خب سلام به همه بچه های درسخون دهم تجربی:))
امروز هم با یه درسنامه پرنکته دیگه اومدم سراغتون
این درسنامه از امین خوشنویسان عزیز هست و مباحث ابتدایی فصل سوم رو کامل براتون توضیح داده
امیررضا حکمت نیا-پزشکی دانشگاه تهران
خب حالا بریم که کامل با هم بررسی کنیم.....
شنبه هم تست های این بخش و بخش قبلی از فصل دوم رو باهم قراره بررسی می کنیم پس همراهم باش..
ساز و کار دستگاه تنفس در انسان
در ابتدای این فصل کتاب در مورد فرضیه ارسطو در رابطه با تنفس شروع می کند.
ارسطو معتقد بود که نفس کشیدن باعث خنک شدن قلب می شود.
او نمی دانست که هوا مخلوطی از چند نوع گاز است بنابر این هوای دمی و بازدمی را از نظر ترکیب شیمیایی یکسان می دانست.
( ارسطو در رابطه با نوع رنگ خون نطری نداشت)
دستگاه گردش خون، خون را از اندامهای بدن جمع آوری می کند و به سوی شش ها می آورد.
این خون که به خون تیره معروف است اکسیژن کمتر و کربن دی اکسید بیشتری نسبت به خونی دارد که از ششها خارج می شود.
خون تیره در شش ها، کربن دی اکسید را از دست می دهد و از هوا اکسیژن می گیرد و به خون روشن تبدیل می شود.
خون روشن توسط دستگاه گردش خون به اندام ها و یاخته ها فرستاده می شود.
به این ترتیب همواره به یاخته های بدن، اکسیژن می رسد و کربن دی اکسید از آنها دور می شود.
انرژی مواد مغذی، مثل گلوکز، باید ابتدا به انرژی ذخیره شده در ATPتبدیل شود.
ATP+آب + کربن دی اکسید→ ADPو فسفات + اکسیژن + گلوکز
یکی از علل زیان بار بودن کربن دی اکسید این است که می تواند با آب واکنش داده، کربنیک اسید تولید کند و pHرا کاهش دهد.
این تغییر pHبـاعث تغییر ساختار پروتئین هـا می شود که میتواند عملکرد پروتئین ها را مختل کند.
از آنجا که بسیاری از فرایند های یاخته ای را پروتئین ها انجام می دهند؛ از بین رفتن عملکرد آنها اختلال گستردهای را در کار یاخته ها و بافت ها ایجاد می کند.
در واقع، افزایش کربن دی اکسید خطرناک تر از کاهش اکسیژن است.
بخش های عملکردی دستگاه تنفس: شامل دو بخش هادی و مبادله ای می شود.
بخش هادی:
بخش هادی، از مجاری تنفسی ای تشکیل شده است که هوا را به درون و بیرون دستگاه تنفسی هدایت می کنند
و آن را از ناخالصی ها، مثل میکروب های بیماری زا و ذرات گرد و غبار، پاکسازی و نیز، گرم و مرطوب می کنند
تا برای مبادله گازها با خون آماده شود.
از بینی تا نایژک انتهایی به بخش هادی تعلق دارد. ابتدای مسیر ورود هوا در بینی، از پوست نازکی پوشیده شده است
که موهای آن، مانعی در برابر ورود ناخالصی های هوا ایجاد می کند.
با پایان یافتن این پوست، مخاط مژکدار در بینی آغاز می شود که در سراسر مجاری هادی ادامه پیدا می کند.
این مخاط، یاخته های مژکدار فراوان و ترشحات مخاطی دارد. در این ترشحات مواد ضدمیکروبی وجود دارد.
ترشحات مخاطی، ناخالصی های هوا را ضمن عبور به دام می اندازد. مژکها با حرکت ضربانی خود، ترشحات
مخاطی و ناخالصی های به دام افتاده در آن را به سوی حلق می رانند. در آنجا یا به دستگاه گوارش وارد شده،
شیره معده آنها را نابود می کند یا به خارج از بدن هدایت می شوند.
