انیمیشن آشنایی با گروه‌های خونی

آشنايي با گروه هاي خوني

1-دانسـتن گروه خوني هنگام دريـافـت و يـا پـيـوند عضـو از اهـميت بالايي برخوردار است. دريافت خون نـامتـجــانس مي تواند به واکنش شديد ايمني و تخريب گسترده گلبولهاي قرمز، افت فشار خون، نارسايي کليوي، شوک، لخته شدن خون، حـمـله قلبي، آمبولي، سکته مغزي و حتي مرگ بيانجامد.

 نکته:گروه خوني يک ويژگي وراثتي است و از والدين به ارث مي رسد.

2-  سه شکل ژن (آلل) مطابق شکل گروه خوني ما را کنترل مي کنند. انسان ها2 آلل دارند که يکي را از پدر و ديگري را از مادر به ارث مي برند، که ژنوتيپ ما مي باشد:

- AA يا iAo:گروه خوني A

- BB يا iBo:گروه خوني B

- AB:گروه خوني AB

- oo:گروه خوني O

بنابراين مي توان گروه خوني فرزندان را مطابق شکل پيش بيني کرد:

آنتي بادي يا پادتن يا آنتي کور يا ايمنوگلوبين (antibody/immunoglubin): پروتئين هاي  Y شکلي مي باشند، که سيستم ايمني بدن براي شناسايي و خنثي کردن عوامل بيگانه مانند باکتري ها و ويروس ها از آنها استفاده مي کند. هر آنتي بادي(پادتن) قادر به شناسايي يک آنتي ژن (پادگن) خاص مي باشد.

آنتي ژن يا پادگن(ANTIGEN):ماده اي است که پاسخ ايمني بدن را تحريک و توليد پادتن خاص خود را سبب مي گردد.

ايمنوگلوبين هاي (IgM):بزرگ ترين آنتي بادي هاي بدن بوده که مسئول فرآيند آگلوتيناسيون(AGGLUTINATION) گلبول هاي قرمز خون مي باشند. هنگامي که دو گروه خوني نامتجانس با يکديگر امتزاج مي يابند، گلبولهاي قرمز به هم چسبيده و به شکل توده در مي آيند پادتن هاي ANTI-A و ANTI-B همان IgM مي باشند.

آگلوتيناسيون(AGGLUTINATION):فرايند به هم چسبيدن و به شکل توده در آمدن گلبول هاي خون و يا باکتري ها ،در پاسخ به برخي آنتي بادي ها.

آگلوتينوژن(AGGLUTINOGEN):همان آنتي ژن است.

آگلوتينين(AGGLUTININ): همان آنتي بادي  است.

سيستم خوني ABO

حضور و يا فقدان آنتي ژن هاي A وB روي غشاء خارجي گلبول هاي قرمز(RBC) تعيين کننده گروه هاي ABO مي باشند.

گروه خوني A:آنتي ژن A روي سطح گلبولهاي قرمز حضور دارد،در خون آنتي بادي ضد B در گردش است.

گروه خوني B:آنتي ژن B  روي سطح گلبولهاي قرمز حضور دارد،در خون آنتي بادي ضد A در گردش است.

گروه خوني AB:هر دو آنتي ژن هاي A و B  روي سطح گلبولهاي قرمز حضور دارد،خون فاقد هرگونه آنتي بادي هاي ضد A و B است.

گروه O:سطح گلبولهاي قرمز فاقد هرگونه آنتي ژن هاي A و يا B است، اما در خون هر دو آنتي بادي هاي ضد A و B در گردش مي باشند.

در ايران گروه خوني 38% افراد O،33% A،22% B و 7% AB مي باشد.

نکته:سيستم ABO در شامپانزه ها و گوريل ها نيز وجود دارد.

سيستم (RHESUS) و يا فاکتور RH و يا آنتي ژن RH D:

1-     چنانچه سطح گلبولهاي قرمز فردي واجد اين آنتي ژن(D) باشد، گروه خوني فرد RH+ و چنانچه فاقد اين آنتي ژن باشد RH- مي باشد، که در کنار سيستم ABO بصورت (+) و يا (-) نشان داده مي شود.

2-     از آنجايي که نخستين بار در ميمون (RHESUS) شناسايي گرديد به اين نام خوانده مي شود.

2-نکته:85 تا 90 درصد ايرانيان RH+ مي باشند.

پيش بيني گروه خوني فرزندان بر حسب آنتي ژن RH D:

1-     چنانچه هر دو والدين RH+ باشند، فرزندانشان ممکن است RH+ و يا RH- شوند.

2-     چنانچه هر دو والدين RH- باشند، فرزندانشان RH- خواهند بود.

3-     چنانچه يکي از والدين RH+ و ديگري RH- باشد، فرزندانشان RH+ و يا RH- خواهند شد.

نکته:بنابراين مثلا حتي اگر گروه خوني پدر و مادر هر دو O+ باشد ممکن است فرزندي با گروه خوني O- بدنيا آورند.

