سلام به همه بچه‌های علاقمند به کامپیوتر و برنامه‌نویسی و هوش مصنوعی. همانطور که میدونین روز به روز دنیای هوش مصنوعی داره وسیعتر میشه و به حوزه مختلف از علوم راه یافته است. ما تصمیم داریم هر هفته با یک مقاله در این حوزه، شمارو با رویداد های دنیای هوش مصنوعی آشنا کنیم و مهمتر اینکه ریاضیات این حوزه رو با ساده سازی به شما دانش آموزان عزیز کانونی توضیح بدیم. در نهایت بتونیم قدم به قدم به کد نویسی در محیط پایتون برای مسئله های جذاب هوش مصنوعی برسیم. پیشنهاد میکنم هر هفته مارو با یک مقاله در این حوزه دنبال کنید.
تو این مطلب کوتاه میخوام شمارو با هوش مصنوعی آشنا بکنم. پس با دقت بخونید که کلی حرفای جذاب براتون دارم.
هوش مصنوعی چیه؟
به هوشی که ماشین‌ها از خودشون نشون میدن هوش مصنوعی میگن. این هوش شبیه‌سازی همون هوش طبیعیِ انسانه که میتونه یاد بگیره یا ادای آدمارو دربیاره.
اگه از یه آدم نابلد بخواهیم که هوش مصنوعی رو تعریف کنه سریع پای ربات و این جور چیزارو وسط میکشه. اما اگه از اهل فنش بپرسیم می‌گه هوش مصنوعی مجموعه‌ای از الگوریتم‌هایی است که میتونه بدون دستور مستقیم یه سری نتیجه‌ها رو براتون تولید میکنه. مثال ساده‌ش اینه که وقتی میخوایید گوشی‌تونو روشن کنید، شما فقط یه دکمه رو فشار میدید در حالی که گوشیتون شروع میکنه چندین کار رو همزمان انجام بده. جالبه بدونید که جواب هردوی اینا درسته. زیاده کشش ندیم بهتره. هوش مصنوعی یعنی:
- یه موجود هوشمند که انسان اختراعش کرده
- یه چیزی که بدون نیاز به فرمان مستقیم یه سری کارا براتون میکنه
- و چیزی که میتونه مثل انسان فکر یا رفتار کنه.
هوش مصنوعی چیکار میکنه؟
ساختن یه سیستم هوش مصنوعی یعنی این که ویژگی‌ها و قابلیت‌های انسان رو به یه ماشین انتقال بدیم. این کار کمکمون میکنه تا به وسیله توان محاسبه‌گری ماشین این ویژگی‌ها و قابلیت‌ها رو بیشتر کنیم. مثل اینه که مثلاً شما تو یه دقیقه میتونید یه صفحه مطلب رو حفظ کنید اما یه گوشی یا کامپیوتر میتونه هزاران صفحه رو تو حافظه‌ش نگه داره.
ولی برای اینکه کاربرد هوش مصنوعی رو دقیقتر فهمیده باشیم باید سراغ حوزه‌های مختلفش بریم و ببینیم هر حوزه چه کاربردی تو صنعت داره.
- آموزش ماشین: تو این حوزه که بهش اِم اِل (ML) هم میگن به سیستم هوش مصنوعی یاد میدن که چطور از طریق داده‌های قبلی تصمیمات و نتایج جدیدی به دست بده. مثلاً سیستم گوگل مپ همینه. یعنی یه سری اطلاعات از قبل بهش دادن که وقتی شما یه آدرس رو جستجو کردید نتایج جدیدی بر پایه همون اطلاعات به شما میده.
- شبکه‌های عصبی: این شبکه‌ها همون کار رو می‌کنند که سلول‌های عصبی انسان انجام میده. یعنی اینکه شبکه‌های عصبی یه سری مراحل هستند که روابط بین متغیرهای یه سیستم رو به دست میارن و این اطلاعات رو پردازش می‌کنند، درست مثل مغز انسان. یکی از کاربردهای جذاب این حوزه رو می‌تونیم تو بحث امنیت سایبری ببینیم که با تحلیل اطلاعات جلوی ورود ویروس‌ها رو می‌گیره.
