روش صحيح مطالعه :

همانگونه نيل به هر مقصودي در تمامي زمينه ها ، رعايت اصول و قواعدي را مي طلبد که بدون رعايت ان اصول کسب موفقيت و رسيدن به نقطهء اوج ممکن نيست در مطالعه نيز اصولي وجود دارد که تحت نام نظام مطالعه، راهنماي فرد براي حرکت از مسيرهايي است که وي را به نقطه، اوج بازدهي در مطالعه رهنمون مي سازدو سبب افزايش يادگيري ، افزايش ميزان علاقه به مطالعه ، افزايش توان تجزيه و تحليل، افزايش اطلاعات و کسب قدرت مبتني بر دانش مي گردد.

متفکراني که به تنظيم قواعد و اصول مطالعه پرداخته اند هر يک بر مبناي شيوه هايي که مروج آن بوده اند به گونه اي خاص مراحل نظام مطالعه را پيشنهاد کرده اند که وجه اشتراک اين نظام ها بسيار بيشتر و عميق تر از وجوه افتراق انها مي باشد و گوناگوني نظام ها به ميزان تاکيداتي است که در هر نظام بر مراحل مختلف نظام هاي مطالعه صورت مي گيرد. نظام هاي مطالعه اي که در سطح جهان مورد عمل قرار مي گيرد بر اساس حروف انگليسي  هر يک از مراحل ان تحت عناوين RQRSTC  و PQ5R  ناميده مي شود.- مراحل سيستم مطالعهء PQ5R عبارتست از REVIEW (برسي اوليه)، QUESTION (سوال گذاري)، READ (مطالعهء اصلي) RECORD ( يادداشت کردن)،RECITATION )بازخواني)،REFLECT ،(امتحان از خود)، REVIEW (مرور) .- مراحل سيستم مطالعه PQRSTC عبارتست از PRVIEW (برسي اوليه) ،  QUESTION (سوال گذاري)، READ(مطالعه اصلي)، SELF- RECITATION (بازخواني ذهني خود)، TEST(امتحان) ، CONTINUATION (مطالعهء مستمر).تمايز اين نظام ها بر حسب تاکيد بر هر يک از مراحل و شيوهء عمل انست هر نظامي ميزاني از بازدهي را به دنبال دارد بيشترين بازدهي تنها بر مبناي نظام مطالعهء برتر حاصل خواهد شد. نظام مطالعهء برتر: مراحل نظام مطالعهء برتردر سه بخش پيوسته و نا گسستني انجام مي گيرد:الف: بخش پيش مطالعه ب: بخش حين مطالعه پ: بخش پس مطالعه

 

  الف- بخش پيش مطالعه : به منظور کسب امادگي براي براي انجام مطالعهء اصلي طراحي گرديده استکه با انجان آن همچون ورزشکاري که با نرمش و گرم کردن خود امکامن بهره برداري بهينه از فرصتها  را براي خود فراهم مي کند شرايطي را پديد مي آورد که از بروز افاتي همچون حواس پرتي –خستگي-بي علاقگي-عدم درک و ...جلوگيري مي شودو به تقويت عامل دقت و توجه به تمرکز حواس دامن مي زند و زمينهء مطلوب براي افزايش يادگيري و بهره وري در حين مطالعه اصلي فراهم مي گردد.مراحلي که طي اين بخش در مدت 2 تا 6 دقيقه قبل از مطالعهء اصلي انجام مي گيرد داراي ارزش و تاثيرگذاري والايي مي باشد: 1.    بررسي اجمالي کل کتاب: هنگامي که براي اولين بار به کتابي برخورد مي کنيدو قصد مطالعهء آن را داريد به بررسي اجمالي آن در مدت 1 -2 دقيقه بپردازيدهدف از بررسي اجمالي کل کتاب ، آشنايي مقدماتي و ايجاد ارتباط با کتاب است اوراق کتاب را به سرعت ورق مي زنيم و تاملي کوتاه بر تصاوير ،جداول ،نمودارها و فصل هاي مختلف کتاب مي نماييم تا اولين نماي کلي از کتاب در ذهنمان جاي گيرد همچنين نگاهي گذرا بر فهرست مطالب،مقدمه و پيشگفتار مي اندازيم و آشنايي مقدماتي با نويسنده و آثار وي برقرارمي سازيمبدين ترتيب در مدت زماني کمتر از 2 دقيقه نخستين گامهها در ارتباط با کتاب برداشته مي شود. 2.     بررسي اجما لي هر فصل : هر زمان که قصد مطالعهء فصلي از کتاب را داريد به بررسي اجمالي آن (فقط همان فصل نه تمامي فصول کتاب) در مدتي کمتر از 2 دقيقه بپردازيد.بررسي اجمالي فصل مورد مطالعه موجب تقويت مباني آشنايي و ارتباط با آن فصل مي گردد و انجام مطالعه اي دلپذير را نويد مي دهددر اين بررسي به تاويلي کوتاه از تصاوير-جداول،نمودارها،نکات برجسته-عنوانها- عناوين فرعي – عناوين وسط- نتيجه گيري و پرسشهاي آن فصل مي پردازي مو ضمناً اطلاع از اين امر که فصل مورد مطالعه چند صفحه دارد و چه مدت صرف مطالعهء آن خواهد شدکمک موثري براي شروع مطالعهءآن فصل خواهد بود. 3.     سوال گذاري: اين بخش از مهمترين مراحل کل نظام مطالعه محسوب مي شودسوال، ارتباط مستقيم با خلاقيت و تفکر دارد و محصول ذهنهاي خلاق مي باشد.طرح سوال در هنگام مطالعه نيز مي تواند به افزايش يادگيري ، بهره وري و درک زواياي پيدا و ناپيدا بيانجامد.مدت زماني که براي طرح سوال اختصاص مي يابد يک يا دو دقيقه است و لزومي به نوشتن سوالات در اين مرحله نمي باشدبراي طرح سوال مي توان پرسشهايي راکه در آن فصل نگاشته شده است از نظر گذرانده و يا خود اقدام به طرح سوال کنيم بدين منظورنگاه به تيترها-تيتر هاي فرعي و نکات برجسته –تيتر هاي وسط-تصاوير-جداول و نمودارها ، پرسشهاي پيشنهادي را به ذهن متبادر مي سازيد.

