آنچه پيش روي شماست حاوي يک روش برنامه ريزي براي مطالعه و بويژه آمادگي براي کنکور است. اين روش ممکن است با آنچه در ذهن شماست و يا روشهاي ابتدايي مرسوم برنامه ريزي فردي تفاوتهاي زيادي داشته باشد، اما پس از مطالعه آن درمي يابيد که کاملاً عملي و مفيد بوده و تمام جوانب يک يادگيري مطلوب را داراست. در اين روش با استفاده از دقيق ترين دستاوردهاي روانشناسي يادگيري مي توانيد به بهترين شکل از توان و استعداد خود بهره بگيريد.
اصول اساسي
۱ - اين روش بيشتر به گذشته توجه دارد. چون ابتدا بايد امکانات خود را بشناسيد و براي اين کار هم بايد به گذشته توجه کنيد. بدون شناخت دقيق توانايي هايتان نمي توانيد الگو و برنامه واقع بينانه اي براي آينده تدوين نماييد.
اغلب برنامه هاي آموزشي از پيش تعيين شده که شما و يا حتي افراد با تجربه تر براي روزها و هفته هاي بعد تنظيم مي کنيد، هرگز اجرا نمي شود. زيرا اين برنامه ها همگي يک اشکال اساسي دارند آنها برمبناي تواناييها و امکانات واقعي شما استوار نشده اند. معمولاً اين برنامه ها خوش بينانه و بلندپروازانه تنظيم مي شوند. ما نمي توانيم برنامه مطالعه و زندگي خود را فقط براساس آرزوها و تمايلات خودمان تنظيم کنيم. متأسفانه در ۹۹ درصد موارد حدس شما از تواناييهاي خودتان خوش بينانه است. به همين دليل معمولاً ارزيابي شخصي دو برابر واقعيت است.
۲ - برنامه هر کس مخصوص خود او و با ديگري متفاوت است. هر کس در زمينه بهره هوشي، پايه درسي، نقاط قوت و ضعف درس، اهداف آموزشي، عادات و روشهاي مطالعه، محيط و شرايط زندگي و تحصيل و ميزان اعتماد به نفس با ديگران متفاوت است و براي هر فرد بايد برنامه اي متناسب با ويژگيهاي خاص خود تنظيم گردد. الگوبرداري از کارهاي دوستاني که موفق بوده اند نيز چندان مفيد نيست. چه بسا کاري که براي کسي بسيار مفيد و مؤثر است براي ديگران کاملاً مضر باشد.
۳ - واحد زماني اين برنامه يک هفته است. يکي از عواملي که باعث اجرا نشدن برنامه هاي درسي مي شود تنظيم برنامه به صورت ساعت به ساعت يا روز به روز است. در حالي که در زندگي واقعي ما عوامل بسياري وجود دارند که موجب مي شوند ما نتوانيم هر روز در ساعت معين همان کاري را که مي خواهيم انجام دهيم، ولي مي توانيم اين ضعف را در روزهاي بعد جبران کنيم. به همين دليل يک هفته واحد زماني مناسبتري براي برنامه ريزي است.
اگر ما در طول يک هفته رفتار خود را بررسي کنيم بهتر مي توانيم به عدم تعادلهاي کار خود پي ببريم و افراط و تفريطها را در کار خود بشناسيم هنگامي که ساعات مطالعه دروس مختلف را در طول يک هفته جمع مي کنيم متوجه مي شويم که درسي را بيشتر يا کمتر از اندازه لازم مطالعه کرده ايم. هر کس اگر به حال خود گذاشته شود کاري را انجام مي دهد که بيشتر به آن علاقه دارد، همچنين هنگام درس خواندن بيشتر به مطالعه دروسي مي پردازد که در آن موفق تر بوده و نمره کمتري کسب کرده است. بايد هر درس را به اندازه اهميت همان درس و به طور متعادل مطالعه نماييم، و با توجه به قدرت و ضعف مان در آن درس ساعات مطالعه آن را تنظيم نماييم.