- فرایند زبان طبیعی: بهش NLP هم میگن. تو این حوزه به ماشین یاد میدن که چجوری بخونه، بفهمه و تفسیر کنه. به محض اینکه ماشین متوجه بشه استفاده کننده از اون چی میخواد، میتونه جواب مناسب رو بده. همین مترجم‌هایی مثل گوگل ترنسلیت که هممون باهاش آشنایی داریم یه نمونه از نتایج این حوزه است.
- بیناییِ کامپیوتر: الگوریتم‌های بینایی کامپیوتر میخواد با تجزیه یه عکس و مطالعه اجزای اون عکس، اون رو به نحو احسن بفهمه. این عمل به کامپیوتر کمک میکنه تا بتونه عکس‌ها رو طبقه‌بندی کنه و تصمیمات بهتری براساس این طبقه‌بندی انجام بده. نمونه بارز این توانایی رو میتونید تو دوربین‌های امنیتی که تو فیلم‌ها نشون میدن و افراد خودی رو از غیر خودی شناسایی میکنن ببینید.
- محاسبه شناختی: این حوزه احتمالا بیشتر از بقیه برای ما جذاب باشه. چون دقیقا تو این حوزه است که به ربات یا ماشین یاد میدیم چجوری ادای انسان رو دربیاره و حتی بعداً خودش مثل یه انسان رفتارهای جدیدی از خودش نشون بده.
باید حواسمون باشه که همه گونه‌های هوش مصنوعی تو این حوزه‌ها خلاصه نمیشن.
به طور کلی هوش مصنوعی رو به سه دسته تقسیم میکنن:
- هوش مصنوعیِ محدود (ANI)
- هوش مصنوعیِ فراگیر(AGI)
- اَبَرهوشِ مصنوعی(ASI)
هوشِ مصنوعیِ محدود چیست؟
این نوع از هوش مصنوعی رو تو زندگی روزمره به وفور می‌بینیم. هوش مصنوعی محدود طوری طراحی شده که فقط میتونه یک مسئله رو حل کنه یا یک دستور رو اجرا کنه. به همین دلیل این هوش مصنوعی قابلیت‌های محدودی داره. مثل پیشبینی هوا یا توصیه یک محصول به خریدار. تنها گونه هوش مصنوعی که فعلا وجود داره همینه. یعنی یه سیستمی است که به راحتی قابل کنترله و تو بعضی از قابلیت‌ها حتی میتونه از انسان جلو بزنه.
هوش مصنوعیِ فراگیر چیست؟
هوش مصنوعی فراگیر هنوز به وجود نیومده. اما یه چیزی تو مایه‌های همون هوش مصنوعی محدوده با این تفاوت که میتونه در آن واحد چندین دستور رو اجرا کنه و به مسائل مختلف پاسخ بده. به عبارت دیگه اگه هزاران هوش مصنوعی محدود رو با هم ترکیب کنیم میشه یک هوش مصنوعی فراگیر. اگه یه روزی هوش مصنوعی بتونه به این مرحله برسه به لحاظ قابلیت‌های شناختی مثل زبان یا پردازش تصویر و ... عملاً برابر با انسان خواهد شد.
اَبَرهوش مصنوعی چیست؟
اَبَرهوش مصنوعی تقریبا همون ربات‌هایی هستن که تو فیلما دیدیم. شاید تخیلی به نظر برسن اما دنباله‌ی منطقی هوش مصنوعی فراگیر همین ابرهوش است. ابرهوش مصنوعی این امکان رو داره که تو تمام قابلیت‌ها از انسان جلو بزنه. یعنی اینکه بتونه بهتر از انسان تصمیم بگیره یا آهنگ بسازه یا حتی روابط عاطفی برقرار کنه. اینجوری بهتون بگم که به محض اینکه انسان بتونه به هوش مصنوعی فراگیر دست پیدا کنه، خیلی سریع فراهوش مصنوعی هم اختراع میشه!
