سلام به همه دوستان !
در این مطلب قصد داریم نکات درس اول دین و زندگی دوازدهم را مطالعه و بررسی کنیم .
امیدواریم مطالب بیان شده ، شما را در یادگیری بهتر این مبحث یاری کند .
تهیه کننده : مائده حسنی - رتبه 18 کشوری کنکور انسانی 1400 - دانشجوی رشته اقتصاد دانشگاه تهران
برای ارتباط با رتبه برتر ها و همچنین دریافت مطالب بیشتر ، به این صفحه وارد شوید :
مقدمه
اندیشه » عمل ( شکوفایی استعدادها / نوید بخش آینده ای روشن )
اَفضَلُ العِبادَةِ اِدمانُ التَّفَکُّرِ فِی اللّهِ وَ فی قُدرَتِهِ ( رسول خدا ) » برترین عبادت ، اندیشیدن مداوم درباره خدا و قدرت اوست .
نکته آیه : اندیشه می تواند از برترین عبادت ها باشد در صورتی که 1. تداوم داشته باشد 2. درباره خدا و قدرتش باشد.
نیازمندی جهان به خدا در پیدایش
🟢شناخت اولیه ما از خدا و درک حضورش بر اساس فطرت است.
🟢 به روشنی می دانیم در جهانی زندگی می کنیم که آفریننده ای حکیم (مرتبط با صفت حکمت خداوند) آن را هدایت و پشتیبانی می کند و به موجودات مدد می رساند. ( مرتبط با توحید در ربوبیت )
🟢 قرآن کریم ما را به معرفت عمیق تر درباره خدا دعوت می کند و راه هایی برای 1. درک وجود او 2. شناخت صفات و افعال او به ما نشان می دهد.
🟢 یکی از راه های شناخت خالق : تفکر درباره نیازمندی جهان به خدا در پیدایش
خلاصه استدلال نیازمندی جهان به خدا در پیدایش
مقدمه اول : ما و موجودات جهان پدیده ایم و وجودمان از خودمان نیست.
مقدمه دوم : موجوداتی که وجودشان از خودشان نیست، برای موجود شدن نیاز به پدیدآورنده دارند.
نتیجه : ما و بقیه موجودات جهان برای پدید آمدن نیازمند خدای بی نیازی هستیم که قائم به ذات خودش است و پدیده نیست.
ذاتِ نایافته از هستی ، بخش چون تواند که بود هستی بخش
خشک ابری که بود ز آب تهی ناید از وی صفت آب دهی
ویژگی های آفریننده
در وجود خود نیازمند دیگری نیست / خودش ذاتا موجود است / پدیده نیست / نیاز به پدیدآورنده ندارد / همواره بوده است (ازلی) / همواره خواهد بود (ابدی)
چرا موجودات این جهان باید به آفریننده نیاز داشته باشند امّا خود آفریننده به خالق نیاز نداشته باشد ؟!
🟢 استدلال مذکور نمی گوید که هر موجودی به آفریننده نیاز دارد. اگر کسی این را بگوید ، باید نتیجه بگیرد که خدا هم به آفریننده نیازمند است .
🟢 هر موجودی را که ما فرض کنیم ، باید قبل از آن موجودی باشد تا آن را پدید آورد (علت) » این سلسله تا بی نهایت پیش خواهد رفت (معلول 1) و هیچ گاه هیچ موجودی پدید نخواهد آمد (معلول2)
🟢 اشاره به مفهوم تسلسل علل نامتناهی که از نظر عقلی محال است.
🟢 نکته : عقل انسان نمی گوید که هر موجودی به آفریننده نیاز دارد ؛ بلکه ذهن ما اگر موجودی را ببیند که قبلا نبوده و بعدا پدید آمده در اینجا می گوید «پدیده» نمی تواند خود به خود به وجود بیاید و حتما آفریننده ای آن را پدید آورده است .
🟢 ذهن ما نمی پذیرد که : یک پدیده بدون پدیدآورنده باشد / وجودی که ذاتا موجود است ، نیاز به پدیدآورنده داشته باشد .
نیازمندی جهان به خدا در بقا
می توان گفت که رابطه خدا با جهان تا حدی شبیه رابطه مولد برق با جریان برق است.