۴ - نقش فعال و خلاق در برنامه ريزي متعلق به شماست. هيچ کس به اندازه شما دلسوز و نگران سرنوشت شما نيست و هيچ کس به اندازه شما از جزئيات کار شما آگاه نيست. در اين روش شما مي توانيد ابتکارات و خلاقيتهاي خود را ابراز نماييد. اين خود شما هستيد که فعالترين نقش را در برنامه ريزي آموزشي تان داريد. مهم برخورد خلاقانه شما با برنامه ريزي اين است که خودتان انجام مي دهيد.
۵ - رقيب اصلي شما خودتان هستيد. رقيب شما ديگران نيستند، شما در طول سال جاري بايد با خودتان مسابقه بدهيد. بايد هر روزتان از روز قبل و هر هفته تان از هفته قبل بهتر و موفق تر باشد.
سال گذشته از چند درصد توانايي خود استفاده کرده ايد؟ متأسفانه بخش قابل توجهي از توانايي هاي ما به هدر مي رود و ما بدون آن که به اين موضوع توجه کنيم، در پي رقابت و مسابقه با ديگران هستيم سالم ترين، صحيح ترين و موثرترين نوع رقابت، رقابت انسان با خود است. ما بايد دائماً تلاش کنيم قابليتها و تواناييهاي خود را بيشتر و بيشتر محقق نماييم. براي ارزيابي صحيح از کار خود بايد دائماً با خود رقابت کنيد و رکوردهاي کمي و کيفي به دست آمده را ثبت کنيد. اگر شما بدانيد اين هفته چقدر مطالعه کرده ايد حتماً در هفته آينده تلاش خواهيد کرد ساعات بيشتري درس بخوانيد.
روش اجرايي برنامه ريزي آمادگي کنکور
دفتر برنامه ريزي و رسم جدول مطالعات
يک دفتر صد برگ تهيه کنيد. دو سه برگ اول آن را سفيد بگذاريد. سپس هر دو صفحه مقابل هم را به يک هفته اختصاص دهيد. در سمت راست آن جدولي به شرح زير رسم کنيد و سمت چپ آن را که صفحه ارزيابي و تصميم نام دارد سفيد بگذاريد تا نکات ويژه اي را که بعداً اشاره خواهد شد در آن بنويسيد. در صورتي که در طول سال برنامه آموزشي يا فوق برنامه اي علاوه بر مطالعه درسي و کنکور داريد، در پايان ستون ذکر کنيد. (مانند: کلاس، کامپيوتر، زبان، فعاليت ورزشي يا هنري يا ..... )
اغلب توصيه بر اين است که در سال جاري فعاليت هاي فوق برنامه خود را به حداقل برسانيد يا کاملاً قطع کنيد. فعاليتهاي ورزشي و هنري در سال جاري، تا حدي که سبب شادابي جسم و روح شما شود مفيد و لازم است. شروع هر هفته را روز شنبه در نظر بگيريد و پايان هفته را روز جمعه، تکميل جدول را بايد از همين امروز شروع کنيد و حتي يک روز را هم نبايد از دست بدهيد. مثلاً اگر امروز دوشنبه است، جدول را از ستون دوشنبه به بعد تکميل کنيد و شروع کار را به تعويق نيندازيد لازم نيست تمام خانه هاي مربوط به دروس مختلف هر روز پر شود زيرا شما نمي توانيد تمام دروس را در يک روز مطالعه کنيد. ساعات شروع و پايان مطالعه را لازم نيست بنويسيد. زمان مطالعه هر درس از لحظه اي شروع مي شود که شما کتاب را باز مي کنيد و زماني خاتمه مي يابد که کتاب را مي بنديد. کارهاي متفرقه اي که در بين مطالعه انجام مي دهيد جزو ساعات مطالعه محاسبه نمي گردد و بايد از آن کسر شود. منظور از ساعات مطالعه فقط ساعاتي است که به تنهايي مطالعه مي کنيد. ساعات مطالعه با معلم خصوصي و يا رفتن به کلاسهاي مختلف جزو ساعات مطالعه محسوب نمي گردد. ساعاتي را که در هفته براي هر درس به کلاس کنکور رفته ايد يا معلم خصوصي داشته ايد در ستون آخر ثبت نماييد. اين کار را يکبار و در پايان هفته انجام دهيد.