اشخاص RH مثبت و RH منفي هيچ کدام داراي آگلوتينين ضد D به طور طبيعي در پلاسمايشان نيستند، و آگلوتينين ضد D فقط در نزد اشخاص RH منفي در صورتي بوجود مي آيد که به آنها خون RH مثبت داده شده باشد. پس از يکبار انتقال خون RH مثبت، آگلوتينين ضد D در تمام طول زندگي شخص باقي خواهد ماند و اين شخص ديگر نخواهد توانست خون RH مثبت دريافت کند. اين موضوع فقط در مورد اشخاص RH منفي صدق مي کند.

افراد RH مثبت فاقد آگلوتينين ضد D در پلاسماي خود بوده، بنابراين ميتوانند هم از خون منفي و هم از خون RH مثبت استفاده کنند.

RH مثبت و زنان:

1-     در مورد مردان اگر RH منفي باشند، و بر اثر اشتباه به آنها خون RH مثبت داده شود، تنها ناراحتي که پيش مي آيد اين است که آگلوتينين ضد D در آنها توليد مي شود و از اين به بعد انتقال خون بايد محدود به خون RH منفي گردد.

2-     در مورد زنان هرگز نبايد در سنين باروري و يا جوان تر از آن آگلوتينين ضد D ايجاد شود. زيرا آگلوتينين ضد D ممکن است زن را از بدنيا آوردن نوزاد زنده محروم سازد.

3- چنانچه مرد با RH مثبت با زن RH منفي صاحب فرزند شوند، جنين ممکن است RH مثبت و يا RH منفي گردد(بسته به ژنوتيپ پدر).

4- چنانچه جنين RH مثبت باشد، از آنجايي که برخي سلولهاي خوني جنين ميتواند از جفت عبور کرده و وارد خون مادر گردد، در خون مادر آگلوتينين ضد D توليد خواهد شد.

5- در زايمان نخست مشکلي براي نوزاد پيش نخواهد آمد.

6- در بارداري هاي بعدي، چنانچه نوزاد RH مثبت باشد، آنتي باديهاي ضد D موجود در خون مادر، وارد گردش خون جنين شده و گلبولهاي قرمز جنين را تخريب مي کند. نوزاد بدنيا آمده در اين شرايط دچار "بيماري هموليتيکي نوزادان" مي شود. علايم اين بيماري شامل: يرقان (به علت تجمع بيلي روبين در خون)، کم خوني، عقب ماندگي ذهني، نارسايي قلبي، اشکال در تنفس، ادم شديد کل بدن، بزرگ شدن اندازه قلب، کبد و طحال و مرگ است.

7- در چنين مواقعي براي نجات زندگي نوزاد تعويض خون (يعني تخليه کامل خون RH مثبت از بدن نوزاد و تزريق خون RH منفي به جاي آن)  انجام مي‌گيرد.

8- با تزريق عضلاني آمپول روگام(RHOGAM) (که گاماگلوبولين ضد D ميباشد) به مادر يکبار در هفته 28 م حاملگي و علاوه بر اين،  چنانچه نوزاد Rh مثبت باشد 72 ساعت پس از زايمان، ميتوان از بروز اين اختلال جلوگيري بعمل آورد. در اين حالت آنتي باديهاي ضد D قبل از آنکه در خون مادر آنتي بادي ضد D توليد شود، اقدام به نابود کردن سلولهاي RH مثبت مي کنند. اين آمپول در مادراني استفاده مي شود که Rh منفي هستند و همسرانشان Rh مثبت دارند.

سازگاري گروه هاي خوني

- گروه خوني A:ميتواند به گروه هاي AB و A خون اهدا کند و از گروه هاي خوني A و O خون دريافت کند.

- گروه خوني B:ميتواند به گروه هاي AB و B خون اهدا کند و از گروه هاي خوني B و O خون دريافت کند.

- گروه خوني AB:تنها ميتواند به گروه خوني AB خون اهدا کند ،ولي از تمام گروه ها ي خوني ميتواند خون دريافت کند.

- گروه خوني O:به تمام گروه هاي خوني ميتواند خون اهدا کند، اما فقط ميتواند از گروه خوني O خون دريافت کند.

نکته:گروه خوني O- اهدا کننده عمومي و گروه خوني AB+ گيرنده عمومي ناميده ميگردند.

نکته: در مواقع اورژانس که فرصت کافي براي شناسايي گروه خوني بيمار وجود ندارد، از گروه خوني O- براي بيمار استفاده ميشود. 

نکته: در دريافت پلاسماي خون شرايط عکس ميشود. يعني گروه AB ميتواند به تمام گروه ها پلاسما اهدا کند، اما گروه O فقط ميتواند به گروه خوني O پلاسما اهدا کند.

فراورده هاي خوني:

پس از اهداي خون، خون کامل (شامل قسمت سلولي+پلاسما) به اجزاي خون تفکيک مي گردند. يعني گلبولهاي قرمز، پلاکت ها، فاکتورهاي انعقادي، پلاسما، آلبومين و ايمنوگلوبين ها. سپس هر کدام از اين فراورده ها به بيماران بر حسب نيازشان داده ميشود.مثلا گلبول هاي قرمز به افرادي که در اثر آسيب ها و عمل جراحي خون از دست داده اند، و يا دچار کم خوني هستند، داده مي شود. و يا پلاسما عمدتا براي بيماران دچار سوختگي استفاده مي گردد. بنابراين به ندرت خون کامل به بيمار تزريق مي شود.