گوارش و جذب مواد(قسمت اول)-فصل دوم-زیست دهم تجربی-فاطمه صمدی

سلام و خداقوت به بچه های دهم تجربی.

امروز قراره بخشی از فصل دوم گوارش و جذب مواد دهم تجربی رو باهم یاد بگیریم.

امیررضا حکمت نیا- دانشجوی پزشکی دانشگاه تهران

خب بریم که خط به خط کتاب درسی رو باهم بررسی کنیم و یاد بگیریم.

1. _مری به سمت چپ بدن متمایل می‌شود.
2. _بنداره انتهای مری در سمت چپ بدن قرار دارد.
3. _معده از سمت چپ بدن شروع می‌شود.
4. _معده در سمت راست بدن خاتمه می‌یابد. 
5. _دوازدهه در سمت راست بدن قرار دارد. 
6. _انتهای روده باریک در سمت راست بدن است. 
7. _ابتدای روده بزرگ در سمت راست بدن است. 
8. _کبد بالاترین اندام دستگاه گوارش در حفره شکمی است.
9. _کیسه صفرا و بخش عمده کبد در سمت راست قرار دارند.
10. _رأس کبد در سمت چپ بدن و در جلوی محل اتصال مری و معده قرار دارد.
11. _رأس پانکراس در سمت چپ بدن و سایر بخش‌های آن در قسمت میانی و سمت راست بدن قرار دارند.
12. _ابتدای روده باریک (دوازدهه) بالاتر از پانکراس قرار گرفته است. 
13. _سمت راست قسمت افقی روده بزرگ نسبت به سمت چپ، پایین‌تر قرار گرفته است. (به خاطر حضور کبد)
14. _طبق شکل قسمتی از کبد، از بندار انتهای مری بالاتر قرار گرفته است. بالاترین قسمت در ناحیه شکمی، بنداره انتهای مری است. 
15. _قسمت اعظم لوزالمعده توسط معده پوشیده شده است.  
16. __
    1. توجه: لوله گوارش را با دستگاه گوارش اشتباه نگیرید. 

       _مثال: پانکراس بخشی از لوله گوارشی است که روده باریک را قلیایی می‌کند.(غلط)     <<بخشی از دستگاه گوارش>> (صحیح) 

17. ---

    لایه‌های لوله گوارش:

18. لایه بیرونی	بافت: پیوندی سست
    	نکات: در ناحیه شکم صفاق را تشکیل می‌دهد (لایه بیرونی بخشی از صفاق است.) طحال یک عضو غیرگوارشی است که توسط صفاق پوشیده شده است.

19. 
    

_._ نکته:

1- در همه لایه‌های لوله گوارش موارد زیر دیده می‌شوند:  پیوندی سست + رگ خونی + بافت پوششی + سلول عصبی

2- تنها هورمونی که روی تمام لایه‌های لولة گوارش گیرنده دارد:  هورمون‌های تیروئیدی

.

.

.

.

بافت پوششی در بخش‌های مختلف لوله گوارش:

           این لایه در سراسر لوله متغیر است. مثلاً بافت پوششی مخاط روده و معده استوانه‌ای می‌باشند ولی برای مری، سنگفرشی بوده و تعداد لایه‌ها نیز متفاوت است. 

نکته: در تمام لایه‌های لولة گوارش سلول عصبی داریم ولی شبکة عصبی در لایة ماهیچه‌ای و زیر مخاط است.

           در قسمت‌های فوقانی دستگاه گوارش انسان، نوع بافت ماهیچه‌ای مری و دهان، برخلاف نوع بافت پوششی آن‌ها، در بیشتر قسمت‌ها متفاوت می‌باشد. 

1.       بافت پوشش دهان و مری؟ هر دو سنگفرشی چند لایه 
2.       بافت ماهیچه‌ای دهان و مری؟ ماهیچه‌های دهان از نوع مخطط - ابتدای مری مخطط انتهای مری و قسمت میانی مری از نوع صاف.

حرکات لوله گوارش:

         حرکات کرمی: 

1.                              _غذا را در طول لوله با سرعت مناسب جلو می‌برند.
2.                              _نقش مخلوط‌کنندگی دارند به ویژه وقتی محتویات به یک بنداره برخورد می‌کنند. 
   1.          حرکات قطعه‌قطعه‌ کننده: 
   2.                                                _نقش در ریزتر کردن محتویات
   3.                                                _بیشتر مخلوط شدن محتویات با شیره‌های گوارشی
   4.                                                _طبق شکل 5 صفحه 19 در این حرکت، مواد هم به سمت جلو و هم به سمت عقب رانده می‌شود. 