جمع ساعات مطالعه را در پايان هر روز محاسبه و ثبت کنيد، در غير اين صورت ارزش کارتان از بين مي رود، زيرا شما بايد بدانيد هر روز به نسبت روز قبل چه ميزان مطالعه کرده ايد تا در روز بعد کميت و کيفيت کارتان را بالاتر ببريد. اگر روزي اصلاً درس نخوانديد، در خانه جمع همان ستون با خودکار قرمز يک صفر بزرگ بگذاريد. حتي الامکان هر شب براي روز بعد برنامه اي تنظيم کنيد و معلوم کنيد که فردا قصد داريد چه دروسي را مطالعه کنيد. در رديف ما قبل آخر ستون جمع، مجموعه ساعات مطالعه هر هفته را ثبت کنيد. اين عدد براي شما اهميت زيادي دارد و بايد آن را براي هفته بعد به خاطر داشته باشيد تا بهتر کار کنيد. همچنين ميانگين ساعات روزهاي هفته نيز براي شما اهميت زيادي دارد. براي به دست آوردن آن مجموعه ساعات مطالعه هفته را بر هفت تقسيم کنيد. از اين طريق سعي کنيد تا ميزان مطالعه هر روز را از ميانگين هفته قبل بالاتر ببريد.
صفحه ارزيابي و تصميم
پس از تکميل جدول روزانه لازم است به نقد و ارزيابي کارهايتان بپردازيد تا اشکالات کارتان را تشخيص داده و براي رفع آن در آينده بکوشيد. اين ارزيابي را در سه مرحله انجام دهيد:
۱ _ پايان هر روز
۲ _ پايان هر هفته
۳ _ پايان هر ماه
نتيجه بررسي ها و همچنين تصميماتي را که براي فردا، هفته بعد يا ماه بعد مي گيريد در صفحه ارزيابي و تصميم يادداشت کنيد.
عوامل و موارد بررسي شده در صفحه ارزيابي و تصميم عبارتند از:
۱ _ چقدر مطالعه کرده ايد؟
۲ _ آيا مطالعه دروس مختلف متناسب و متعادل بوده است يا خير؟
۳ _ آيا از بازده کار راضي هستيد يا خير؟
۴ _ اشکال در کجاست؟
به عبارت ديگر ما در بررسي کار مطالعاتي خود به ترتيب به اين موضوع توجه مي کنيم.
۱ _ کميت و مقدار کار: در طول روز چند ساعت خوانده ايد؟ به جز درس خواندن چه کارهاي ديگري انجام داده ايد؟ کارهاي ديگر تا چه حد ضروري و مفيد بوده اند؟ چند ساعت از وقت خود را صرف فعاليت غيردرسي کرده ايد؟ چند ساعت از روزتان را هدر داده ايد؟
اينها را فقط خودتان مي توانيد تشخيص دهيد. با تشخيص آن سعي کنيد فردايتان بهتر از امروز باشد. شما بايد خودتان قاضي خود باشيد.
۲ _ تناسب و تعادل در کار: براي موفقيت لازم است تعادل و تناسب را در مطالعه دروس مختلف رعايت کرد. يکي از عوامل مهم بررسي جدول روزانه مطالعه، توجه به تناسب مطالعه دروس مختلف است. اين کار را بايد در پايان هفته، که ساعات مطالعه دروس مختلف جمع مي گردد انجام داد، که آيا متعادل کار کرده ايد يا اينکه در مطالعه تان افراط و تفريط داشته ايد و بعضي دروس را کمتر يا بيشتر خوانده ايد البته بايد در نظر داشت که وجود اتفاقات و استثنائات غير منتظره در زندگي اغلب باعث عدم اجراي دقيق برنامه مي گردد و اغلب بدون اينکه متوجه باشيد عملاً دروسي را بيشتر مطالعه مي کنيد که تمايل بيشتري به آنها داريد. اگر درسي را در يک هفته بيش از اندازه خوانديد در هفته بعد ميزان آن را کم کنيد و دروسي را که در هفته قبل کم خوانده ايد بيشتر بخوانيد. نتيجه اين بررسي ها و همچنين تصميماتي را که براي هفته بعد گرفته ايد در صفحه ارزيابي و تصميم بنويسيد.