تفاوت های رابطه خدا با جهان و رابطه بنا با مسجد
🟢 بنا مصالح ساختمانی را به وجود نمی آورد و خداوند خالق آنهاست.
🟢 بنا خواص مصالح ساختمانی (همچون چسبندگی گچ) را ایجاد نمی کند و خداوند آنها را آفریده؛ حتی خود بنا را هم خدا خلق کرده است.
🟢 کار بنا فقط جا به جایی مواد و چینش آنهاست.
🟢 از آنجایی که خداوند خالق همه چیز است (خالق سنگ و گچ و چوب و خواص آنها و خود بنا)، تمامی اینها وابسته به خدا هستند و هر لحظه خداوند اراده کند، از بین می روند.
🟢 مسجد با ساخته شدن از بنا بی نیاز می شود اما موجودات این گونه نیستند و پس از پیدایش نیز، همچنان مانند لحظه نخست خلق شدن به خدا نیازمندند.
🟢 نکته : جهان همواره و در هر آن به خداوند نیازمند است و این نیاز هیچ گاه قطع یا کم نمی شود .
🟢 نیازمندی جهان به خدا در بقا همچون لحظه نخست خلق شدن (علت) » عرض نیاز با زبان حال به پیشگاه الهی (معلول)
بیان زبان حال موجودات :
ما چو ناییم و نوا در ما ز توست ما چو کوهیم و صدا در ما ز توست (( ارتباط با آیه «انتم الفقراء الی الله » ))
ما که باشیم ای تو ما را جانِ جان تا کــه مــا باشیــم با تو در میــان (( توحید در ربوبیت ))
ما عدم هاییم و هستی های ما تو وجـــود مطلقـــی ، فــانی نمــا (( ارتباط با آیه «انتم الفقراء الی الله » ))
ما همه شیــران ولی شیـر عَلَم حملـه مان از بــاد باشـد دم به دم (( نیازمندی جهان به خدا در بقا ، توحید در ربوبیت ))
یا اَیُّهَا النّاسُ اَنتُمُ الفُقَراءُ اِلَی اللّهِ وَ اللّهُ هُوَ الغَنِیُّ الحَمیدُ
ای مردم شما به خدا نیازمند هستید و خداست که [تنها] بی نیاز ستوده است.
نکات آیه :
🟢 مخاطب آیه عام است (الناس).
🟢 عبارت «انتم الفقراء» بیانگر فقر وجودی و نیاز ذاتی پدیده ها به خدا در پیدایش و بقا است.
🟢 خداوند پس از بیان نیازمندی موجودات، به صفات غنی (بی نیاز) و حمید (ستوده) بودن خود اشاره نموده است.
🟢 صفت غنی ناظر به این مطلب است که وجود موجودات به خداوند بی نیاز وابسته است و هرگاه اراده کند، اثری از جهان باقی نخواهد ماند.
یَساَلُهُ مَن فِی السَّماواتِ وَ الاَرضِ : هر آنچه در آسمان ها و زمین است، پیوسته از او درخواست می کند.
کُلَّ یَومٍ هُوَ فی شَأنٍ : او همواره دست اندر کار امری است.
نکات آیه :
🟢 نیازمندی موجودات به خدا در لحظه لحظه وجود خود (علت) » درخواست پیوسته از خداوند (معلول)
🟢 نیاز انسان به خداوند شامل همه چیز و همه داشته هایش است.
🟢 خداوند همواره امور هستی را تدبیر و اداره می کند (توحید در ربوبیت) و به همین علت، هر لحظه دست اندرکار امری است.
🟢 استفاده از فعل مضارع (یساله) نشانگر استمرار درخواست موجودات از خدا است.
آگاهی ، سرچشمه بندگی
انسان های ناآگاه : بی توجهی نسبت به نیاز دائمی انسان به خدا
انسان های آگاه: احساس همیشگی لطف و رحمت خدا و نیازمندی به عنایات پیوسته اش
افزایش خودشناسی (علت 1) و شناخت و معرفت انسان نسبت به رابطه اش با خدا (علت 2) » درک بیشتر فقر و نیاز و افزایش ابراز بندگی(معلول)
درخواست عاجزانه پیامبر عظیم الشان (ص) از خداوند : اینکه خدا برای یک لحظه هم لطف و رحمت خاصش را از او نگیرد و او را به حال خود واگذار نکند :
اَللّهُمَّ لا تَکِلنی اِلی نَفسی طَرفَهَ عَینٍ اَبَدًا : خدایا هیچ گاه مرا چشم به هم زدنی به خودم وامگذار !
