اختیارات شاعری زبانی- فنون ادبی دوازدهم- یاسین مهدیان

سلام خدمت همه کنکوری های عزیز من یاسین مهدیان هستم رتبه 41 کنکور انسانی با درصد 71 فنون ادبی در کنکور 1400. با آزمونک اختیارات شاعری زبانی در خدمتتون هستم.

1- به ترتیب وزن بیت و اختیار شاعری زبانی موجود در آن، کدام است؟ (کانون 99)

«دل را چو لاله از می گلگون شکفته دار / اکنون که لاله پرده برافکند و گل شکفت»

1) مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن، حذف همزه

2) مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن، بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه

3) مستفعلن مفاعلن مستفعل فعل، حذف همزه

4) مستفعل مستفعل مستفعل فع، کوتاه تلفظ کردن مصوت بلند

پاسخ : گزینه 1 – وزن این بیت، «مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن» می باشد و در «برافکند» اختیار شاعری حذف همزه صورت گرفته است.

2- در همه گزینه ها به جز ... در مصراع اول بیش از یک بار حذف همزه صورت گرفته است. (کانون 97)

1) مگر تو لوح محفوظی که درس غیب از او گیرند / و یا گنجینه رحمت کز او پوشند خلعت ها

2) بازآمد آن مهی که ندیدش فلک به خواب / آورد آتشی که نمیرد به هیچ آب

3) بشنیدم از هوای تو آواز طبل باز / باز آمدم که ساعد سلطانم آرزوست

4) قدر من او شناسد و شکر من او کند / کاندر فنای خویش بدیده است عود سود

پاسخ : گزینه 3 – در مصراع اول این بیت، فقط یک بار از حذف همزه استفاده شده است (بشنیدم از). توجه داشته باشید که هرجا همزه بود، با این اختیار رو به رو نیستیم. بررسی سایر گزینه ها:

گزینه «1» : غیب از او = غی / بَ / زو 

گزینه «2» : باز آمد آن = با / زا / مَ / دان

گزینه «4» : من او = مَ / نو (که دوبار در مصراع اول تکرار شده است.)

3- کدام بیت فاقد اختیار شاعری زبانی است؟ (کانون 99)

1) نسیم زلف جانان کو که چون برگ خزان دیده / به پای سرو خود دارم هوای جان فشانی را

2) الا ای نوگل رعنا که رشک شاخ شمشادی / نگارین نخل موزونی همایون سرو آزادی

3) نه وصلت دیده بودم کاشکی ای گل نه هجرانت / که جانم در جوانی سوخت ای جانم به قربانت

4) رقیبت گر هنر هم دزدد از من من نخواهد شد / به گلخن گرچه گل هم بشکفد گلشن نخواهد دید

پاسخ : گزینه 3 – تمامی ابیات در وزن «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن» سروده شده اند و بیت گزینه «3» هیچ اختیار زبانی ندارد. تشریح سایر گزینه ها:

گزینه «1» : نسیمِ، برگِ، پایِ، هوایِ = بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه

گزینه «2» : نوگلِ، رشکِ = بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه

گزینه «4» : دزدد از = حذف همزه

4- در همه ابیات اختیار شاعری «بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه» به چشم می خورد؛ به جز: (کانون 99)

1) چنان در قید مهرت پای بندم / که گویی آهوی سر در کمندم

2) نه مجنونم که دل بردارم از دوست / مده گر عاقلی بیهوده پندم

3) گر آوازم دهی من خفته در گور / برآساید روان دردمندم

4) سری دارم فدای خاک پایت / گر آسایش رسانی ور گزندم

پاسخ : گزینه 2 – در این بیت، اختیار بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه به چشم نمی خورد. بررسی سایر گزینه ها:

گزینه «1» : در هجای ششم مصراع دوم از بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه استفاده شده است.

گزینه «3» : در هجای هفتم مصراع دوم از بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه استفاده شده است.

گزینه «4» : در هجای هفتم مصراع اول از بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه استفاده شده است.

