دايره‌ي رنگ يا چرخه‌ي رنگ
رنگ‌هاي اصلي
در تئوري رنگ سنتي، قرمز، زرد و آبي رنگ‌هاي اصلي هستند؛ زيرا دانه‌هاي رنگي تشکيل دهنده‌ي آن‌ها، از ترکيب هيچ رنگ ديگري به‌وجود نيامده و تمام رنگ‌هاي ديگر، از ترکيبات مختلف اين سه رنگ با يک‌ديگر به‌دست مي‌آيند.
رنگ‌هاي فرعي يا ثانويه
سبز، نارنجي و بنفش رنگ‌هايي هستند که از ترکيب رنگ‌هاي اصلي با يک‌ديگر حاصل مي‌شوند. محلّ قرارگيري هر رنگ ثانويه در دايره‌ي رنگ، بين دو رنگ اصلي تشکيل دهنده‌اش است.
رنگ‌هاي ترکيبي
زرد- نارنجي، قرمز- نارنجي، قرمز- بنفش، آبي- بنفش، آبي- سبز و زرد- سبز، اين رنگ‌ها از ترکيب يک رنگ اصلي با يک رنگ فرعي به‌وجود مي‌آيند و در اين جا هم، در ميان دو رنگ تشکيل‌دهنده‌ي خود قرار مي‌گيرند.
هماهنگي (هارموني) رنگ
هماهنگي يا هارموني به معناي «چيدمان مطبوع اجزاء يک کل» است و وجود آن در تمام مظاهر زندگي از موسيقي، شعر، رنگ يا حتّي يک کيک زيبا، جلوه مي‌کند. از نظر ديداري، هماهنگي در چيزي است که موجب لذّت چشم مي‌شود. اين هماهنگي بيننده را مجذوب کرده و احساس نظم و تعادل را در او ايجاد مي‌کند. هنگامي که چيزي ناهماهنگ است، يا خسته کننده است يا وحشتناک. از طرفي هارموني بيش از حد نيز به ترکيبي بسيار ملايم و نچسب تبديل مي‌شود و بيننده را آن‌طور که بايد، مجذوب و علاقه‌مند نمي‌کند و بالعکس عدم حضور آن نيز تصويري به‌وجود مي‌آورد که هيچ چشمي تحمّل ديدن آن را ندارد.
مغز انسان هر چيزي را که قابليّت سازماندهي نداشته و نامفهوم باشد، پس مي‌زند. عمل ديدن به حضور يک ساختار منطقي نياز دارد و هماهنگي رنگي مي‌تواند اين علاقه به ديدن و حسّ تعادل را به‌وجود بياورد. به‌طور خلاصه، يکپارچگي مفرط، موجب تحريک ناپذيري و پيچيدگي مفرط، موجب تحريک بيش از اندازه‌ي مغز مي‌شود. تعادل پويا، نتيجه‌ي حضور هماهنگي است.
براي مشاهده‌ي تعالي هارموني و هماهنگي، کافي است به هارموني رنگ‌ها در در طبيعت دقّت کنيد. همان‌طور که گفتيم، تئوري‌هاي رنگ و هارموني رنگي متعددي وجود دارند. در اين جا به معرّفي چند فرمول ابتدايي در به‌کار گيري رنگ‌ها مي‌پردازيم:
هارموني براساس هم‌جواري رنگ‌ها
رنگ‌هاي هم‌جوار (پيوسته) يا Analogous Colors، به هر دسته‌ي سه تايي از رنگ‌هايي گفته مي‌شود که در دايره‌ي رنگ، کنار يک‌ديگر قرار گرفته‌اند. مانند زرد- سبز، زرد و زرد- نارنجي. معمولاً در چنين ترکيب‌هايي، يک رنگ از نظر مقدار، بر دو رنگ ديگر برتري دارد.
هارموني براساس رنگ‌هاي مکمل
رنگ‌هاي مکمل آن‌هايي هستند که در دايره‌ي رنگ، درست در مقابل يک‌ديگر قرار گرفته‌اند. مانند قرمز- سبز يا قرمز- بنفش و زرد- سبز. همان‌طور که در تصوير مشاهده مي‌کنيد، درجات مختلف زرد- سبز در برگ‌ها، هماهنگي زيبايي با رنگ‌هاي قرمز- بنفشِ گل، ايجاد کرده‌اند. رنگ‌هاي مکمل بالاترين درجه‌ي تباين (کنتراست) و ثبات را به‌وجود مي‌آورند.
هارموني براساس طبيعت
طبيعت، بهترين نقطه‌ي شروع براي درک و ايجاد هارموني رنگي است. در تصوير پايين ملاحظه مي‌کنيد که زرد، سبز و قرمز چه نقش هماهنگي ايجاد کرده‌اند و اين ترکيب متناسب، لزوماً در دو مورد قبل نمي‌گنجد، امّا زيبا و قابل اجرا است.
بازنويسي: لولاو مرادي
منبع: سايت طراحي صنعتي ايراني (Iranian industrial design)