سلام به همه دوستان در این مطلب قصد داریم یک دام از هر کتاب زیست را برای آزمون 25شهریور پیش بینی کنیم؛ با بررسی این دام های احتمالی ، هم مبحث را بهتر یاد میگیریم و هم در صورت مواجه شدن با آنها در آزمون‌ها، اشتباه نمی‌کنیم.
می‌دانیم که بر حسب نوع کاری که هر سلول انجام می‌دهد، ژن‌های خاصی هم از ژنوم مورد رونویسی قرار می‌گیرند و اینطور نیست که در هر سلولی همه ژن‌ها فعال باشند و از روی آنها رونویسی و سپس ترجمه، یا بطور کلی بیان ژن انجام شود. لذا سلول‌ها با سازوکارهایی جهت تنظیم بیان ژن‌ها اقدام می‌کنند و این سازوکارها در طی تکامل ایجاد شده‌اند.
در پروکاریوت‌ها مانند باکتری اشریشیاکلای دو نوع تنظیم مثبت و منفی رونویسی داریم. اگر به جای گلوکز در محیط باکتری، لاکتوز وجود داشته باشد؛ از روی ژن‌های مربوط به تجزیه لاکتوز رونویسی انجام شده و در ادامه آنزیم‌ها تولید خواهند شد. اما اگر گلوکز در محیط باشد پروتئینی به اسم مهارکننده به توالی اپراتور که بین راه‌انداز و ژن‌ها قرار دارد متصل شده و از حرکت رنابسپاراز جلوگیری می‌کند.
باکتری اشریشیاکلای می‌تواند از قند مالتوز برای کسب انرژی استفاده کند. در صورت وجود مالتوز در محیط، ژن آنزیم‌های مربوط به تجزیه آن رونویسی خواهند شد. تنظیم رونویسی در مورد این ژن ها به صورت مثبت انجام می شود. در حضور قند مالتوز، انواعی از پروتئین به نام فعال کننده وجود دارند که به توالی های خاصی از دنا متصل می شوند. به این توالی ها جایگاه اتصال فعال کننده گفته می شود. فعال کننده به جایگاه خود متصل می شود و پس از اتصال به رنابسپاراز کمک می کند تا به راه انداز متصل شود و رونویسی را شروع کند.
در یوکاریوت‌ها رنابسپاراز نمی تواند به تنهایی راه انداز را شناسایی کند و برای پیوستن به آن نیازمند پروتئین هایی به نام عوامل رونویسی هستند. بعضی از این عوامل رونویسی بهر اه‌انداز و بعضی هم به توالی افزاینده متصل می‌شوند. عوامل رونویسی در نهایت موجب افزایش سرعت رونویسی می‌شوند.
در یوکاریوت‌ها ها تنظیم بیان ژن می تواند پیش از رونویسی یا پس از آن هم انجام شود. اتصال رناهای کوچک مکمل و فشردگی متغییر کروموزوم‌ها و افزایش طول عمر رنای پیک از دیگر روش های تنظیم بیان ژن در یوکاریوت‌ها هستند.
کدام عبارت در ارتباط با تنظیم بیان ژن درست است؟
1) هر پروتئینی که در تنظیم بیان ژن نقش دارد، قطعا به توالی‌های بین ژنی متصل می‌شود.
2) طی رونویسی در پارامسی با ایجاد خمیدگی در دنا، توالی‌های تنظیمی به هم متصل می‌شوند.
3) فعالیت گروهی از عوامل رونویسی درون هسته در تولید همه عوامل رونویسی نقش دارد.
4) بسیاری از عوامل رونویسی در تنظیم بیان ژن قبل از رونویسی نقش ندارند.
پاسخ:
1) خود رنابسپاراز هم در تنظیم بیان ژن نقش دارد که به خود ژن متصل می‌شود.
2) توالی های تنظیم به هم نزدیک می‌شوند؛ نه متصل.
3) عوامل رونویسی خود پروتئین هستند، پس قطعا خود عوامل رونویسی در تولید عوامل رونویسی جدید نقش دارند.
4) هیچکدام از عوامل رونویسی در تنظیم بیان ژن قبل از رونویسی نقشی ندارند.
گزینه 2 دام دار است. چرا که توالی های تنظیمی مانند افزاینده و راه‌انداز کنار هم قرار می‌گیرند نه اینکه به هم متصل شوند. در متن کتاب درسی هم دقیقا همین بیان به کار برده شده است. اما ممکن است بر اساس شکل اینطور فکر کنیم که انگار به هم متصل شده اند.
اگر از این مباحث ، دامی به نظرتان آمد ، در کامنت ها به اشتراک بگذارید .
تهیه کننده: فرزین رستمی - رتبه 871 کنکور تجربی و رتبه 262 کنکور ریاضی
با سپاس از توجه شما