5- در کدام بیت اختیارات «حذف همزه» و «تغییر کمیّت مصوّت کوتاه» دیده می شود؟ (کانون 97)

1) ز این دست که دیدار تو دل می برد از دست / ترسم نبرم عاقبت از دست تو جان را

2) وان گه که به تیرم زنی اوّل خبرم ده / تا پیش ترت بوسه دهم دست و کمان را

3) آنک عسل اندوخته دارد مگس نحل / شهد لب شیرین تو زنبورمیان را

4) تا مست نباشی نبری بار غم یار / آری شتر مست کشد بار گران را

پاسخ : گزینه 3 – در این بیت، «عسل اندوخته» حذف همزه دارد. در کلمات «مگس و شهد» تغییر کمیّت مصوّت کوتاه به بلند وجود دارد. بررسی سایر گزینه ها:

گزینه «1» و «2» تغییر کمیت مصوت کوتاه ندارند و بیت گزینه «4» فاقد حذف همزه است.

6- در همه ابیات تغییر مصوت بلند به کوتاه وجود دارد؛ به جز ... . (خارج 98)

1) تاتار هجر کرد سیاهی و عنبری / زان مشک های آهوی تاتارم آرزوست

2) اندر دلم ز غمزه غمّاز فتنه هاست / فتنه نشان جادوی بیمارم آرزوست

3) ساقی و سردهی ز لب یارم آرزوست / بد مستی ای ز نرگس خمّارم آرزوست

4) تا سوی گلشن طرب آیم خراب و مست / از گلشن وصال تو یک خارم آرزوست

پاسخ : گزینه 4 – تمامی ابیات در وزن «مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن» سروده شده اند که در گزینه «1» ، مصوت بلند «آهو» ؛ در گزینه «2» ، مصوت بلند «جادو» و در گزینه «4» ، مصوت بلند «مستی» ؛ کوتاه تلفظ شده اند. بیت گزینه «4» فاقد این اختیار می باشد.

7- در کدام بیت همه اختیارات «حذف همزه، تغییر کمیّت مصوّت کوتاه و تغییر کمیّت مصوّت بلند» یافت می شود؟(کانون 95)

1) تو را چو درد دلی نیست ای برادر من / ز دردمندی رنجور بینوا چه خبر؟

2) امروز نیست دست جفای فلک دراز / دیری است تا بر اهل هنر دست یافته است

3) اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را / به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

4) فریبش نخورده است فرزانه مرد / که گیتی چو دامی است پر داغ و درد

پاسخ : گزینه 3 – تغییر کمیت مصوت بلند تنها در صورتی اتفاق می اقتد که کلمه ای مختوم به صدای «او» یا «ای» باشد و سپس «ی» میانجی بگیرد. بر این اساس می توان گزینه های « 2 و 4 » را رد کرد. هم چنین در گزینه «1»، حذف همزه صورت نگرفته بنابراین گزینه «3» جواب سوال است.

حذف همزه : هجای یازدهم مصراع اوّل / تغییر کمیت مصوت بلند : هجای پنجم مصراع دوم / تغییر کمیت مصوت کوتاه : هجای چهاردهم مصراع اول، هجای سوم و دوازدهم مصراع دوم

8- کدام بیت فاقد اختیار شاعری است؟ (کانون 99)

1) تو چرا صاف چو صحن فلکی / تو چرا چست چون قرص قمری

2) تا تن من گشت به پیرامنش / دیو نگشته است به پیرامنم

3) نه کفرم ماند در عشقت نه ایمان / که اینجا کفر و ایمان درنگنجد

4) تا خورد دلم شراب عشقت / سرگشتگی خمار دارد

پاسخ : گزینه 3 – تشریح سایر گزینه ها :

گزینه «1» : تغییر کمیّت مصوّت کوتاه در هجای هشتم هر دو مصراع 

گزینه «2» : حذف همزه در «نگشته است»

گزینه «4» : تغییر مصوت بلند به کوتاه در هجای چهارم مصراع دوم / تغییر مصوت کوتاه به بلند در هجای پنجم مصراع دوم

9- در کدام بیت اختیار زبانی به کار نرفته است؟ (کانون 93)

1) ای خرّم از فروغ رخت لاله زار عمر / باز آ که ریخت بی گل رویت بهار

2) گفتم غم تو دارم گفتا غمت سرآید / گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید

3) مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم / جرس فریاد می دارد که بربندید محمل ها

4) چو با حبیب نشینی و باده پیمایی / به یاد دار محبّان بادپیما را

پاسخ : گزینه 4 – در بیت این گزینه هیچ اختیار زبانی به کار نرفته است. بررسی سایر گزینه ها:

گزینه «1» : خرّم از = حذف همزه

گزینه «2» : سرآید، برآید = حذف همزه / غمِ تو = بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه

گزینه «3» : منزلِ جانان، امنِ عیش = بلند تلفظ کردن مصوت کوتاه