سلام دوستان .
در این مطلب به بررسی نکات مهم جمله فعلیه و جمله اسمیه در عربی می پردازیم .
برای تسلط سه تست نیز در آخر برای شما قرار دادیم .
اگر سوالی از این مبحث داشتید در قسمت کامنت ها از بنده بپرسید .
فایل اصلی این مطلب را در قسمت فایل های ضمیمه می توانید دانلود کنید .
همچنین می توانید برای ارتباط با رتبه برترهای کانون صفحه اینستاگرام رتبه برترها را دنبال کنید .
رادمن سرداری - دانشجوی مهندسی مکانیک دانشگاه خواجه نصیر
جمله فعلیه
جمله فعلیه جمله ایست که با فعل آغاز می شود . اجزای اصلی جمله فعلیه ، فعل و فاعل اند و گاهی مفعول نیز می گیرند .
انواع فاعل
فاعل به سه صورت می تواند بیاید :
1 – اسم ظاهر : یک اسم بعد از فعل آمده و فاعل آن فعل است
نکته : فقط در صیغه سوم شخص مفرد ( هو ، هی ) اسم ظاهر بعد از فعل و در نقش فاعل می آید .
مثال :
خَلَقَ اللهُ السماوات و الأرض بالحقّ ؛ الله اسم ظاهر و فاعل جمله است .
2 – ضمیر بارز : هر ضمیری که جزء شناسه فعل است و در صرف همراه فعل می آید نقش فاعل دارد .
مثال :
ذهبوا : " و " ضمیر بارز و در نقش فاعل است .
تذهبان : " ان " ضمیر بارز و در نقش فاعل است .
3 – ضمیر مستتر ( پنهان درون فعل ) : یعنی فاعل در جمله ظاهر نشده باشد و باید طبق صیغه فعل به فاعل پی ببریم .
مثال :
نذهب الی المدرسة : " نحن " ضمیر مستتر در فعل
رضا ذَهَبَ : " هو " ضمیر مستتر در فعل
نکته : در فعل مضارع صیغه های أنا ، نحن و أنتَ فاعل ضمیر مستتر است . همچنین اگر اسم ظاهر برای فعل های سوم شخص مفرد نیاید ، فاعل ضمیر مستتر خواهد بود .
انواع مفعول
مفعول به دو صورت ممکن است در جمله بیاید :
1 – اسم ظاهر : یک اسم ، نقش مفعول دارد .
مثال : یَغفِرُ اللهُ الذُّنوبَ
2 – ضمیر متصل : اگر ضمیر متصل به فعل بچسبد نقش مفعول دارد .
مثال : شاهَدتُهم – ضَرَبَنی ( " ن " وقایه بین فعل و مفعول آمده )
ضمایر متصل عبارتند از : ه ، هما ، هم ، ها ، هما ، هُنَّ ، کَ ، کُما ، کُم ، کِ ، کُما ، کُنَّ ، ی و نا
تمرین
فاعل و مفعول را در جملات زیر تعیین کنید .
یُخرِجُ السائقُ سَیّارَتَه
کَتَبَها الطالبُ
أضرِبنی مثالاً
إنکَسَرَت الزُجاجةُ
اُنظری الشجرة
پاسخ
1 – فاعل : سائق ، مفعول : سیّارة
2 – فاعل : طالب ، مفعول : ها ضمیر متصل به فعل
3 – فاعل : أنتَ ( ضمیر مستتر ) ، مفعول : " ی " ضمیر متصل به فعل و مثالاً
نکته : برخی فعل ها در عربی دو مفعولی اند ( در فارسی مفعول و متمم داریم که متمم همان مفعول دوم عربی است . )
4 – فاعل : زجاجة ، مفعول : ندارد
5 - فاعل : " ی " ضمیر متصل ، مفعول : شجرة
جمله اسمیه
جمله اسمیه جمله ایست که با اسم شروع می شود ( برخلاف جمله فعلیه که با فعل شروع می شود ) و ارکان اصلی آن مبتدا و خبر است .
مبتدا : اسمی که ابتدای جمله می آید و خبری درباره آن گفته می شود . ( همان نهاد در فارسی )
خبر : بخش دوم جمله اسمیه است که درباره مبتدا خبری می دهد ( همان گزاره در فارسی )
مثال :
اللهُ نورٌ : الله : مبتدا ، نور : خبر
انواع خبر
خبر سه نوع است :
1 – اسم : الله عالِمٌ
2 – فعل : الحَسَدُ یأکُلُ الحسنات
3 – جار و مجرور : الطلّابُ فی الصّفِ
خبر مقدم
خبر از نوع جار و مجرور گاهی بر مبتدا مقدم می شود .
مثال :
فی البیت دخلنا
فی الحدیقة أُسرةٌ
فی الصّف الطلّابُ
عندی قلمٌ جمیلٌ ( در این مثال با اینکه جار و مجرور اول جمله آمده اما مبتدا قبل از خبر است )
تست 1 ( هنر 81 )
عیّن العبارة التی ما جاء فیها المفعول :
1) الصِّدق ینجیک
2) ستَجدنا فی السعادة
3) هل تَرحمُنی
4) أین تَوکّلک
تست 2 ( فنی و حرفه ای 88 )
« علّمتنی من هی أصغر منّی ، درساً عظیماً » عیّن الفاعل و نوعه :
1) من – اسم ظاهر
2) ی – ضمیر بارز
3) هی – ضمیر مستتر
4) هی – اسم بارز
تست 3 ( تجربی 96 )
عیّن « ما » مبتدأ
1) من عمل بما علم أعطاه اللهُ عِلمَ ما لا یعلم
2) ما تزرعه الیوم تحصده غداً ، فاحذر عملک الیوم
3) السّعادة أن تملک روحُک الرضّا علی ما قدَّر اللهُ لک
4) ما کتبنا علی الورقة إلّا ما لم نستطع أن نقوله بلساننا
پاسخ تست 1
گزینه 4 ؛ این جمله اسمیه است و مفعول ندارد ( توکلت کجاست )
در سیار گزینه ها «ک» ، «نا» و «ی» مفعول اند
پاسخ تست 2
گزینه 1 ؛ عَلَّمَت + ن ( وقایه ) + ی ( مفعول اول ) + من ( فاعل ) + ... + درساً ( مفعول دوم )
پاسخ تست 3
گزینه 2 ؛ ما « مبتدا » و خبر آن تحصد است .
در گزینه 1 ما اول مجرور و ما دوم مجرور و مضاف الیه است .
در گزینه 3 ما مجرور به حرف جر است
در گزینه 4 ما اول نافیه و ما دوم مفعول است .
