سلام دوستان!
در این مطلب قصد داریم درس نهم جامعه شناسی دوازدهم را با هم مطالعه و بررسی کنیم. امیدواریم مطالب بیان شده شما را در یادگیری بهتر یاری کند.
| رتبه 9 منطقه دو کنکور انسانی 1400 دانشجوی اقتصاد دانشگاه تهران |
صفحه اینستاگرام ما
برای ارتباط بیشتر با رتبه برترها و رزرو پشتیبان ویژه، پیج کانون برترها را دنبال کنید.
همچنین می توانید با شماره 0218451 داخلی 3123 تماس بگیرید.
علوم نافع
1- برطرف کننده نیازهای روزمره جامعه اسلامی. مثال: علم پزشکی – علوم فنی و مهندسی – علوم پایه
2- صحبت درباره چگونگی استفاده از علوم ابزاری و اهداف، ارزش ها و آرمان های انسان ها
3- سخن گفتن از حقیقت انسان و آغاز و انجام او. مثال: علم به نفس – علم به توحید – علم به مبدا و معاد
4- علوم اجتماعی. نکته: علوم اجتماعی اگر به قصد درس آموختن از رفتار گذشتگان و شناخت قوانین اجتماعی برای استفاده از آن قوانین در حال و آینده آموخته شوند، علم نافع هستند. مثال: جامعه شناسی – تاریخ
سنت های الهی: قرآن کریم، قوانین حاکم بر تداوم و تغییر جوامع و امت های مختلف را سنت های الهی می نامد و آدمیان را برای شناخت این سنت ها تشویق می کند.
ویژگی های جامعه آرمانی قرآن کریم:
- رفتار به عدالت و قسط - دارای فرهنگ حق - ظلم ستیزی - ظلم ناپذیری - یاری کردن ستم دیدگان جهان
علتِ بعثت پیامبران از نگاه قرآن: تعلیم معارف و ساختن جامعه و فرهنگ براساس عدالت و قسط
علم مدنی و علم عمران
علم مدنی: فارابی علم اجتماعی را زیرمجموعه علوم انسانی می دانسته آن را «علم مدنی» نامیده است.
تقسیم بندی فارابی از جوامع مختلف (مبنای تقسیم: نوع علم، اندیشه، فرهنگ و رفتار) :
مدینه جاهله: وجود علوم ابزاری – عدم وجود علوم عقلی (علوم مرتبط با ارزش ها، آرمان ها و حقیقت زندگی) مثال: تمدن مصر.
مدینه فاضله: محوریت علم (علوم تجربی، عقلانی و وحیانی) – جامعه آرمانی
مدینه فاسقه: بهره نگرفتن علوم عقلانی و وحیانی در عین شناخت آنها – معلولِ انحراف عملی از مدینه فاضله
مدینه ضالّه: تحریف نظرات علمی پذیرفته شده در مدینه فاضله – معرفی آرمان ها، ارزش ها و امور غیرعقلانی به عنوان موارد عقلانی – معلولِ انحراف نظری از مدینه فاضله
نکته: پس از ارائه این تقسیم بندی، فارابی با نگاه انتقادی به جوامع زمان خود می نگرد و آن جوامع را مدینه های فاسقه یا ضالّه می نامد.
متفکران اجتماعی دیگر
- ابوعلی مسکویه با نگاهی تبیینی کتاب «تجارب الامم» را در هشت جلد تالیف کرد.
- ابوریحان بیرونی در کتاب «تحقیق ماللهند» با روش تجربی و تفهمی، فرهنگی جامعه هند را توصیف کرد و با استفاده از روش عقلی، به ارزیابی انتقادی این فرهنگ پرداخت.
- ابن خلدون که با تاثیرپذیری از قرآن به دنبال شناخت سنت های الهی در جامعه بود، در مطالعات خود به روش عقلی توجه چندانی نداشت و بیشتر از روش حسّی و تجربی استفاده می کرد و بنابراین از جامعه آرمانی سخنی نگفت.
نمونه بیاورید
عقل در معنای عام: عقل در معنای عام هرگونه تلاش فکری و ذهنی را شامل می شود که هم عالمان در دانش علمی از آن استفاده می کنند و هم عموم مردم در دانش عمومی از آن بهره می برند.
انواع عقل در این معنا:
- عقل ابزاری (تجربی) : درباره پدیده های طبیعی و مادی (محسوس) – پایبندی به آزمون های حسی و روش های تجربی. مثال: درک اصل انقباض و انبساط در علوم طبیعی و عوامل مهاجرت در جمعیت شناسی.
نکته: جامعه شناسی تبیینی از عقل ابزاری برای پیش بینی و کنترل پدیده های اجتماعی استفاده می کند.
- عقل تفسیری : فهم و تفسیر پدیده های معنادار مانند کنش انسان ها، گفتار و متن. مثال: درک معنای برخاستن یک فرد در جمع.
نکته: جامعه شناسی تفسیری برای فهم دیگران و ارتباط با آنان یا معنابخشی و انسجام بخشی به زندگی اجتماعی از این عقل مدد می گیرد.
- عقل انتقادی : ارزیابی و داوری درباره مناسبات و ارتباطات انسانی. مثال: ارزیابی وضعیت ارزش های عدالت و آزادی در روابط انسانی.
نکته: جامعه شناسی انتقادی از عقل ابزاری و عقل تفسیری عبور می کند و به دنبال عقلانیت دیگری می گردد که ظرفیت و توان داوری ارزشی و انتقادی داشته باشد و این ظرفیت و توان را در عقل انتقادی جست و جو می کند.