اصول اساسي
۱ - اين روش بيشتر به گذشته توجه دارد. چون ابتدا بايد امکانات خود را بشناسيد و براي اين کار هم بايد به گذشته توجه کنيد. بدون شناخت دقيق توانايي هايتان نمي توانيد الگو و برنامه واقع بينانه اي براي آينده تدوين نماييد.
اغلب برنامه هاي آموزشي از پيش تعيين شده که شما و يا حتي افراد با تجربه تر براي روزها و هفته هاي بعد تنظيم مي کنيد، هرگز اجرا نمي شود. زيرا اين برنامه ها همگي يک اشکال اساسي دارند آنها برمبناي تواناييها و امکانات واقعي شما استوار نشده اند. معمولاً اين برنامه ها خوش بينانه و بلندپروازانه تنظيم مي شوند. ما نمي توانيم برنامه مطالعه و زندگي خود را فقط براساس آرزوها و تمايلات خودمان تنظيم کنيم. متأسفانه در ۹۹ درصد موارد حدس شما از تواناييهاي خودتان خوش بينانه است. به همين دليل معمولاً ارزيابي شخصي دو برابر واقعيت است.
۲ - برنامه هر کس مخصوص خود او و با ديگري متفاوت است. هر کس در زمينه بهره هوشي، پايه درسي، نقاط قوت و ضعف درس، اهداف آموزشي، عادات و روشهاي مطالعه، محيط و شرايط زندگي و تحصيل و ميزان اعتماد به نفس با ديگران متفاوت است و براي هر فرد بايد برنامه اي متناسب با ويژگيهاي خاص خود تنظيم گردد. الگوبرداري از کارهاي دوستاني که موفق بوده اند نيز چندان مفيد نيست. چه بسا کاري که براي کسي بسيار مفيد و مؤثر است براي ديگران کاملاً مضر باشد.
۳ - واحد زماني اين برنامه يک هفته است. يکي از عواملي که باعث اجرا نشدن برنامه هاي درسي مي شود تنظيم برنامه به صورت ساعت به ساعت يا روز به روز است. در حالي که در زندگي واقعي ما عوامل بسياري وجود دارند که موجب مي شوند ما نتوانيم هر روز در ساعت معين همان کاري را که مي خواهيم انجام دهيم، ولي مي توانيم اين ضعف را در روزهاي بعد جبران کنيم. به همين دليل يک هفته واحد زماني مناسبتري براي برنامه ريزي است.
اگر ما در طول يک هفته رفتار خود را بررسي کنيم بهتر مي توانيم به عدم تعادلهاي کار خود پي ببريم و افراط و تفريطها را در کار خود بشناسيم هنگامي که ساعات مطالعه دروس مختلف را در طول يک هفته جمع مي کنيم متوجه مي شويم که درسي را بيشتر يا کمتر از اندازه لازم مطالعه کرده ايم. هر کس اگر به حال خود گذاشته شود کاري را انجام مي دهد که بيشتر به آن علاقه دارد، همچنين هنگام درس خواندن بيشتر به مطالعه دروسي مي پردازد که در آن موفق تر بوده و نمره کمتري کسب کرده است. بايد هر درس را به اندازه اهميت همان درس و به طور متعادل مطالعه نماييم، و با توجه به قدرت و ضعف مان در آن درس ساعات مطالعه آن را تنظيم نماييم.
۴ - نقش فعال و خلاق در برنامه ريزي متعلق به شماست. هيچ کس به اندازه شما دلسوز و نگران سرنوشت شما نيست و هيچ کس به اندازه شما از جزئيات کار شما آگاه نيست. در اين روش شما مي توانيد ابتکارات و خلاقيتهاي خود را ابراز نماييد. اين خود شما هستيد که فعالترين نقش را در برنامه ريزي آموزشي تان داريد. مهم برخورد خلاقانه شما با برنامه ريزي اين است که خودتان انجام مي دهيد.