   5. ---

      بزاق: 

      1.               _محل تولید -- سه جفت غده بزاقی بزرگ + چندین غده بزاقی کوچک
      2.               _فعالیت لازم برای اثر بزاق: آسیاب شدن غذا 
      3.               _ترکیبات بزاق بعد آب یون‌ها انواعی از آنزیم‌ها - موسین
      4.               _چند نمونه از آنزیم‌های بزاق: آمیلاز - لیزوزیم
      5. ...
      6. .

      7. ---

         معده:

      8. معده	حفره معده	پوششی سطحی ترشح ماده مخاطی ترشح بی کربنات
         	غده معده	یاخته کناری	در صورت تخریب این سلول‌ها تولید گویچه‌های قرمز دچار اشکال می‌شود.
         			بزرگترین یاخته کمترین یاخته هسته در قاعده به شکل کاملاً کروی
         			ترشحات	اسید (HCL) -- فعال‌سازی پپسینوژن + کاهش PH معده
         				فاکتور داخلی معده -- کمک به جذب ویتامین B12
         			واجد چین‌خوردگی‌هایی در غشاء
         		یاخته اصلی	عمقی‌ترین یاخته دارای ریزکیسه‌های فراوان کوچک‌ و تقریباً بیضی شکل
         			ترشحات	پروتئازها: آغاز گوارش پروتئین‌ها لیپاز: آغاز گوارش لیپیدها
         		یاخته ترشح کننده ماده مخاطی	سطحی‌ترین یاخته فراوان‌ترین یاخته این یاخته‌ها مادة مخاطی ترشح می‌کنند اما بی‌کربنات ترشح نمی‌کنند.

   1. 
      

      نکات معده:

      1. _بخش کیسه‌ای شکل لولة گوارش
      2. _محل شروع گوارش لیپیدها
      3. _محل شروع گوارش پروتئین‌ها
      4. _در آن آمیلا بزاق یافت می‌شود اما فعالیت نمی‌کند.
      5. _تنها بخش دارای ماهیچه مورب
      6. _بین دریچه‌های انتهای مری و پیلور قرار گرفته است.
      7. _شدت حرکات معده از بندارة انتهای مری به سمت پیلور افزایش می‌یابد. 
      8. _شیره معده علاوه بر گوارش مواد در ایمنی غیر اختصاصی هم نقش دارد.
      9. _سلول‌های آن به صورت حفره و غده معده سازمان‌بندی شده‌اند.
      10. _دارای چین‌خوردگی‌های موقت
      11. _دارای چین‌خوردگی‌های طولی و نامنظم
      12. _لایه‌های ماهیچه‌ای از خارج به داخل: طولی - حلقوی - مورب
      13. _یاخته‌های اصلی هستة کوچکتری نسبت به یاختة کناری دارند.
      14. _هر حفرة معده فقط از یک نوع یاخته تشکیل شده است.
      15. _در معده حرکات قطعه‌قطعه کننده نداریم فقط حرکات کرمی را شاهد هستیم.
      16. _سلول‌های کناری در صورت شکسته شدن سد ژله‌ای، موجب آسیب به مخاط می‌شوند.
      17. _یاخته‌های کناری باعث افزایش  خون اطراف خود می‌شوند.
      18. _یاختة کناری و پوششی سطحی با هم در تماس نیستند.
      19. _به دنبال تحلیل لایة مخاطی معده، فرد به نوعی کم‌خونی مبتلا می‌شود. 
   2. 
      
   3. 
   4. 
      
      1. _قاعده: لوزالمعده در گودی دوازدهه قرار می‌گیرد.
      2. _لوزالمعده دارای دو مجرا و صفرا دارای یک مجرای ورودی به دوازدهه می‌باشد.
      3. _مجرای مشترک صفرا و لوزالمعده پایین‌تر از مجرای منفرد لوزالمعده قرار می‌گیرد.
      4. _مجراهای لوزالمعده به سمت چپ دوازدهه متصل می‌شوند.
      5. _مجاری صفراوی کبدی در سمت راست کبد بیشتر از سمت چپ آن می‌باشند.
      6. _قسمت عمدة کیسه صفرا توسط کبد پوشانده می‌شود.
      7. _لوب راست کبد نسبت به لوب چپ آن بزرگتر می‌باشد.
      8. _بسته شدن دریچه مشترک صفرا و پانکراس مانع تخلیه صفرا می‌شود ولی مانع تخلیه پانکراس نمی‌شود.

   1. 
      

      برای دانلود فایل pdf و کامل تر این درسنامه  به همراه نکات، به فایل های ضمیمه در پایین مراجعه کن:))