1- به ترتیب کدام یک از متفکران مسلمان: (نسبتا دشوار - سراسری 1400)
- با استفاده از روش عقلی به ارزیابی انتقادی فرهنگ هند پرداخت.
- به علت یابی واقعیت های اجتماعی و بررسی تغییرات و تحولات آنها می پرداخت.
- با تاثیرپذیری از قرآن، به دنبال شناخت سنت های الهی در جامعه بود.
- روش او در علوم اجتماعی مشابه روش کنت در جامعه شناسی تبیینی بود.
1) ابن خلدون – فارابی – ابن خلدون – ابوریحان بیرونی
2) ابوریحان بیرونی – فارابی – ابن خلدون – ابن خلدون
3) فارابی – ابوعلی مسکویه – ابن خلدون – ابوریحان بیرونی
4) ابوریحان بیرونی – ابن خلدون – ابوعلی مسکویه – فارابی
2- در دسته بندی فارابی از جوامع، به ترتیب مدینه های جاهله، فاسقه و ضاله چه ویژگی هایی دارند؟ (نسبتا دشوار – سراسری 98)
1) وجود علوم ابزاری – انحراف عملی از مدینه فاضله – عمل نکردن به علوم عقلانی و وحیانی
2) شناخت حقیقت و عدالت – بی بهره بودن از علوم عقلی – تحریف نظرات علمی مدینه فاضله
3) انحراف نظری از مدینه فاضله – عدم بهره گیری از علوم وحیانی و عقلانی – وجود علوم ابزاری
4) بی بهره بودن از علوم عقلی – شناخت حقیقت و عدالت – تحریف نظرات علمی پذیرفته شده در مدینه فاضله
3- کدام یک در ارتباط با روش و اندیشه های اجتماعی ابن خلدون درست است؟ (متوسط – سراسری خارج 98)
1) بنیان گذار علم عمران – عدم توجه به روش عقلی – تاثیرپذیری از قرآن – عدم رویکرد انتقادی
2) روش پوزیتیویستی – عمران به عنوان عامل شکل گیری جوامع – تدوین کتاب العبر – جامعه شناسی محافظه کار
3) توجه به رفتار و سبک زندگی کنشگران – استفاده از مفهوم عصبیت در نظریه خود – بنیان گذار علم عمران
4) استفاده از روش تجربی و تفهمی – تالیف کتاب تجارب الامم – مطالعه تحولات اجتماعی و پیامدهای آن – استفاده از تجربه تاریخی جوامع
4- کدام گزینه در ارتباط با علم نافع درست نیست؟ (متوسط – آزمون کانون، 3 اردیبهشت 1400)
1) علوم ابزاری از جمله علوم نافع نیستند.
2) علومی که درباره حقیقت انسان و آغاز و انجام او سخن می گویند، علم نافع هستند.
3) علم به جامعه و تاریخ اگر به قصد آموختن از رفتار گذشتگان و شناخت قوانین اجتماعی باشد، نافع هستند.
4) علم به نفس، علم به توحید و علم به مبدا و معاد از نافع ترین علوم شمرده شده اند.
5- هر عبارت به ترتیب، به کدام مفهوم یا موضوع اشاره دارد؟ (نسبتا دشوار – آزمون کانون، 17 اردیبهشت 1400)
- در اسلام آموختن برخی علوم مانند سحر، منع شده و در مقابل، یادگیری برخی علوم لازم و ضروری دانسته شده است.
- جامعه ای که مردم حقیقت و عدالت را می شناسند یا امکان شناخت آن را دارند ولی براساس آن، عمل نمی کنند.
- عوامل مهاجرت در جمعیت شناسی به کمک این عقل، درک می شود.
- قوانین حاکم بر تداوم و تغییر جوامع و امّت های مختلف در دیدگاه قرآن کریم
1) منزلت علم – مدینه فاسقه – عقل ابزاری – سنت های الهی
2) علم نافع – مدینه فاسقه – عقل تفسیری – سنت های اجتماعی
3) منزلت علم – مدینه ضاله – عقل ابزاری – جامعه آرمانی قرآن
4) منزلت علم – مدینه جاهله – عقل تجربی – سنت های الهی
1- گزینه 2؛ ابوریحان بیرونی با روش عقلی به ارزیابی فرهنگ هند پرداخت. فارابی واقعیت های اجتماعی را علت یابی و تحولات را بررسی می کرد. ابن خلدون که با تاثیرپذیری از قرآن به دنبال شناخت سنت های الهی در جامعه بود، در مطالعات خود به روش عقلی توجه چندانی نداشت و بیشتر از روش حسّی و تجربی استفاده می کرد.
2- گزینه 4؛ بررسی سایر گزینه ها:
گزینه 1: مدینه جاهله – مدینه فاسقه – مدینه فاسقه
گزینه 2: مدینه فاسقه – مدینه جاهله – مدینه ضالّه
گزینه 3: مدینه ضالّه – مدینه فاسقه – مدینه جاهله
3- گزینه 1
4- گزینه 1؛ علوم ابزاری که نیازهای روزمره جامعه اسلامی را برطرف می کنند، مانند پزشکی، علوم فنی و مهندسی و علوم پایه از علوم نافع اند.
5- گزینه 1
لینک مطلب مربوط به درس قبل: سیاست هویت - جامعه دوازدهم - درسنامه و تست - مائده حسنی
سپاس از توجه شما
تهیه کننده:
مائده حسنی - دانشجوی رشته اقتصاد دانشگاه تهران
