سری مقالات 50 ایده روانشناسی- ایده بیست و یکم، اثر فلین

آیا دانش‌آموزان باهوش‌تر شده‌اند؟ به نظر می‌آید که در بسیاری از کشورها نمرات دانش آموزان و دانشجویان در مدارس و دانشگاه‌‌ها به‌طور مداوم در حال بالا رفتن است. سال به سال دولت‌ها این نتایج را به رخ می‌کشند، به آن‌ها می‌بالند و آن‌ها را ناشی از دلایلی هم‌چون تدریس بهتر و سرمایه‌گذاری در جهت مجهز‌کردن هرچه بیش‌تر مدارس اعلام می‌کند. برخی نیز دلیل این امر را ساده‌تر شدن امتحانات می‌دانند. دلیل دیگر می‌تواند این باشد که دانش‌آموزان و دانشجویان بیش‌تر تلاش می‌کنند و وظیفه‌شناس‌تر شده‌اند، اما آیا نمی‌توان ادعا کرد که آن‌‌ها واقعاً باهوش‌تر شده‌اند؟

خویشاوندان شما تا چه اندازه باهوش هستند؟ تصور کنید که آزمون هوشِ واقعاً خوب، دقیق و منصفانه‌ای وجود داشت و تضمین می‌کرد که تفسیر شفاف و مشخصی از توانایی و ظرفیت ذهنی واقعی و کلی شما را ارائه می‌داد. همانند تمامی آزمون‌های هوش، این آزمون هم نمره‌ای را روی منحنی زنگ‌سان نشان می‌داد که در آن عدد 100 میانگین است (بخش 17را بخوانید). می‌دانیم که 66 درصد مردم از چنین آزمونی نمره‌ای بین 85 تا 115 کسب می‌کنند و 97 درصد نمره‌ای بین 70 تا 130. اگر شما نمره‌ی 135 را به‌دست بیاورید، در درصد بالایی از جمعیت قرار می گیرید.

آیا نمره‌ی IQ خود را به یاد دارید؟ صادق باشید! بدون تکبر یا فروتنی کاذب! نمره‌های والدین‌تان را چطور؟ نمره‌ی مادرتان چند است، یا نمره‌ی پدرتان؟ حتی نمره‌ی مادربزرگ و پدربزرگتان؟ آیا می‌توانید نمره‌ی فرزندانتان را تخمین بزنید؟ آیا تفاوتی درنمرات میان نسل‌‌ها وجود دارد؟

تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهند که مردم اعتقاد دارند که هر نسل بین 4 تا 6 نمره‌ی IQ بیش‌تر از نسل قبلی به دست می‌آورد. بنابراین والدین شما از اجداد شما باهوش‌ترند و فرزندان شما نیز از شما باهوش‌تر خواهند بود. هر 10 تا 15 سال ما شاهد جهشی در IQ ملی کشورها هستیم.

اصطلاح IQ محدود به اسطوره‌هاست که هوشی منحصر به‌فرد، ثابت و از پیش تعیین شده دارند.

دان رسکلی، 1981

اکتشاف. شاید همان چیزی باشد که مردم باوردارند، اما آیا درست است؟ جیمز فلین، از دانشمندان سیاسی آمریکایی بود که درنیوزلند کار می‌کرد؛ کسی که نام خود را به این اثر داد: "اثر فلین".

او به هنگام بررسی راهنمای آزمون‌های IQ که مورد قبول همه بود، متوجه دو نکته شد. اول این که پس از مدتی معیارهایی که نمره‌های سنین، جنسیت و گروه‌های نژادی مختلف را تعیین می‌کردند، تغییر می یافتند. دیگر این که پس از گذشت چند سال نمره‌های آزمون در یک گروه سنی بالا می‌رفتند. به طورخلاصه، مردم در طول زمان عملکرد بهتری از خود نشان می‌دادند. آزمون‌ها آسان‌تر می‌شدند یا ما به‌عنوان گونه‌ای از بشر داشتیم باهوش‌تر می‌شدیم؟ شاید هم هر دو! نمره‌ای که در سال 1990 خوب و در سال 1970 عالی بود، در سال 2005 متوسط محسوب می‌شد.