در بینی، شبکه ای وسیع از رگ هایی با دیواره نازک وجود دارد که هوا را گرم می کند. این شبکه به سطح
درونی بینی بسیار نزدیک است، بنابراین آسیب پذیری بیشتری دارد و آسان تر از دیگر نقاط دچار خونریزی می
شود.
هوا با عبور از بینی، دهان، یا هر دو، به حلق وارد می شود. حلق گذرگاهی ماهیچه ای است که هم هوا و هم غذا
از آن عبور می کند.
انتهای حلق به یک دو راهی ختم می شود. در این دوراهی، حنجره در جلو و مری در پشت قرار دارد. حنجره در
بالای نای واقع است و در تنفس، دو کار مهم انجام می دهد. یکی آنکه دیواره غضروفی آن، مجرای عبور هوا را باز
نگه می دارد و دیگر آنکه درپوشی به نام برچاکنای (اپیگلوت) دارد که مانع ورود غذا به مجرای تنفسی
می شود. دیواره نای، حلقه های غضروفی شبیه به نعل اسب دارد که مجرای نای را همیشه باز نگه می دارند.
دیواره نای از بیرون به درون شامل چهار لایه است:
1-پیوندی
2ــ غضروفی ماهیچه ای
3ــ زیر مخاط
4ــ مخاط
نای، در انتهای خود، به دو شاخه تقسیم می شود و نایژه های اصلی را پدید می آورد. هر نایژه اصلی به یک
شش وارد شده، در آنجا به نایژه های باریک تر تقسیم می شود همچنان که از نایژه اصلی به سمت نایژه های
باریک تر پیش می رویم، از مقدار غضروف کاسته می شود.
انشعابی از نایژه که دیگر غضروفی ندارد، نایژک نامیده می شود. به علت نداشتن غضروف، نایژک ها می توانند تنگ و گشاد شوند.
این ویژگی نایژک ها به دستگاه تنفس امکان می دهد تا بتواند مقدار هوای ورودی یا خروجی را تنظیم کند. آخرین انشعاب نایژک در
بخش هادی، نایژک انتهایی نام دارد.
بخش مبادله ای:
بخش مبادله ای، با حضور اجزای کوچکی به نام حبابک مشخص می شود نایژکی را که روی آن حبابک وجود
دارد، نایژک مبادله ای می نامیم. نایژک مبادله ای در انتهای خود به ساختاری شبیه به خوشه انگور ختم
می شود که از اجتماع حبابک ها پدید آمده است. هر یک از این خوشه ها را یک کیسه حبابکی می نامند.
مخاط مژکدار در طول نایژک مبادله ای به پایان می رسد، بنابراین در محل حبابک ها، این مخاط وجود ندارد. در
حبابک ها، گروهی از یاخته های دستگاه ایمنی بدن به نام درشت خوار (ماکروفاژ) مستقر شده اند.
