سفر به اعماق زمین ، درس چهارم علوم ششم ، زهرا جعغرزاده

در این مطلب میخواهیم سفر شگفت انگیزی به اعماق زمین داشته باشیم و اطلاعات خود را درباره اجزا و نوع مطالعه آن کامل تر کنیم.

* انسان برای مطالعه درون زمین نمیتواند با حفر چاه به عمق زمین برود. زیرا در کره زمین هرچه پایین تر میرویم:

1. به ازای افزایش وزن لایه های بالایی، کندن خاک و سنگ ها سخت تر میشود.

2. به ازای هر 100 متر که پایین میرویم، دما 3 درجه سانتی گراد افزایش میابد.

3. عمیق ترین چاهی که تاکنون توسط انسان حفر شده است چاهی به عمق 13 کیلومتر است.

راه های مطالعه درون زمین: 

الف) مطالعه مستقیم :

مطالعه مواد سازنده ی سنگ های رسوبی ، آذرین و دگرگونی به دست آمده از سطح زمین و حفر چاه

مطالعه سنگ ها و مواد مذاب خارج شده از آتشفشان

مطالعه میزان دما و ترکیبات موجود در چشمه های آب گرم

ب) مطالعه غیرمستقیم :

استفاده از امواج لرزه ای   /     مطالعه ترکیبات شهاب سنگ ها

# امواج لرزه ای:

امواجی که در اثر شکستن ناگهانی سنگ های درون زمین دراثر زمین لرزه ایجاد میشود.

بیشتر اطلاعات دانشمندان درمورد درون زمین با استفاده از امواج لرزه ای بدست میاید. زیرا این امواج از سنگ های مختلف و لایه های زمین عبور میکند.

# سرعت عبور امواج لرزه ای:

امواج از اجسام مختلف با یک سرعت عبور نمیکنند (امواج لرزه ای از سنگ های نرم ترو کم تراکم تر، کندتر عبور میکنند)

# انواع امواج لرزه ای:

امواج P  از تمام حالت های مواد ( جامد ، مایع ، گاز ) عبور میکند.

امواج S فقط از جامدات عبور میکنند.

انواع تقسیم بندی لایه های درونی زمین :

الف) براساس خواص شیمیایی (ساختمان و ساختار مولکولی) :   پوسته  /   گوشته  /  هسته

* پوسته : 

نازک ترین لایه زمین که بیشتر از مواد سنگی تشکیل شده است.

ما از مخازن زیرزمینی، منابع نفت، گاز ، زغال سنگ، انواع مواد معدنی و فلزات پوسته بهره برداری میکنیم.

ضخامت پوسته در زیر اقیانوس ها کمتر از قاره ها است.

ضخامت پوسته قاره ای : 20 تا 60 کیلومتر   ،     ضخامت پوسته اقیانوسی : 8 تا 12 کیلومتر

ß اهمیت پوسته --> استفاده از خاک ، رشد گیاهان ، ساختمان سازی ، آب های سطحی و زیرزمینی ، منابع نفت و گاز ، معادن فلزی و غیرفلزی

* گوشته :

جنس مواد سازنده گوشته از سنگ است. ولی در برخی قسمت ها مواد به علت گرمای زیاد به حالت خمیری و نرم درآمده است.

ضخامت گوشته 2870 کیلومتر است و در زیر کوه ها کمتر است.

ß اهمیت گوشته --> سرچشمه گدازه های آتش فشانی و بعضی از زمین لرزه ها

* هسته :

هسته داغ ترین و سنگین ترین و فشرده ترین لایه زمین است.

هسته از جنس آهن و نیکل است و خاصیت مغناطیسی زمین نیز به همین خاطر است.

ضخامت هسته: 3500 کیلومتر       عمق زمین: 6400 کیلومتر

ß اهمیت هسته --> تعادل کره زمین در منظومه شمسی ، خاصیت مغناطیسی زمین

ب) بر اساس خواص فیزیکی (با استفاده از اختلاف سرعت امواج لرزه ای)

* سنگ کره

شامل پوسته سنگی و قسمت سنگی بالای گوشته / حالت جامد و سنگی / ضخامت 100 کیلومتر

سنگ کره برروی خمیرکره (حالت نرم) قرار دارد و به همین خاطرجابه‌جا میشود ß پدیده زلزله ، آتش فشان ، کوه و چین خوردگی

* خمیرکره

قسمت میانی گوشته / حالت خمیری و نیمه مذاب / ضخامت 250 کیلومتر / انتهای خمیرکره در 350 کیلومتری زمین

* گوشته زیرین

حالت سنگی و جامد / از انتهای خمیرکره تا مرز هسته خارجی / ضخامت 2550 کیلومتر

* هسته خارجی 

مایع شدن مواد به علت گرمای زیاد / ضخامت 2200 کیلومتر

* هسته داخلی

جامد بودن مواد به علت فشار لایه های بالایی / ضخامت 1300 کیلومتر

# حرکات ورقه های سنگ کره

1/ دورشونده : 

دورشدن ورقه ها / بیشتر در اقیانوس / خروج و سرد شدن ماده مذاب بین ورقه ها پوسته جدید اقیانوسی ایجاد میکند

دورشدن ورقه های قاره ای باعث جداشدن قاره ها میشود (در دو حالت زمین لرزه داریم)

2/ نزدیک شونده : 

برخورد ورقه اقیانوسی به قاره ای ß آتش فشان های قاره ای و زمین لرزه

برخورد ورقه های اقیانوسی ß جزایر آتش فشانی و زمین لرزه 

برخورد ورقه های قاره ای ß کوه و رشته کوه و زمین لرزه

3/ عبور از کنار یکدیگر :

ورقه ها در کنارهم میلغزند / ایجاد گسل و زلزله

** سوالات و پاسخ های این فصل را میتوانید در فایل ضمیمه مشاهده کنید **

موفق باشید *