در سال 2015، ميانگين نمره‌ي دانش‌آموزان مقطع چهارم جمهوری اسلامی ایران در رياضيات، 431 بود که از ميانگين نمره‌ي دانش‌آموزان شش نظام‌آموزشی بيش‌تر و از ميانگين نمره‌ي دانش‌آموزان 45 کشور کمتر بود. ميانگين نمره‌ي دانش‌آموزان مقطع هشتم جمهوری اسلامی ایران در رياضيات 436 بود، که از ميانگين نمره‌ي دانش‌آموزان هشت کشور بيش‌تر و از ميانگين نمره‌ي دانش‌آموزان 29 کشور کمتر بود.
آيا عملکرد دانش‌آموزان جمهوری‌اسلامی ایران در رياضيات پیشرفت کرده است؟
دانش‌آموزان مقاطع چهارم و هشتم جمهوری اسلامی ایران، بر اساس ارزيابي رياضيات تيمز پيشرفت کرده‌اند. بين سال‌هاي 1995 و 2015، ميانگين نمره‌ي دانش‌آموزان مقطع چهارم جمهوری اسلامی ایران در رياضيات از 387 به 431 ارتقاء يافته است (شکل 2-الف). در سال 2015، نمره‌ي ميانگين دانش‌آموزان مقطع چهارم در رياضيات بيش‌تر از سال‌هاي 2003 و 2007 بوده، اما نسبت به سال 2011 تفاوت چنداني نداشته است.
شکل 1-الف. تغييرات ميانگين نمرات رياضي دانش‌آموزان مقطع چهارم جمهوری اسلامی ایران بین سال‌هاي 1995، 2003، 2007، 2011 و 2015.
بين سال‌هاي 1995 و 2015، ميانگين نمره‌ي دانش‌آموزان مقطع هشتم جمهوری اسلامی ایران در رياضيات از 418 به 436 ارتقاء يافته است (شکل 2-ب). در سال 2015، نمره‌ي ميانگين دانش‌آموزان پايه‌ي هشتم در رياضيات، بيش‌تر از دوره‌های قبل (1995، 1999، 2003، 2007، 2011) بوده است.
شکل 1-ب. تغييرات ميانگين نمرات رياضي دانش‌آموزان پايه‌ي هشتم جمهوری اسلامی ایران بين سال‌هاي 1995، 1999، 2003، 2007، 2011 و 2015.
دانش‌آموزان مقاطع چهارم و هشتم جمهوری اسلامی ایران در چه سطحي از رياضيات قرار دارند؟
تيمز، دانش‌آموزان را بسته به ميزان موفقيت‌شان به چهار دسته، يا تراز بين‌المللي، تقسيم مي‌کند: پيشرفته، بالا، متوسط و پايين. اين ترازها راهي براي تشخيص ميزان تفاوت سطح دانش‌آموزان در رياضيات براساس مقياس تيمز به شمار مي‌آيند. لیست زیر، دانش و مهارت‌هايي را نشان مي‌دهد که دانش‌آموزان براي پاسخ دادن به سؤال‌هاي رياضي تيمز در هر سطحي، به آن‌ها نياز دارند.
تراز پيشرفته(625) مقطع چهارم
دانش‌آموزان مي‌توانند دانش و درک خود را در مسائل نسبتاً پيچيده به کار گيرند و منطق خود را شرح دهند. آن‌ها مي‌توانند مسائل کلامي چند مرحله‌اي شامل اعداد طبيعي را حل کنند. دانش‌آموزان اين تراز، درک مناسبي از کسرها و اعشار از خود نشان مي‌دهند و مي‌توانند دانش خود از شکل‌هاي دو يا سه بعدي رادر مسائل مختلف به‌کار گيرند. آن‌ها مي‌توانند داده‌هاي سؤال را تفسير کنند و مورد استفاده قرار دهند.