این یاخته ها، باکتری ها و ذرات گرد و غباری را که از مخاط مژکدار گریخته اند نابود می کنند. درشت خوارها
یاخته هایی با ویژگی بیگانه خواری و توانایی حرکت اند. این یاخته ها، نه فقط شش ها بلکه در دیگر نقاط بدن
نیز در کیسه های حبابکی حضور دارند. هنگام نفس کشیدن حجم کیسه های حبابکی تغییر می کند. لایه نازکی
از آب سطحی از حبابک را که در تماس با هواست پوشانده است بنابراین حبابک به علت وجود نیروی کشش
سطحی آب در برابر باز شدن مقاومت می کند. ماده ای به نام عامل سطح فعال (سورفاکتانت) که از بعضی
یاخته های حبابک ها ترشح می شود با کاهش نیروی کشش سطحی باز شدن حبابک ها را آسان میکند .در
بعضی از نوزادانی که زودهنگام به دنیا آمده اند عامل سطح فعال به مقدار کافی ساخته نشده است و بنابراین به
زحمت نفس می کشند. اطراف حبابک ها را مویرگ های خونی فراوان، احاطه کرده اند و به این ترتیب، امکان
تبادل گازها بین هوا و خون فراهم شده است . دیواره حبابک از دو نوع یاخته ساخته شده است. نوع اول،
سنگفرشی و فراوان تر است. نوع دوم، با ظاهری کاملا متفاوت، به تعداد خیلی کمتر دیده می شود و ترشح عامل
سطح فعال را بر عهده دارد. درشت خوارها را جز یاخته های دیواره حبابک، طبقه بندی نمی کنند. برای اینکه
اکسیژن و کربن دی اکسید بین هوا و خون مبادله شوند، این مولکول ها باید از ضخامت دیواره حبابک ها و
دیواره مویرگ ها عبور کنند. هر دو دیواره، از بافت پوششی سنگفرشی یک لایه ساخته شده اند که بسیار نازک
است. در جاهای متعدد بافت پوششی حبابک و مویرگ هر دو غشای پایه مشترک دارند درنتیجه مسافت انتشار
گازها به حداقل ممکن رسیده است .
نکات:
• در پی کاهش ترشح سورفاکتانت مقدار اکسیژن کاهش می یابد و کربن دی اکسید افزایش در نیجه PH
کم می شود که منجر به آسیب رسیدن پروتئین ها می شود.
• در قسمت ابتدایی بینی و حبابک ها مخاط مژکدار وجود ندارد.
• در آزمایش تشخیص هوای دمی و بازدمی ابتدا محلول برم تیمول بلو تغییر رنگ می دهد و زرد رنگ می
شود و سپس آب آهک شیری رنگ می شود( ابتدا رنگ هوای بازدمی تغییر می کند و سپس دمی)
• در بین سلول های مخاط نای همه سلول ها مژک دار نیستند و زنش مژک ها به سمت حلق( بالا) می
باشد.
در مجاری تنفسی 2نوع سلول پوششی وجود درد:
1- بافت پوششی سنگ فرشی چند لایه( پوست ابتدای بینی)
2- استوانه ای تک لایه( مخاط مژکدار)
• نایژه اصلی سمت چپ از سمت راست بلند تر است و دیرتر منشعب می شود.
• در ساختار بافتی دیواره نای لایه پیوندی نای و مری با همدیگر یکی می شوند.
• حبابک ها میتوانند به صورت تکی هم بر روی نایژک مبادله ای قرار داشته باشند ولی عمدتا به شکل
کیسه های حبابکی دیده می شوند بنابراین در خارج از کیسه های حبابکی نیز امکان تبادل وجود دارد.
• سورفاکتانت که از یاخته های نوع دوم ترشح می شود، همه یاخته های دیواره حبابک ها را می پوشاند.
• یاخته های نوع دوم دیواره حبابک، ممکن است بر روی غشای پایه مشترک با دیواره مویرگ های اطراف
حبابک ها مستقر باشند.
• در دستگاه تنفس انسان، فقط سیاهرگ هایی که از بخش مبادله ای خارج می شوند، حاوی خون روشن
هستند در حالی که سیاهرگ هایی که از بخش هادی خارج می شوند، خون تیره دارند.
• یاخته های نوع دوم دیواره حبابک ها ظاهری کاملاً متفاوت از نوع اول دارند (یعنی سنگفرشی نیستند) و
به تعداد خیلی کمتر دیده می شوند
خب این هم از یه درسنامه و کلی نکته از سازوکار تنفس در انسان که برای توانمندی هرچه بیشتر و بهتر شما فراهم شده.
این درسنامه و درسنامه قسمت قبل رو حتما بخون تا آزمونک روز شنبه رو بتونی جواب بدی :)))
آزمونک این دفعه، یه بسته تست جامع 10 تایی از مباحث آزمون 18 آذر هست. خوب بخون تا بتونی خوب جواب بدی :))))))))
خب برای دانلود فایل پی دی اف این درسنامه، به فایل های ضمیمه برو!
یاحق.
