نمونه‌های فرهنگ جهانی (1)-جامعه شناسی- علی عباسی جو

سلام و درود خدمت دانش‌آموزان عزیز

بنده علی عباسی جو ، دانشجوی آموزش زبان و ادبیات فارسی و رتبه ۹۸۸منطقه ۲ قصد دارم در این مطلب به نکات درس سوم جامعه شناسی دوازدهم (نمونه های فرهنگ جهانی(۱)) بپردازم. من در کنکور سراسری توانستم ۷۷به درس جامعه شناسی پاسخ بدهم  .

درس سوم : نمونه های فرهنگ جهانی ۱ 

یکی از انواع جوامع جاهلی در گونه شناسی فارابی جامعه تغلّب است .

ویژگی های جامعه تغلّب؛

1. مردم در این جامعه برای غلبه یافتن بر سایر ملت‌ها به دیگر همکاری می‌کنند .
2. همهٔ مردان شیفتهٔ غلبه اقوام و ملل دیگر هستند.
3.  هدف نهایی این جوامع خوار و مقهور کردن جوامع دیگر است .
4. چنین مردمی علاقه تسلط بر افراد جامعه خود نیز دارند اما به دلیل نیازمندی به آنها ، ناچارند از چیرگی به یکدیگر خودداری کنند .
5. این جامعه دارای فرهنگ سلطه و عقاید باطل هستند.

 جهانگشایی و امپراتوری

در گذشتهٔ تاریخ ، فرهنگ سلطه و استکبار ، امپراتوری های بزرگی را به وجود آورده است .

امپراتوری های گذشته تاریخ از طریق کشورگشایی و قدرت نظامی صورت می‌گیرد که با کشتار و خسارات انسانی فراوانی همراه بود . غلبه نظامی همراه با قلعه فرهنگی همراه نبوده مثل مغولان که مناطقی را تصرف کردند اما به سرعت تحت تاثیر فرهنگ اقوام مغلوب قرار گرفتند، فرهنگ آنان قومی قبیله ای بود و ظرفیت جهانی شدن نداشت .

چگونگی غلبه فرهنگی قوم مغلوب

 فرهنگ قومی که در اثر تهاجم نظامی شکست می خورد که هویت فرهنگی را حفظ کند با  ضعیف شند تدریجی قدرت مهاجم می توان استقلال سیاسی خود را به دست آورد و اگر فرهنگ غنی و قوی داشته باشد می‌توان گروه مهاجمان را در فرهنگ خود هضم کند و به خدمت بگیرد.

امپریالیسم و استعمار

اروپا کانون فرهنگی است که به نام فرهنگ غرب می‌شناسیم . فرهنگ غرب اشکال مختلفی از جمله امپریالیسم و استعمار پیدا کرده است.

 امپریالیسم

 واژه امپریالیسم از امپراتوری گرفته شده و هر سلطه ای اطلاق می‌گردد . امپریالیسم سه نوع می باشد که به شرح زیر است:

1. امپریالیسم سیاسی : با اشغال نظامی جوامع ضعیف شکل می‌گیرد .
2. امپریالیسم اقتصادی : در جایی رخ می دهد که قدرت اقتصادی یک کشور، بازارها و مواد خام را تصرف کند .
3. امپریالیسم فرهنگی : زمانی به وجود می‌آید که مقاومت فرهنگی منطقهٔ  تحت تصرف اقتصادی و نظامی فرو بریزد و قوم مغلوب برتری فرهنگی جامعه مسلط را بپذیرد.

استعمار(استعمار قدیم)

به معنای اشغال یک سرزمین خارجی با توسل به قدرت سیاسی نظامی است . نوعی جهانگشایی و امپراتوری از قرن پانزدهم که توسط اروپائیان آغاز و در قرن نوزدهم به اوج خود رسید. موفقیت در استعمار به سه عامل پیشرفت در زمینه دریانوردی، پیشرفت در فنون نظامی و پیشرفت اقتصاد صنعتی اتفاق افتاد.

برخی پیامدهای اینگونه استعمار: در قرن نوزده، تصرف اروپائیان از ۳۵ درصد به ۶۷ درصد رسید. استعمار اروپایی در سده هفدهم و هجدهم ، بزرگترین برده داری تاریخ بشریت را بر پا کرد و ۱۵ میلیون سرخپوست آمریکایی را نابود کردند. استعمارگران حضور مستقیم و آشکار داشتند.