نور هستی
قرآن کریم رابطه میان خداوند و جهان هستی را با کلمه نور بیان می کند :
اَللّهُ نورُ السَّماواتِ وَ الاَرضِ : خداوند نور آسمان ها و زمین است.
شاید این کلمه در نگاه اول برای ما شگفت انگیز باشد اما پس از تفکر دقیق به معنای آن پی می بریم .
خداوند نور هستی است یعنی ____
🟢 تمام موجودات وجود خود را از او می گیرند.
🟢 به سبب او پیدا و آشکار شده و پا به عرصه هستی می گذارند. (نیازمندی به خدا در پیدایش)
🟢 وجودشان به وجود او وابسته است. (نیازمندی به خدا در بقا)
🟢 هر چیزی در این جهان ، بیانگر وجود خالق و آیه ای از آیات الهی (نه نوری از انوار وجود) محسوب می شود.
🟢 هر موجودی در حد خودش ، تجلی بخش خداوند و صفات خداوند (همچون حکمت، قدرت، رحمت و ___ ) می باشد.
🟢 دقت و اندیشه در جهان هستی (علت) » مشاهده خدا (معلول 1) / مشاهده علم خدا مرتبط با تقدیر الهی در درس 5 (معلول 2) / مشاهده قدرت خدا مرتبط با قضای الهی در درس 5 (معلول 3)
دلی کز معرفت نور و صفا دید به هر چیزی که دید ، اول خدا دید
به صحرا بنگرم صحرا تو بینم به دریا بنگرم دریا تو بینم
به هرجا بنگرم کوه و در و دشت نشان از قامت رعنا تو بینم
ما رَاَیتُ شَیئًا اِلّا وَ رَاَیتُ اللّهَ قَبلَهُ و وَ بَعدَهُ و وَ مَعَهُ (امام علی) : هیچ چیزی را ندیدم مگر اینکه خداوند را قبل از آن و بعد از آن و با آن دیدم.
نکات حدیث : ازلی بودن خدا ، نیازمندی به خدا در پیدایش / ابدی بودن خدا / نیازمندی به خدا در بقا
معرفت عمیق و والا ، معرفتی است که انسان بتواند با هر چیزی خدا را ببیند (سراسری ریاضی 90). این موضوع در نگاه نخست مشکل (صعب) به نظر میرسد، اما هدفی قابل دسترس است.
لذت معرفت برتر و عمیق ، آنگاه به کام جان انسان چشانده می شود که پاکی و صفای قلب با عزم و تصمیم گره بخورد تا توفیق الهی نصیب گردد و موانع راه به لطف و حمایت او بی اثر شود. (سراسری خارج 89)
ناتوانی انسان در شناخت ذات و چیستی خداوند
🟢 موضوعات که می خواهیم درباره آنها شناخت پیدا کنیم :
🟢 موضوعاتی که در محدوده شناخت ما قرار می گیرند، ذهن ما توان و گنجایش فهم چیستی و ذات آنها را دارد چون اموری محدود هستند .
🟢 موضوعاتی که نامحدود هستند و ذهن ما گنجایش درک آنها را ندارد .
🟢 لازمه شناخت هر چیزی ، احاطه و دسترسی به آن است. (نه اعتقاد به تحت تدبیر خداوند بودن آن- سراسری ریاضی 90)
🟢 خداوند حقیقتی نامحدود دارد (علت) » ذهن ما نمی تواند به حقیقت خدا احاطه پیدا کند و ذاتش را شناسایی نماید (معلول)
تَفَکَّروا فی کُلِّ شَیءٍ وَلا تَفَکَّروا فی ذاتِ اللّهِ (رسول اکرم) : در همه چیز تفکّر کنید ولی در ذات خداوند تفکّر نکنید !
