر بوده اند و معمولاً با هم از آنها نام برده می‌شود ، اما جغرافیا بنا به دلایلی وضعیتی نسبتاً متفاوت از همسایه قدیمی خود دارد . این درس شاید به خاطر کاربردی‌تر بودن ، کمتر مبتنی بر حفظیات بودن ، کم حجم‌تر بودن و یا بنا به هر دلیل دیگری در نظر غالب دانش‌آموزان نسبت به تاریخ درس مطلوب‌تری بوده و اقبال دانش‌آموزان به این درس به طور متوسط بیشتر از تاریخ است . سوالات جغرافیا در کنکور سراسری غالباً به طور مساوی میان سه کتاب جغرافیا 1 ؤ جغرافیا 2 و جغرافیای دوره پیش دانشگاهی تقسیم می‌شود و سهم هر کتاب 5 سوال است . روند سوالات کنکور در سالهای گذشته در دو درس تاریخ و جغرافیا به شکلی بوده که هر دوی این دروس با شیب کمتری نسبت به سوالات بقیه درسها در کنکور ، به سمت مفهومی‌تر شدن پیش می‌روند اما هنوز هم تا حد بسیار زیادی صرفاً مبتنی بر عبارات متن کتاب درسی است .
جغرافیا 1:
جغرافیای سال دوم انسانی متشکل از 10 فصل و 18 درس است . مهمترین درس آن درس هجدهم است که تا کنون هر سال در کنکور، سوال مستقل داشته و پای ثابت دفترچه کنکور بوده است . شاید جالب باشد که 15 سوال مطرح شده از این کتاب در سه کنکور آخر تنها از یازده درس بوده است و هفت درس هیچ سوالی در دفترچه کنکور نداشته اند ( بودجه بندی کامل جغرافیا در کنکورهای اخیر در فایل ضمیمه قابل مشاهده است ) و از میان آن یازده درس نیز ، به جز درس هجدهم از هیچ درس دیگری دو سال متوالی سوال طرح نشده است . پس از درس هجدهم ، درسهای دوم و دوازدهم مهمترین درسهای این کتاب در سه کنکور آخر علوم انسانی بوده اند .
جغرافیا 2:
دومین کتاب جغرافیا در رشته انسانی نیز مشتمل بر 8 فصل و 16 درس است . فصل اول کتاب با موضوع ناحیه پرتکرارترین فصل این کتاب در دفترچه کنکور بوده و حدوداً هر سال از آن سوال طرح شده است، اما چهار سوال دیگری که از این کتاب طرح می‌شود در میان هفده درس دیگر پراکنده است و نمی‌توان اهمیت خاصی برای درس مشخصی قائل شد ، هر چند طبق آمار و ارقام و روی کاغذ از فصل دوم به بعد هر دو فصل یک سوال در کنکور دارند و تنها فصلی که در سه سال اخیر سوال مطروح در کنکور نداشته فصل دوم است .
از مهمترین مباحث کتاب نیز می‌توان «زندگی در نواحی کوهستانی و قطبی ، سکونتگاههای شهری و روستایی و نواحی سیاسی و اقتصادی را نام برد .
مطالعه و یادآوری مطالب این کتاب با توجه به اینکه یک سال دیرتر از جغرافیا 1 و برای امتحانات نهایی مورد مطالعه دانش آموزان قرار گرفته است ، معمولاً با دشواری همراه نیست .
جغرافیا پیش دانشگاهی :
کم حجم‌ترین کتاب جغرافیا نیز مانند تاریخ کتاب سال چهارم است . جغرافیای پیش دانشگاهی تنها 6 فصل و 12 درس دارد و برخلاف دو کتاب قبل که به موضوعات مختلف جغرافیایی می پرداختند، اصول و مقدمات علم جغرافیا را مورد بررسی قرار می‌دهد ، درسهایی دوم ، چهارم ، هفتم و یازدهم در سه سال گذشته بیشتر از سایر دروس مورد اقبال طراحان کنکور بوده اند و از هر کدام از آنها حداقل دو سوال در سه کنکور آخر طرح شده است . درس نهم نیز تنها درسی است که در دهه 90 از نگاه طراحان دور مانده و هیچ‌گاه مورد توجه آنها قرار نگرفته است .
با همه این توضیحات و تحلیل هایی که بر روند طرح سوالات در سالهای گذشته انجام شد ، باید گفت که درس جغرافیا به طور کلی دارای پراکندگی سوال بالایی است و نمی‌توان بدون آگاهی به کل کتاب به سوالات آن به خوبی پاسخ داد ، هر چند همانطور که گفته شد این درس هنوز هم در کنکور متکی بر متن کتاب درسی است و کمتر سولات مفهومی در آن دیده می‌شود.