اولین موردی که باید بررسی می‌شد این بود که چنین اتفاقی در کشورها و در مورد آزمون‌های دیگر هم رخ می‌دهد؟ داده‌ها در بیش از 20 کشور مورد بررسی قرارگرفتند؛ از جمله آمریکا، استرالیا و اتریش تا بلژیک، برزیل و بریتانیا. چنین چیزی حتی در مورد آزمون‌ها‌ی دیگر هم صحت داشت‌: آزمون‌های هوش متحرک یا هوش حل مسئله، و آزمون‌های هوش‌ دانشِ واژگان یا هوش متبلور. آزمون‌‌های دقیقی که در ارتش مورد استفاده قرار می‌گرفت تا IQ سربازان را بسنجد و مشخص کند که باید خلبان جنگنده، نیروی دریایی، آشپز یا نیروی پلیس شوند، نشان می‌دهد که میانگین IQ بسیاری از جوانان کشور‌ها به طور یکنواخت در طول زمان به سمت بالا حرکت می‌کند.

چنین نتیجه‌ای، همان طور که فلین گفت، از "دستاوردهای عظیم آزمون‌های IQ" است؛ اما سؤال اصلی این است که چرا؟ آیا ما واقعاً داریم باهوش‌تر می‌شویم؟ این سؤال به سؤال اساسی‌تری منجر شد که آیا این آزمون‌ها واقعاً هوش را می‌سنجند یا چیزی را که به هوش مرتبط است ارزیابی می‌کند؟ فلین هرگز قابل اعتمادبودن، درستی و استفاده از آزمون‌های IQ را در زمینه‌های تحصیلی و شغلی مورد تردید قرار نداد.

حق کاملاً با فلین است که استادان دانشگاه خوشحالی بیش از حد دانشجویان خود را ندیده‌اند؛ یعنی درک یافته‌های جدید و خلاقیت را.

 کریس برند،1996

ابتدا دو دلیل برای بالا رفتن نمرات آزمون IQ و ثابت ماندن IQ حقیقی تصور شد:

1_ در طول زمان مردم باهوش‌تری مورد سنجش قرار می‌گرفتند.

2_ مردم درآزمون دادن بهتر می‌شدند، زیرا در مدرسه به این کار عادت داشتند: شاهدی بر تأثیر تمرین.

عده‌ای اثر فلین را درست می‌دانند و به قد به‌عنوان عاملی مشابه اشاره می‌کنند که طی نسل‌ها افزایش یافته است. وقتی داریم بلندقدتر می‌شویم، چرا باهوش‌تر نشویم؟ اما هیچ چیز ثبت شده‌ای در مدارس و دانشگاه‌‌ها، اداره‌های ثبت اختراع یا کمیته‌های جایزه‌ی نوبل از شاهدی حقیقی در رابطه با افزایش IQ در طول این دوره‌ی زمانی (نسبتا کوتاه) وجود ندارد.

فقط به این دلیل که قد انسان طی نسل‌‌ها افزایش یافته، برای مردم عجیب است که هوش‌شان هم بیش‌تر شده باشد.

 کریس برند،1996

برای اثر فلین به عنوان یک پدیده‌ باید توضیحی داشته باشد.

آن چه مطمئناً این تحقیق ثابت کرده، این است که آزمون‌ها باید به طور مرتب متعارف و استاندارد شوند. این کار می‌تواند از بسیاری سوء‌تعبیرها جلوگیری کند. در غیر‌ این صورت مردم به اشتباه طبقه‌بندی می‌شوند. به‌عنوان مثال، این گونه برداشت می‌شد که هرچه انسان پیرتر می‌شود، توانایی‌اش در حل مشکل هم کم‌تر می‌شود. اما این تعبیر به این دلیل بود که پیرها با جوانان امروز مقایسه می‌شدند. اگر پیرها را با نمرات گروه خودشان که 50 سال قبل سنجیده شده است، مقایسه کنیم، مشخص می‌شود که تغییرات کمی صورت گرفته است.

اثر فلین به عامل محیطی را عاملی می‌داند که در هوش تغییر ایجاد می‌کند، نه عامل ژنتیکی را. در عین حال کاملاً باور کردنی است که افراد باهوش‌تر به دنبال محیط‌های تحریک کننده‌تری برای خود و فرزندانشان هستند تا به افزایش IQ آن‌‌ها کمک می‌کنند و همین امر باعث بالا گرفتن این بحث می‌شود که محیط در بالا رفتن IQ نقش بیش‌تری دارد یا تعلیم و تربیت. به هر حال برای این که اثر فلین مؤثر بیفتد، عوامل محیطی می‌توانند هر دو راه را بروند؛ یک محیط غنی و تحمل سختی‌ها و تلاش که به افزایش IQ ها کمک می‌کند. در سوی مقابل محیط‌های فقیر و آلوده، با مردمی که به دنبال منافع شخصی خود هستند، که به کاهش IQ می‌انجامد.

