مفهوم و مصداق - منطق کنکور - درسنامه جامع - محمد مهدی طباطبایی

با عرض سلام و خداقوت خدمت همه دانش آموزان خوب علوم انسانی 🌺 

در این مطلب قصد داریم ، درس سوم از منطق کنکور را باهم یادبگیریم و تست هایی از آن را حل کنیم . حتما تا انتهای مطلب همراه ما باشید . 

سید محمد مهدی طباطبایی   دانشجوی رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی  رتبه 102 کنکور - کنکور 1400

برای ارتباط بیشتر با برترها و رزرو پشتیبان ویژه، رتبه برترهای کانون قلمچی را دنبال کنید، 

همچنین می توانید  با شماره ۰۲۱۸۴۵۱ داخلی ۳۱۲۳ تماس بگیرید.

به سرعت به سراغ شروع درس می رویم : 

مفاهیم در اولین تقسیم بندی به 2 دسته تقسیم می شوند :

1-مفاهیم کلی 2- مفاهیم جزئی 

مفاهیم جزئی : مفاهیمی که قابلیت انطباق بر بیش از یک مصداق را ندارند . یعنی می تواند یک مصداق و یا کمتر داشته باشد. ( یا 1 مصداق دارد یا هیچ مصداقی ندارد. )

مفاهیم جزئی از نظر تعداد مصداق : یک مصداقی : دماوند / علی / خلیج فارس صفر مصداقی : رستم ( در شاهنامه)

مفاهیم کلی : مفاهیمی هستند که قابلیت انطباق بر بیش از یک مصداق را دارند . یعنی : چند مصداق و یا کمتر داشته باشد. 

مفاهیم کلی از نظر تعداد مصداق :

یک مصداقی : مولود کعبه / خورشید و ماه ( در فلسفه اسلامی )

صفر مصداقی : سیمرغ (پرنده افسانه ای ) 

 چند مصداقی : میز / درخت / کتاب 

نحوه تشخیص مفهوم کلی از مفهوم جزئی :

مفاهیم اگر جز 3 دسته پایین بودند ، جزئی هستند .

( در غیر این صورت کلی محسوب می شوند. ) دقت کنید تنها روش برای پاسخ به تست ها همین تکنیک است . 

1- اسم خاص : علی / زهرا/ تهران / ایران         

2- اسم اشاره شده : در اصطلاح به آن مشارالیه نیز گفته می شود . این لباس / آن پیراهن / همین درس / همان مدرسه  

3- واژه و کلمه : ( در صورتی که لفظ آن مدنظر باشد ) : درخت ، 4 حرف دارد . 

اسامی خاص می توانند اسم خاص افراد، شهرها، دریاها، موجودات خیالی و ... باشند. 

مثال : رستم ( در شاهنامه ) / پلنگ صورتی ( در کارتون ) 

نکته مهم : خورشید و ماه اسم خاص محسوب نمی شوند پس این 2 مفهوم ، کلی محسوب می شوند. 

تذکر : اعداد اسم خاص نیستند . گاهی اوقات همین نکات کوچک می تواند باعث شود که تست های زیادی را به سرعت حل کنید . 💯

نکته مهم : مشترکات لفظی ممکن است کلی باشند و ممکن است جزئی باشند ، باید به طور مستقل برسی شوند . 

مثال : حافظ = 1- اگر به  معنای « حافظ شیرازی باشد ، اسم خاص محسوب می شود و مفهوم جزئی است »

                    2- اگر به معنای « حافظ قرآن باشد ، اسم خاص نیست و مفهوم کلی محسوب می شود»

تذکر بسیار مهم : 

عباراتی که در آنها ضمیر اشاره وجود دارد لزوما جزئی محسوب نمی شود ، بلکه عباراتی که با ضمیر اشاره شروع می شوند جزئی اند. مثال : 

لباس این پسر : مفهوم کلی محسوب می شود. 

این لباس پسر : مفهوم جزئی محسوب می شود. 