۵ - رقيب اصلي شما خودتان هستيد. رقيب شما ديگران نيستند، شما در طول سال جاري بايد با خودتان مسابقه بدهيد. بايد هر روزتان از روز قبل و هر هفته تان از هفته قبل بهتر و موفق تر باشد.
سال گذشته از چند درصد توانايي خود استفاده کرده ايد؟ متأسفانه بخش قابل توجهي از توانايي هاي ما به هدر مي رود و ما بدون آن که به اين موضوع توجه کنيم، در پي رقابت و مسابقه با ديگران هستيم سالم ترين، صحيح ترين و موثرترين نوع رقابت، رقابت انسان با خود است. ما بايد دائماً تلاش کنيم قابليتها و تواناييهاي خود را بيشتر و بيشتر محقق نماييم. براي ارزيابي صحيح از کار خود بايد دائماً با خود رقابت کنيد و رکوردهاي کمي و کيفي به دست آمده را ثبت کنيد. اگر شما بدانيد اين هفته چقدر مطالعه کرده ايد حتماً در هفته آينده تلاش خواهيد کرد ساعات بيشتري درس بخوانيد.
روش اجرايي برنامه ريزي آمادگي کنکور
دفتر برنامه ريزي و رسم جدول مطالعات
يک دفتر صد برگ تهيه کنيد. دو سه برگ اول آن را سفيد بگذاريد. سپس هر دو صفحه مقابل هم را به يک هفته اختصاص دهيد. در سمت راست آن جدولي به شرح زير رسم کنيد و سمت چپ آن را که صفحه ارزيابي و تصميم نام دارد سفيد بگذاريد تا نکات ويژه اي را که بعداً اشاره خواهد شد در آن بنويسيد. در صورتي که در طول سال برنامه آموزشي يا فوق برنامه اي علاوه بر مطالعه درسي و کنکور داريد، در پايان ستون ذکر کنيد. (مانند: کلاس، کامپيوتر، زبان، فعاليت ورزشي يا هنري يا ..... )
اغلب توصيه بر اين است که در سال جاري فعاليت هاي فوق برنامه خود را به حداقل برسانيد يا کاملاً قطع کنيد. فعاليتهاي ورزشي و هنري در سال جاري، تا حدي که سبب شادابي جسم و روح شما شود مفيد و لازم است. شروع هر هفته را روز شنبه در نظر بگيريد و پايان هفته را روز جمعه، تکميل جدول را بايد از همين امروز شروع کنيد و حتي يک روز را هم نبايد از دست بدهيد. مثلاً اگر امروز دوشنبه است، جدول را از ستون دوشنبه به بعد تکميل کنيد و شروع کار را به تعويق نيندازيد لازم نيست تمام خانه هاي مربوط به دروس مختلف هر روز پر شود زيرا شما نمي توانيد تمام دروس را در يک روز مطالعه کنيد. ساعات شروع و پايان مطالعه را لازم نيست بنويسيد. زمان مطالعه هر درس از لحظه اي شروع مي شود که شما کتاب را باز مي کنيد و زماني خاتمه مي يابد که کتاب را مي بنديد. کارهاي متفرقه اي که در بين مطالعه انجام مي دهيد جزو ساعات مطالعه محاسبه نمي گردد و بايد از آن کسر شود. منظور از ساعات مطالعه فقط ساعاتي است که به تنهايي مطالعه مي کنيد. ساعات مطالعه با معلم خصوصي و يا رفتن به کلاسهاي مختلف جزو ساعات مطالعه محسوب نمي گردد. ساعاتي را که در هفته براي هر درس به کلاس کنکور رفته ايد يا معلم خصوصي داشته ايد در ستون آخر ثبت نماييد. اين کار را يکبار و در پايان هفته انجام دهيد.