محدوده شناخت ما نسبت به خداوند : درک وجود و هستی خدا ( ممکن ) / شناخت صفات خدا ( ممکن ) / شناخت ذات و چیستی خدا ( ناممکن )
چگونه می توان خدا را دید ؟
ساختار مادی و جسمانی چشم (علت 1) و صرف عکس برداری از اشیا (علت 2) » غیرممکن بودن دیدن خداوند با چشم(معلول)
چشم انسان حتی توانایی درک همه اشیای مادی (مثل نورهای مادون قرمز و فرابنفش) را هم ندارد، چه برسد به موجودات غیرمادی (همچون فرشتگان) و از آن بالاتر وجود مقدس خدا که هیچ شکل و تصویر و طول عرض و ارتفاعی هم ندارد .
خداوند را نه در دنیا و نه در آخرت ، نمی توان با چشم مادی دید .
لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ : چشم ها او را در نمی یابند و اوست که چشم ها را در می یابد و او لطیف و آگاه است.
نکات آیه :
🟢 خداوند پس از انتقال مفاهیم مرتبط با ناتوانی انسان در رویتش، به ترتیب به صفات «لطیف» و «خبیر» بودن خودش اشاره می کند.
🟢 صفت «خبیر» ناظر به بخش «لا تدرکه الابصار» و صفت «لطیف» ناظر به بخش «و هو یدرک الابصار» است.
🟢 بیت «به بینندگان آفریننده را / نبینی مرنجان دو بیننده را» از فردوسی از نظر مفهومی با این آیه مرتبط است.
🟢 مشاهده خدا با قلب : از برترین هدف های زندگی که هر انسانی باید برای رسیدن به آن تلاش کند.
دوسـت نزدیـک تر از من به من است وین عجـب تر که من از وی دورم
چه کنم با که تـوان گفت که دوست در کنار من و من مهجــــورم
چند تست برای تثبیت مطلب
تست شماره یک
نویدبخش آینده ای زیبا و شکوفاکننده استعدادها کدام است و در روایات چگونه ترسیم شده است؟
۱) تفکر و اندیشه- أفضَلُ العِبادَةِ إدمانُ التَّفكُّرِ في اللّه ِ و في قُدرَتِهِ
۲) تفکر و اندیشه - ما رَأَيتُ شَيئاً اِلاّ وَ رَأَيتُ اللهَ قَبلَهُ وَ بَعدَهُ وَ مَعَهُ
۳) پاکی و صفای قلب- أفضَلُ العِبادَةِ إدمانُ التَّفكُّرِ في اللّه ِ و في قُدرَتِهِ
4) پاکی و صفای قلب - ما رَأَيتُ شَيئاً اِلاّ وَ رَأَيتُ اللهَ قَبلَهُ وَ بَعدَهُ وَ مَعَهُ
تست شماره دو
اکنون که می دانیم «ما همه شیران ولی شیر علم/حمله مان از باد باشد دم به دم» شایسته است چگونه دعا کنیم؟
۱) إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
۲) رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ
۳) اللَّهُمَّ لَا تَكِلْنِي إِلَى نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً
۴) اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسَالَتَهُ
تست شماره سه
اگر سوال شود آیا می توانیم به ذات خدا پی ببریم؟ پاسخ ما کدام است و دلیل آن چیست؟
۱) منفی- احاطه جزء بر کل محال است.
۲) مثبت- ذات و صفات خداوند یکی است.
۳) مثبت- در پشت پرده ظاهر و در وراء هر چیز می توان خدا را دید.
۴) منفی- فقط با اندیشه و دستگاه بینایی نمی توان به صفات خدا پی برد.
پاسخ تست ها
تست شماره یک : گزینه 1
اندیشه استعدادها را شکوفا می کند و آینده ای زیباتر را نوید می بخشد. پیامبر اکرم(ص) فرموده اند: «برترین عبادت، اندیشیدن مداوم درباره خدا و قدرت اوست.»
تست شماره دو : گزینه 3
مفهوم بیت، نیاز دائمی موجودات به خداست که دلیل درخواست پیامبر(ص) از خدا در حدیث «اللهم لاتکلنی ___ » می باشد.
تست شماره سه : گزینه 1
ذهن ما محدود است اما خداوند حقیقتی نامحدود دارد و ذهن ما نمی تواند به حقیقت و ذات خدا احاطه پیدا کند.
تهیه کننده : مائده حسنی - رتبه 18 کشوری کنکور انسانی 1400 - دانشجوی رشته اقتصاد دانشگاه تهران
سپاس از توجه شما 💚