استعمار نو

 پس از شکل گیری جنبش های استقلال طلبانهٔ کشورهای مستعمره طی قرن بیستم به وجود آمد. در استعمار نو از ظرفیت‌های که در دوره استعمار در کشورهای مستعمره ایجاد کرده است، استفاده می نماید .در این نوع استعمار، استعمارگران برای به قدرت رساندن نیروهای وابسته به کودتای نظامی استفاده می‌کنند . کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹رضاخان و کودتای ۲۸مرداد  آمریکایی محمدرضا پهلوی دو نمونه موفق از کودتای استعمار نو به شمار می رود و کودتای آمریکایی انگلیسی نوژه نمونه شکست خورده این کودتا ها است.

 در استعمار نو کشور استعمارگر ، با اتکا به قدرت اقتصادی خود ، با استفاده از نهادها و سازمان‌های اقتصادی بین المللی و دولت دست نشانده کنترل بازار و سیاست‌های کشور دیگر قرار می‌گیرند.

 در استعمار نو مجریان آشکار و مستمر آن پنهانند.

استعمار فرانو

در آن از ظرفیت‌های  فرهنگی و علمی مانند رسانه‌ها بیش از هر ابزار نظامی ، سیاسی و اقتصادی استفاده می‌شود.جهان غرب، فرهنگی دیگر جوامع را مورد هدف قرار می‌دهد و به جای آن باورها و ارزش‌های فرهنگ غرب را ترویج می‌کند . در این استعمار، گسترش و سلطهٔ فرهنگ غرب را تحت عنوان «جهانی‌شدن» پیگیری می‌کند. مردمی که برتری فرهنگ غرب را پذیرفته ، هویت خود در حاشیهٔ جهان غرب جست و جو می‌کنند .مفاهیمی مانند تهاجم فرهنگی ، شبیخون فرهنگی و ناتوی فرهنگی ، ناظر بر این نوع استعمار هست و استعمارگران و مجریان هر دو پنهانند.

تست اول؛ کنکور ۹۱: 

کدام گزینه در ارتباط با «استعمار نو» درست و در ارتباط با «استعمار فرانو» نادرست است؟

1. کشورهای استعمارگر با استفاده از ظرفیت های دورهٔ استعمار نظامی و سیاسی خود ، از مجریان بومی داخلی کشورهای مستعمره استفاده می کنند - کشور استعمارگر با اتکا به قدرت اقتصادی خود و با روش‌ها و ساز و کارهای غیر مستقیم، کنترل بازار و سیاست کشورهای دیگر را در اختیار می‌گیرد.
2.  دولت های استعمارگر برای به قدرت رسیدن نیروهای وابسته از کودتای نظامی استفاده می‌کنند- استعمارگران ،عقاید، ارزش ها و آرمان های فرهنگ های دیگر مورد تهاجم قرار می دهند.
3.  استعمارگران از ابزارها و ظرفیت‌های فرهنگی و علمی ، به ویژه از رسانه ها و فناوری اطلاعات بهره می‌برند - این نوع استعمار، پس از شکل گیری جنبش های استقلال طلبانه کشورهای مستعمره به وجود آمد.
4.  موفقیت این نوع استعمار ناشی از پیشرفت در زمینه های دریانوردی ، فنون نظامی و اقتصاد صنعتی بود - هویت فرهنگی دیگر کشورها را مورد هجوم قرار می دهد.

تست دوم ؛کنکور ۹۲ :

«استفاده از ظرفیت‌های دورهٔ نفوذ و استعمار توسط استعمارگران»،« بهره گیری از ابزارهای فرهنگی و علمی »«پیشرفت در زمینه دریانوردی و اقتصاد صنعتی»« هدف قرار دادن هویت فرهنگی دیگر کشورها»، به ترتیب جزء  ویژگی‌های کدام یک می‌باشد ؟

1. استعمار فرانو - استعمار نو - استعمار نو - استعمار فرانو
2.  استعمار نو- استعمار فرانو- استعمار قدیم- استعمار فرانو
3.  استعمار فرانو - استعمار فرانو- استعمار نو - استعمار نو
4.  استعمار نو - استعمار فرانو - استعمار قدیم – استعمار نو

پاسخ تست اول : گزینه 1

پاسخ تست دوم: گزینه 2