جمع ساعات مطالعه را در پايان هر روز محاسبه و ثبت کنيد، در غير اين صورت ارزش کارتان از بين مي رود، زيرا شما بايد بدانيد هر روز به نسبت روز قبل چه ميزان مطالعه کرده ايد تا در روز بعد کميت و کيفيت کارتان را بالاتر ببريد. اگر روزي اصلاً درس نخوانديد، در خانه جمع همان ستون با خودکار قرمز يک صفر بزرگ بگذاريد. حتي الامکان هر شب براي روز بعد برنامه اي تنظيم کنيد و معلوم کنيد که فردا قصد داريد چه دروسي را مطالعه کنيد. در رديف ما قبل آخر ستون جمع، مجموعه ساعات مطالعه هر هفته را ثبت کنيد. اين عدد براي شما اهميت زيادي دارد و بايد آن را براي هفته بعد به خاطر داشته باشيد تا بهتر کار کنيد. همچنين ميانگين ساعات روزهاي هفته نيز براي شما اهميت زيادي دارد. براي به دست آوردن آن مجموعه ساعات مطالعه هفته را بر هفت تقسيم کنيد. از اين طريق سعي کنيد تا ميزان مطالعه هر روز را از ميانگين هفته قبل بالاتر ببريد.
صفحه ارزيابي و تصميم
پس از تکميل جدول روزانه لازم است به نقد و ارزيابي کارهايتان بپردازيد تا اشکالات کارتان را تشخيص داده و براي رفع آن در آينده بکوشيد. اين ارزيابي را در سه مرحله انجام دهيد:
۱ _ پايان هر روز
۲ _ پايان هر هفته
۳ _ پايان هر ماه
نتيجه بررسي ها و همچنين تصميماتي را که براي فردا، هفته بعد يا ماه بعد مي گيريد در صفحه ارزيابي و تصميم يادداشت کنيد.
عوامل و موارد بررسي شده در صفحه ارزيابي و تصميم عبارتند از:
۱ _ چقدر مطالعه کرده ايد؟
۲ _ آيا مطالعه دروس مختلف متناسب و متعادل بوده است يا خير؟
۳ _ آيا از بازده کار راضي هستيد يا خير؟
۴ _ اشکال در کجاست؟
به عبارت ديگر ما در بررسي کار مطالعاتي خود به ترتيب به اين موضوع توجه مي کنيم.
۱ _ کميت و مقدار کار: در طول روز چند ساعت خوانده ايد؟ به جز درس خواندن چه کارهاي ديگري انجام داده ايد؟ کارهاي ديگر تا چه حد ضروري و مفيد بوده اند؟ چند ساعت از وقت خود را صرف فعاليت غيردرسي کرده ايد؟ چند ساعت از روزتان را هدر داده ايد؟
اينها را فقط خودتان مي توانيد تشخيص دهيد. با تشخيص آن سعي کنيد فردايتان بهتر از امروز باشد. شما بايد خودتان قاضي خود باشيد.
۲ _ تناسب و تعادل در کار: براي موفقيت لازم است تعادل و تناسب را در مطالعه دروس مختلف رعايت کرد. يکي از عوامل مهم بررسي جدول روزانه مطالعه، توجه به تناسب مطالعه دروس مختلف است. اين کار را بايد در پايان هفته، که ساعات مطالعه دروس مختلف جمع مي گردد انجام داد، که آيا متعادل کار کرده ايد يا اينکه در مطالعه تان افراط و تفريط داشته ايد و بعضي دروس را کمتر يا بيشتر خوانده ايد البته بايد در نظر داشت که وجود اتفاقات و استثنائات غير منتظره در زندگي اغلب باعث عدم اجراي دقيق برنامه مي گردد و اغلب بدون اينکه متوجه باشيد عملاً دروسي را بيشتر مطالعه مي کنيد که تمايل بيشتري به آنها داريد. اگر درسي را در يک هفته بيش از اندازه خوانديد در هفته بعد ميزان آن را کم کنيد و دروسي را که در هفته قبل کم خوانده ايد بيشتر بخوانيد. نتيجه اين بررسي ها و همچنين تصميماتي را که براي هفته بعد گرفته ايد در صفحه ارزيابي و تصميم بنويسيد.