تراز پيشرفته(625) مقطع هشتم
دانش‌آموزان مي‌توانند منطق را در انواع مختلف مسائل به کار گيرند، معادلات خطي را حل و از اصل تعميم استفاده نمایند. آن‌ها مي‌توانند انواع مختلف مسائل مربوط به اعشار، نسبت‌ها و درصد‌ها را حل و راه حل‌هاي خود را توجيه کنند. دانش‌آموزان مي‌توانند از دانش خود در مورد شکل‌هاي هندسي در حل مسائل مختلف مربوط به مساحتِ شکل‌ها استفاده کنند. آن‌ها مفهوم ميانگين را درک مي‌کنند و مي‌توانند مسائل مربوط به پيدا کردن مقادير را حل کنند.
***
تراز بالا(550) مقطع چهارم
دانش‌آموزان مي‌توانند از دانش و درک خود براي حل مسائل استفاده کنند و مسائل کلامي مربوط به اعداد طبيعي، کسر‌هاي ساده و تا دو رقم اعشار را حل کنند. دانش‌آموزان مي‌توانند ويژگي‌هاي شکل‌هاي هندسي و زواياي بزرگ‌تر يا کوچک‌تر از زاويه‌ي قائم را درک کنند. دانش‌آموزان مي‌توانند داده‌هاي موجود در جدول‌ها را تفسير و از نمودارها در حل مسائل استفاده کنند.
تراز بالا(550) مقطع هشتم
دانش‌آموزان مي‌توانند درک و دانش خود را در انواع مختلف مسائل نسبتاً پيچيده به کار گيرند و از اطلاعات داده شده براي حل مسائل مختلف در مورد اعداد و عمليات استفاده کنند. دانش‌آموزان اين تراز، دانشي نسبي در مورد عبارات جبري دارند و مي‌توانند انواع مسائل مختلف مربوط به زوايا را که شامل مثلث‌ها، خطوط موازي، مستطيل‌ها و شکل‌هاي مشابه است، حل کنند. دانش‌آموزان مي‌توانند داده‌هاي موجود در انواع نمودارها و مسائل مربوط به احتمالات و نتايج را حل کنند.
***
تراز متوسط(475) مقطع چهارم
دانش‌آموزان مي‌توانند از دانش پايه‌ي رياضيات در حل مسائل ساده استفاده کنند. آن‌ها اعداد طبيعي را درک مي‌کنند و درکی نسبي از کسرها و اعشار دارند. دانش‌آموزان ارتباط بين شکل‌هاي دو بعدي و سه بعدي را درک مي‌کنند و مي‌توانند شکل‌هاي ساده را رسم کنند. هم‌چنين مي‌توانند جدول‌ها و نمودارها را بخوانند و تفسير کنند.
تراز متوسط(475) مقطع هشتم
دانش‌آموزان مي‌توانند دانش پايه‌ي رياضي خود را در حل مسائل ساده به‌کار گيرند. مي‌توانند مسائل مربوط به اعداد منفي، اعشاري، درصدي و کسري را حل کنند و دانشي نسبي از معادلات خطي و شکل‌هاي دو و سه بعدي دارند. هم‌چنين مي‌توانند داده‌هاي نمودارها و جدول‌ها را بخوانند و تفسير کنند. آن‌ها دانش اندکي در مورد احتمالات دارند.
***
تراز پايين(400) مقطع چهارم
دانش‌آموزان دانشي پايه‌ا‌ي و نسبي از رياضيات دارند. مي‌توانند اعداد طبيعي را با هم جمع و از هم کم کنند. آن‌ها درک خوبي از ضرب اعداد دارند و مي‌توانند مسائل کلامي ساده را حل کنند. آن‌ها دانشي نسبي از کسرها و اعشار، شکل‌هاي هندسي و اندازه‌گيري دارند ومي‌توانند نمودارهاي ميله‌اي ساده و جدول‌ها را بخوانند و تکميل کنند.