👆👆نکته بالا قطعا مرجع سوال است که در دید طراحان سوال وجود دارد ، حتما بهش توجه کنید . 👆👆   

هر گاه دو مفهوم کلی (نه یک مفهوم کلی و دیگری جزئی و همچنین نه دو مفهوم جزئی) از جهت مصادیق با هم مقایسه شوند به حصر عقلی 4 حالت ایجاد می شود :

 به آن «نسب اربع یا نسبت های چهارگانه» می گویند .

نسب اربع: 1- تساوی 2- تباین 3- عموم و خصوص مطلق 4- عموم و خصوص من وجه 

تذکر بسیار مهم : 

بین یک (مفهوم کلی و یک مفهوم جزئی) یا بین (دو مفهوم جزئی) هیچ نسبتی برقرار نیست نه اینکه نسبت تباین برقرار باشد. 💯 (فوق العاده مهم و کنکوری ) 

تساوی :

2 مفهوم از نظر مصداقی کاملا با یک دیگر برابر و منطبق هستند . ( به عبارتی دیگر : تمام افراد هر 2 مفهوم بر هم صدق می کند .) افراد = مصداق 

2 دایره منطبق بر هم . ( به طوری که فقط یک دایره دیده شود ) 

هر انسانی ناطق است . هر ناطقی انسان است . / 2 قضیه موجبه کلیه    

تباین :

2 مفهوم از نظر مصداقی اصلا با یک دیگر برابر نیستند . ( به عبارتی دیگر : هیچ یک از مصادیق 2 مفهوم کلی بر مصادیق مفهوم دیگر منطبق نیست و قلمرو مصادیق آن ها کاملا از هم جدا می باشد .) 

هیچ انسانی سنگ نیست . هیچ سنگی انسان نیست . / 2 قصیه سالبه کلیه   (2 دایره کاملا جدا از هم) 

عموم و خصوص مطلق :

مصادیق  یک مفهوم کاملا برمصادیق مفهوم دیگر صدق می کند ولی مفهوم دیگر بر بعضی از مصادیق مفهوم دیگر صدق می کند. 

هر انسانی حیوان است . بعضی حیوان ها انسان هستند . بعضی حیوان ها انسان نیستند . 

(1 قضیه موجبه کلیه / 1 قضیه سالبه جزئی / 1 قضیه موجبه جزئی) (2 دایره متداخل)                                     

عموم و خصوص من وجه :

بخشی از مصادیق یک مفهوم بر بخشی دیگر از مصادیق مفهوم دیگر منطبق است و برعکس  .. همچنین بخشی از مصادیق یک مفهوم بر بخشی دیگر از مصادیق مفهوم دیگر منطبق نیست و برعکس 

( به عبارتی دیگر هر کدام از 2 مفهوم تنها بخشی از مصادیق یک دیگر را شامل می شوند. ) 

بعضی سبز ها درخت هستند. بعضی درخت ها سبز هستند . بعضی سبزها درخت نیستند .بعضی درختان سبز نیستند.

(2 قضیه موجبه جزئیه / 2 قضیه سالبه جزئیه)  (2 دایره منقطع)

چند تست باهم بزنیم :

قبل از پاسخ تست ها ، چند نکته مهم دیگر با هم یاد بگیریم : 

تذکر : تمامی القاب کلی محسوب می شوند.  

یکی از مهمترین استفاده ها از نسبت های چهارگانه در طبقه بندی مفاهیم و همچنین در تعریف های تحلیلی به روش عام و خاص است. 

در طبقه بندی مفاهیم ، ابتدا شباهت ها (وجوه مشترک) و سپس تفاوت ها (وجوه اختصاصی) را باید پیدا کنیم . 

در یک طبقه بندی درست مفاهیمِ هم طبقه باید با یک دیگر نسبت تباین و مفاهیم هر طبقه با طبقه دیگر باید نسبت عموم و خصوص مطلق داشته باشد . 

باتشکر از توجه شما 🌹