عوامل-چند توضیح

تحصیل. در بیش‌تر کشورها، نسل به نسل، افراد زمان بیش‌تری را با امکانات بیش‌تر و بهتر صرف تحصیل می‌کنند. تحصیل اجباری است و مردم با هر پس زمینه‌ای به یادگیری و امتحان دادن عادت کرده‌اند. هوش به آموزش مرتبط شده است؛ به این گونه که کیفیت تحصیل بهتر و فراگیرتر هم شده و استاندارها بالاتر رفته است.

تغذیه. اکنون مردم بهتر تغذیه می‌شوند، به‌خصوص در کودکی که همین امر سبب کاهش "عقب افتادگی" افراد در جامعه می‌شود. افراد کم‌تری وجود دارند که در کودکی و جوانی تغذیه‌ی نامناسبی داشته‌اند که در نتیجه وضعیت میانگین جامعه بهتر شده است.

تمایلات اجتماعی. اکنون همه‌ی ما بیش‌تر به آزمون‌های زمان‌دار و مسابقه دادن با زمان عادت کرده‌ایم. مردم با آزمون‌ها و آزمون دادن آشناتر شده‌اند و به همین دلیل در کل، بهتر عمل می‌کنند.

مشارکت والدین. والدین زندگی بهتری برای فرزندانشان فراهم می‌کنند و نسبت به قبل علاقه‌ی بیش‌تری به تحصیل آن‌ها نشان می‌دهند. والدین امروزه انتظار بیش‌تری از فرزندان خود دارند و بیش‌تر هم مشارکت می‌کنند. تمایل به داشتن خانواده‌ی کوچک‌تر که باعث می‌شود روی هرکدام از فرزندانشان سرمایه‌گذاری بهتری کنند نیز می‌تواند یکی از عوامل مهم باشد.

محیط اجتماعی. جهان پیچیده‌تر و مهیج‌تر شده است. مدرن سازی و فناوری‌های جدید به این معناست که مردم مجبور به اداره کردن مفاهیم انتزاعی بیش‌تری هستند، و این اساساً همان چیزی است که آزمون‌های هوش می‌سنجند.

پایان رشد؟ سؤال‌های دیگری هم درباره‌ی کم‌رنگ شدن یا نشدن اثر فلین مطرح شده است؛‌ به این معنی که آیا در روند افزایشی، اثر نزولی هم دیده شده است؟ این یعنی نسل آینده نمره‌ی بالاتری نسبت به نسل فعلی کسب نخواهدکرد. درحقیقت، تردید روز افزونی وجود دارد و همان طور که گزارش‌ها از کشورهایی که نمر‌ه‌ی IQ مردم در آن‌‌ها درحال کاهش است، خبر می‌دهد، یا از طرف معلمان می‌گویند با وجود نمره‌های بالای دانش‌آموزان در امتحانات، هیچ سندی وجود ندارد که آن‌ها باهوش‌تر شده‌اند، اکنون شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند اگر اثر فلین برای یک بار هم درست بوده، رشد نه تنها متوقف نشده، بلکه در حال افزایش است. برخی می‌گویند که اکنون دلیل خوبی وجود دارد تا باور کنیم که در مجموع، هوش مردم، نه تنها بالا نرفته که نزول هم یافته است.

مطمئناً بحث‌هایی که درباره‌ی اثرفلین و اثر لین (اثر ریچارد لین)، که عملاً مخالف اثر فلین است، صورت گرفته، مباحث عامیانه و آکادمیک را در تعریف و سنجش هوش، خصوصاً در زمینه‌های تحصیل و کار را تحریک کرده است. دولت‌ها، والدین و معلمان مجذوب تکنیک‌هایی شده‌اند که احتمال "ارتقای" هوش بچه‌ها را فراهم می‌کنند و بدین ترتیب آن‌‌ها با زندگی بهتر سازگار می‌شوند. این امر تمام ناشران آزمون‌های توانایی هوشی را هم وادار کرده تا نگاه دقیقی بر معیارهایشان داشته باشند. چنین تأثری به این معنی است که آن‌‌ها به مشارکت در کسب و کاری پرهزینه، اما بسیار ضروریِ "بازتعریف معیارها" به طور منظم برای آزمون‌هایشان نیاز دارند.

چکیده‌ی مطلب-"به نظر می رسد که مردم دارند باهوش‌تر می‌شوند."0گاه‌شمار

مترجم: حمیدرضا زمانی

---------------------------------- 
برای مشاهده قسمت های قبلی این مقاله به لینک زیر مراجعه نمایید:

سری مقالات 50 ایده روانشناسی

برای مطالعه مطالب مشابه عضو کانال اخبار آموزشی مترجمان کانون شوید:

https://t.me/MotarjemaneGhalamchi

----------------------------------