تراز پايين(400) مقطع هشتم
دانش‌آموزان دانشي نسبي در مورد اعداد طبيعي و نمودارهاي ساده دارند. موارد ذکر شده در اين سطح نشان مي‌دهند که دانش‌آموزان دانشي سطحي در مورد اعداد طبيعي دارند و مي‌توانند جدول‌ها را به نمودارها و شکل‌ها مربوط سازند.
در سال 2015، درصد‌هاي کمتری از دانش‌آموزان مقاطع چهارم و هشتم در جمهوری اسلامی ایران نسبت به درصد‌هاي بين‌المللي، توانستند به ترازهاي هر چهار سطح برسند.در مقطع چهارم، یک درصد از دانش‌آموزان جمهوری اسلامی ایران به تراز پيشرفته در رياضيات دست پيدا کردند. 11 درصد از آن‌ها تراز بالا را کسب کردند، 36 درصد تراز متوسط و 65 درصد تراز پايين را کسب کردند. در مقطع هشتم، دو درصد از دانش‌آموزان جمهوری اسلامی ایران به تراز پيشرفته در رياضيات دست پيدا کردند، 12 درصد تراز بالا را کسب کردند، 34 درصد تراز متوسط و 63 درصد تراز پايين را کسب کردند .
در مقطع چهارم، در 5 نظام آموزشی ديگر، درصد دانش‌آموزاني که تراز پيشرفته را کسب کردند، کمتر از جمهوری اسلامی ایران بود. 7 نظام آموزشي درصدي مشابه با جمهوری اسلامی ایران داشتند و 41 نظام آموزشی ديگر درصد بیشتری نسبت به جمهوری اسلامی ایران داشتند. قطر، فرانسه، گرجستان، عمان، بحرین شیلی و بوینس آیرس-آرژانتین درصد دانش‌آموزان تقریباً مشابی نسبت به جمهوری اسلامی ایران در رياضيات در پايه‌ي چهارم داشتند. عربستان سعودی، مراکش، اردن، اندونزی و کویت درصد دانش آموزان کمتری نسبت به جمهوری اسلامی ایران داشتند.
در مقطع هشتم، تراز پيشرفته‌ي دانش‌آموزان 9 نظام آموزشی، پایین‌تر از جمهوری اسلامی ایران بود. 8 کشور درصدي مشابه با جمهوری اسلامی ایران داشتند و 24 کشور هم درصد کمتري نسبت به جمهوری اسلامی ایران به دست آوردند. عمان، کویت، شیلی، مصر، لبنان، عربستان سعودی، اردن، بوینس آیرس-آرژانتین و مراکش درصد دانش‌آموزان کمتری نسبت به جمهوری اسلامی ایران در رياضيات مقطعهشتم داشتند. ابوظبی، امارت متحده عربی، سوئد، قطر، مالزی، ایتالیا، تایلند، گرجستان و بحرین نتايج تقريباً مشابهي با جمهوری اسلامی ایران ارائه دارند.
از منظر زمانی، درصد دانش‌آموزان مقطع چهارم جمهوری اسلامی ایران که به تراز پیشرفته دست پیدا کرده اند، در سال 2015 و 2011 تقریبا برابر بوده است (شکل 4). درصد دانش‌آموزاني که به ترازهاي بالا، متوسط و پایین رسيده‌اند، در سال 2015 بيش‌تر از 2011 بوده است. در مقطع هشتم، درصد دانش‌آموزان جمهوری اسلامی ایران که به تراز پیشرفته دست پیدا کرده اند، در سال 2015 و 2011 تقریبا برابر بوده است. درصد دانش‌آموزاني که به ترازهاي بالا، متوسط و پایین رسيده‌اند، در سال 2015 بيش‌تر از 2011 بوده است.
شکل 2. تغييرات درصد تعداد دانش‌آموزان مقاطع چهارم و هشتم جمهوری اسلامی ایران که به ترازهاي بين‌المللي تيمز دست پيدا کرده‌اند: سال‌هاي 2011 و 2015.