سوال مهم اینه که هدف هوش مصنوعی چیه و دانشمندها برای چی تو این حوزه فعالیت میکنن؟
هوش مصنوعی میخواد یه چیزایی رو به قابلیت‌های انسان اضافه کنه و کمک کنه که بتونیم با یه تیر نه یکی بلکه ده تا نشون بزنیم. به این معنی که با یه تصمیم ساده هوش مصنوعی هزاران کار برامون انجام بده. از جهت دیگه انسان به کمک هوش مصنوعی کمتر کار میکنه و رنج میکشه و به راحتی میتونه خیلی از کارها رو مدیریت کنه و سامان ببخشه.
مزایای هوش مصنوعی
شکی در این نیست که تکنولوژی سطح رفاه ما رو افزایش داده. از توصیه‌های موسقیایی بگیر تا جهت‌یابی در نقشه و حافظه گوشی و جلوگیری از کلاهبرداری. تو این بخش بعضی از مزایای هوش مصنوعی رو نام می‌بریم.
- خطای انسانی رو کم میکنه
- همیشه در دسترسه
- تو کارهای تکراری کمکون میکنه (هی مجبور نیستیم یه موزیک خوب رو پشت سر هم پِلِی بکنیم، خودش انجام میده)
- کارها رو سریع انجام میده
- تصمیماتش منطقی‌تره (چون فعلاً دستخوشِ عاطفه نیست!)
- تو زمینه پزشکی هم که سنگ تموم گذاشته!
- امنیت رو بالا برده
چه چیزایی رو بخونم تا منم بتونم تو زمینه هوش مصنوعی فعال بشم؟
تو این بخش میخوام یه سری مطالعات رو نام ببرم که اگه بهشون عمل بکنید میتونید به صورت حرفه وارد حوزه هوش مصنوعی بشید.
- باید ریاضی رو خوب بلد باشید، خصوصا بخش حساب، آمار و احتمالات رو.
- باید تجربه کافی تو حوزه برنامه‌نویسی داشته باشید. مثلاً از پایتون و جاوا سردربیارید.
- باید الگوریتم‌ها رو بفهمید و بتونید بنویسید (الگوریتم یعنی یه سری مراحل که تنظیم شدن تا یه کاری رو انجام بدن یا مسئله‌ای رو حل کنن)
- تو مهارت‌های تحلیل اطلاعات باید کار کرده باشی.
- ریاضیات گسسته رو باید بلد باشی.
- و در آخر یه اراده آهنین برای یادگیری زبانِ ماشین.
در آخر میخوام چند نمونه از استفاده روزمره از هوش مصنوعی رو براتون نام ببرم.
خرید آنلاین: وقتی وارد یه سایتی میشید که قبلاً ازش خرید کردید و محصولاتی بهتون معرفی میکنه که با خریدهای قبلی‌تون شباهت داره، اینجاست که باید بدونید پایِ یک هوش مصنوعی در میان است!
ترجمه‌های ماشین: همه موتورهای ترجمه‌گر به خاطر هوش مصنوعی ممکن شدن. همچنین شما وقتی یه کلیپ انگلیسی تو یوتیوب یا هر جای دیگه میبینید و زیرنویسشو فعال میکنید باز از هوش مصنوعی کمک گرفتید.
منبع:
What is Artificial Intelligence? How Does AI Work, Applications and Future? (mygreatlearning.com)
واژگان تخصصی:
Artificial General Intelligence | هوش مصنوعی فراگیر |
Artificial Intelligence | هوش مصنوعی |
Artificial Narrow Intelligence | هوش مصنوعی محدود |
Artificial Super Intelligence | اَبَرهوش مصنوعی |
Computer Vision | بینایی کامپیوتر |
Cognitive Computing | محاسبه شناختی |
Machine Learning | آموزش ماشین |
Machine Translations | ترجمه‌های ماشین |
Neural Networks | شبکه‌های عصبی |
Natural Language Processing | فرایند زبان طبیعی |
Online Shopping | خرید آنلاین |
دوستان عزیزم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه بتونیم ارتباطمون رو با هم بیشتر کنیم و قدم به قدم کنارتون باشیم، صفحه ی اینستاگرام متا رو بسازیم و همراهتون باشیم.
