تحلیل سؤالات ادبیات اختصاصی علوم انسانی نظام جدید
جمشید مقصودی دبیر رسمی آموزش و پرورش
بودجه‌بندی سؤالات با توجه به تیپ‌بندی موضوعات ادبیات اختصاصی:
تاریخ‌ادبیات و سبک‌شناسی: 7 سؤال
(از فنون 2 و 3 هر کدام3 سؤال + 1 سؤال ترکیبی) به‌جز سوال 140 که ترکیبی بود و دانش‌آموزان در صورت شناخت و درک سبک‌های شعر و همچنین تمرین کافی در این زمینه، قادر به پاسخگویی بودند،البته سطح این سؤال متوسط بود (سه گزینۀ اول مربوط به سبک خراسانی و گزینۀ آخر یادآور سبک عراقی بود.مابقی سؤالات کاملاً از متن کتاب درسی طرح شده بود و نکتۀ چالشی نداشت.)
آرایه‌های ادبی: 8 سؤال
(استعاره و ایهام هرکدام 5 بار، تشبیه 4 بار ، مجاز3 بار، حسن تعلیل و لف و نشر و حس‌آمیزی هر کدام 2بار، کنایه و جناس و اسلوب معادله هرکدام 1بار) ساختار سؤالات را بارها در آزمون‌های کانون و کنکور تجربه کرده بودیم، اما از لحاظ محتوا، گرایش طراحان محترم به آرایه‌های مربوط به «بیان» (استعاره و تشبیه و مجاز) و همچنین «ایهام» بیشتر بود.سطح سؤالات آرایه، به‌جز در دو سؤال 144 و 146 که مقداری چالشی بودند، چندان پیچیدگی نداشت.
قافیه : 2 سؤال
سؤال 151 به دلیل فراتر بودن از سطح آموزه‌های دانش‌آموزان نظام جدید، دشوار بود. گزینۀ «4» این سؤال مربوط به تبصرۀ 3 نظام قدیم بود و فقط از طریق ردّ گزینه قابل حل بود، چون پاسخ درست آن کاملاً واضح بود (قافیه کردن جسمانی با روحانی عیب است چون حرف رویّ آن‌ها یکسان نیست.)
عروض : 8 سؤال(اختیارات شاعری 2 سؤال – تشخیص وزن شعر 6 سؤال)
در بخش «اختیارات شاعری» سؤال 154 دشوار و زمان‌بر بود. معمولاً از بین اختیارات شاعری، تشخیص «تغییر کمیت مصوت‌ها» بدون تقطیع هجایی سخت است. در بخش «عروض» سؤالات بسیار متنوع و مناسب با سطح کتاب درسی بود و از طریق تمرین‌های شنیداری قابل پاسخگویی بود.از تمام وزن‌ها سؤال طرح شده بود: همسان(سؤال 156 و 159)، همسان دولختی (سوال157) ،ناهمسان(سؤال155 و 158) و وزن شعر نو(سؤال160)
معنی لغت : 1 سؤال / قرابت معنایی :4 سؤال
در بخش پایانی دو نوع سؤال مطرح شده بود که خارج از انتظار دانش‌آموزان بود. به نظر من طرّاحان محترم دو دلیل منطقی برای این کار داشته‌اند: 1-همسان‌سازی با بودجه‌بندی سؤالات نظام قدیم، چرا که در سال‌های گذشته نیز از بخش «سبک شناسی» معمولاً این نوع سؤالات طرح می‌شد.2- برای درک سبک‌های ادبی، فهم اشعار و تقویت دایرۀ واژگان ضروری است.