سلام به همه دوستان !
در این مطلب قصد داریم آرایه های اغراق / ایهام / ایهام تناسب را با هم مطالعه و بررسی کنیم .
امیدواریم مطالب بیان شده ، شما را در یادگیری بهتر ، یاری کند .
| دانشجوی حقوق دانشگاه خوارزمی تهران |
| دانشجوی حقوق دانشگاه بهشتی تهران |
ویژگی های این مطلب
🔷 درسنامه جامع 🔷
🔷 چند مثال برای هر آرایه ( به صورت دست‌خط ) 🔷
🔷 5 تست با پاسخ تشریحی 🔷
🔷 مبالغه / بزرگ‌نمایی / غلو 🔷
🔷 یکی از آرایه‌های پرکاربرد ادبیات فارسی است که مصادیق زیادی از آن را میتوانیم در شاهنامه فردوسی ببینیم . 🔷
🔷 این آرایه ، کاربرد زیادی در خلق صحنه‌های حماسی دارد اما ادبیات غنایی را نیز بی‌نصیب نگذاشته است . 🔷
🔷 مادامی که صفت یا عملی را فراتر از حد معمول و طبیعی خود به چیزی یا کسی نسبت بدهیم به نحوی که ایجاد شگفتی کند ، اغراق داریم . 🔷
🔷 در حالت عادی ، صفت یا عمل نسبت داده شده ، قابل دستیابی نیست و یا دستیابی به آن بعید است . 🔷
🔷 این آرایه همچون سایر آرایه‌های ادبی ، موجب تاثیرگذاری بیشتر کلام ما و همچنین خیال‌انگیزتر شدن آن می‌شود . 🔷
🔷 در لغت به معنای (( به گمان افکندن دیگران )) است . 🔷
🔷 در اصطلاح ادبی به‌کار بردن واژه‌ای با دو معنی ، در جمله یا بیت است ، به گونه‌ای که هر دو معنی آن ، قابل استفاده باشد . 🔷
🔷 گاهی اوقات تخلص یک شاعر به گونه‌ای به‌کار می‌رود که علاوه بر جنبه تخلصی آن ، معنی لغوی آن نیز ، قابل استفاده است . 🔷
عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ
قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت
🔷 به‌کار بردن واژه‌ای با دو معنی است ( وجه تشابه با ایهام ) ، به گونه‌ای که فقط یک معنی آن قابل استفاده باشد ( وجه افتراق با ایهام ) و معنی غیر قابل استفاده آن ، به تناسب واژه‌ای در متن یا ساختار کلام ، فقط به ذهن بیاید . 🔷
🔷 این آرایه ، جمعی است از دو آرایه ایهام و تناسب ( مراعات‌نظیر ) ؛ با این تفاوت که در ایهام ، هر دو معنی واژه قابل استفاده است . 🔷
🔷 ولی در این صنعت ادبی ، تنها یکی از معانی واژه ، کاربردی است و معنای دیگر آن ، فقط با یک یا چند واژه دیگر در شعر ، تناسب دارد . 🔷
در کدام بیت آرایه اغراق به‌کار رفته است ؟
1. دل و کشورت جمع و معمور باد / ز ملکت پراکندگی دور باد
2. گر برگ گل سرخ کنی پیرهنش را / از نازکی آزار رساند بدنش را
3. بگویم تا بداند دشمن و دوست / که من مستی و مستوری ندانم
4. صائب ! مدد خلق نمودیم به همت / در ظاهر اگر مالک دینار نبودیم
در کدام گزینه آرایه ایهام به‌کار رفته است ؟
1. مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست / یا شب و روز به جز فکر توام کاری هست
2. بدنامی حیات دو روزی نبود بیش / آن هم کلیم با تو بگویم چه‌سان گذشت
3. به خوابگاه عدم گر هزار سال بخسبم / به خواب عافیت آن گه به بوی موی تو باشم
4. عطا از خلق چون جویی گر او را مال‌ده گویی / به سوی عیب چون پویی گر او را غیب‌دان دانی
در کدام بیت آرایه ایهام به‌کار رفته است ؟
1. پی لقمه چون سگ تملق مکن / به فتراک دونان تعلق مکن
2. تواضع کن آن را که دانشور است / به دانش ز تو قدر او برتر است
3. دم صبحگاهان چو گردان سپهر / بر آفاق مگشای جز چشم مهر
4. ز نادان که اسراردان سخن / نباشد بگردان عنان سخن
در کدام بیت ، کلمه (( تیر )) آرایه ایهام تناسب ندارد ؟
1. هر که تماشای روی چون قمرت کرد / سینه سپر کرد پیش تیر ملامت
2. کمان برگرفتند و تیر خدنگ / ببردند از روی خورشید رنگ
3. همی راند تیر گز اندر کمان / سر خویش کرده سوی آسمان
4. بزد تیر بر چشم اسفندیار / سیه شد جهان پیش آن نامدار
در کدام بیت ، آرایه اغراق وجود دارد ؟
1. هیچ کامی ز دهان تو نکردم حاصل / چه کنم کز تو مرا یک سر مو حاصل نیست
2. وقتی که شدم باخبر از سرّ دهانش / از هستی خود هیچ خبردار نبودم
3. در قیمت دهانت نقد روان سپردم / یعنی به هیچ دادم جان گران‌بها را
4. آن کام و دهان و لب و دندان که تو داری / عیش است ولی تا ز برای که مهیّاست
پاسخ : گزینه 2
شاعر میگوید بدنش آنقدر لطیف است که حتی اگر از برگ گل برایش پیراهن بدوزی ، باز هم به بدنش آزار می‌رساند .
پاسخ : گزینه 3
کلمه (( بو )) دارای دو معناست : رایحه و عطر / آرزو
هر دو معنی در این بیت ، قابل قبول هستند .
پاسخ : گزینه 3
در اینجا (( مهر )) دارای دو معنی است : خورشید / محبت
هر دو معنی در این بیت قابل قبول هستند .
در معنای محبت داریم : چشم مهر گشودن یعنی با محبت نگاه کردن
پاسخ : گزینه 4
در گزینه های 1 و 2 و 3 واژه (( تیر )) در معنای سلاح جنگی قابل قبول است و در معنای ستاره عطارد ، به ترتیب با قمر ، خورشید و آسمان ، تناسب دارد .
پاسخ : گزینه 3
این بیت ، یک اغراق عجیب اما زیبا دارد .
شاعر میگوید : من ، روح و روانم ( سرمایه ام ) را در ازای دهان یار ، پرداخته ام اما انگار جان گران‌بهایم را برای هیچ از دست داده ام ؛ چرا ؟ بله ، چون دهان یار ، به حدی ظریف و کوچک است که انگار هیچ است و او اصلا دهانی ندارد .
کتابچه فنون - درس 1 تا 6 - فاطمه گزدرازی / علی جابری
تهیه کنندگان :
فاطمه گزدرازی - دانشجوی حقوق دانشگاه خوارزمی
علی جابری - دانشجوی حقوق دانشگاه بهشتی
سپاس از توجه شما🌹