 

ب - بخش حين مطالعه : هنگامي ميتوان به اجراي مراحل اين بخش پرداخت که که مراحل پيش مطالعه طي شده باشددر غير اينصورت نمي توان به کسب بازدهي مطلوب نائل شده ( اين بخش شامل 1-مطالعه و يادداشت برداري 2-بازنگري و باز خواني براي رفع اشکال 3-بازيابي و سنجش خودمي باشدکه به توضيح هر يک خواهيم پرداخت: 1-مطالعه و يادداشت برداري:  در اين مرحله با سرعتي متناسب با متن به مطالعه مي پردازيم بخش هاي ساده و تکراري و توضيحي را با سرعتي بيشتر و بخشهايي که سنگين تر و حاوي اطلاعات تازه است با سرعتي متعادل تر مي خوانيم.به تدريج که به خواندن متن ادامه مي دهيم نکات کليدي را استخراج مي کنيم و مي نوسيم تا آنجايي که تمام شاخه هاي اصلي و نکات مرتبط به آن گنجانده شوداين نکات بايد بيانگر تمامي متن مورد مطالعه باشد.بايد توجه شود که با کمترين کلمات بتوان مطالب بسياري بازيابي کردبهترين زمان براي استخراج و نوشتن نکات کليدي همزمان با مطالعهء اصلي است ثبت نکات کليدي مي تواند بلافاصله پس از درک نکتهء کليدي و يا در پايان خواندن عبارتهاي مرتبط با آن و يا در پايان خواند يک ا چند بند صورت گيرد. 2- بازنگري و باز خواني براي رفع اشکال : پس از مطالعهء متن به بازبيني يادداشتها و بازيابي متن مي پردازيم چنانچه به نقطهء مبهمي برخورديم به رفع اشکال يا ابهام مي پردازيم. 3- باز يابي و سنجش از خود : در اين مرحله به باز يابي و امتحان از خود مي پردازيم بدين منظور بخشهاي مختلف متن را در ذهن خود مرور کنيم و با طرح سوالاتي از خود در رابطه با مطالب آن از به خاطر سپاري کل مطالب و ثبت شکل آن درذهن اطمينان حاصل مي کنيم .

 

پ- بخش پس از مطالعه : از مراحل يادآوري و مرور به شمار مي آيدکه دران حافظه مورد توجه است که کورتکس يا قشر خاکستري مغز فعال مي گردد.مرحلهء مرور در چندين نوبت صورت مي گيرد و اهميت آن در افزايش زمان پايداري مطالب در حافظه است آنچه در مرحلهء مرور انجام مي گيرد به معناي يادگيري مطالب نيست در اين مرحله تنها اقدام به مرور و يادآوري مطالب ميگرددمراحل قبل به يادسپاري تنها محدود به حافظه کوتاه مدت بوده است و براي ثبت و پايداري دائمي مطالب در حافظه نياز به انتقال آن مطالب از حافظهء کوتاه مدت به حافظهء بلند مدت بوده است که اين امر بواسطه مرور انجام مي پذيردبه عبارت ديگر در مرحلهء  يادگيري  90% از کار و انرژي صورت پذيرفته است و يک گام ديگر مانده است تا تمامي آن 100 درصد اطلاعات کسب شده پايدار بماند.اگر در برداشتن اين گام آخر سستي کنيم نتيجهء آن بر باد رفتن تمامي دستاوردها و زحمات خواهد بود،حافظهء کوتاه مدت قادر به نگهداري مطالب بيش از دو روز نمي باشدو تنها آن گروه از اطلاعات باقي خواهد ماند بصورت ارادي و آگاهانهيا غير ارادي و ناخودآگاهانهبه حافظهء بلند مدت انتقال يافته باشد . نخستين مرور بايد بلافاصله پس از درس باشد،بارهاي پسين را مي توان به اوقات ديگري يا زمانهاي طولاني همچون يک روزه يا يک هفته و يا يک ماه آينده واگذار کرد.بازخواني در سطح بالانمودار فرضي مزاياي مرور فاصله اي   مطالعه بر مبناي نظام مطالعهء برتر برداشتي بيشتر باصرف زمان و انرژي کمتر به همراه دارد وتواني بي انتها را به ارمغان مي اورد و دنياي پرفروغ را مقابل ديدگانمان هويدا مي سازد. 

 

اعظم اکرمي

  برگرفته ازکتاب : يادگيري خلاق