جمع‌بندي درس فلسفه (نمایندگان مکتب مشّاء (1)؛ فارابی)
فارابی؛ معلم ثانی؛ بنیان‌گذار و مؤسس فلسفه‌ی اسلامی
استادان فارابی:
1- ابوبشر متّی بن یونس (قرن سوم و چهارم هجری) در بغداد استاد فلسفه
2- یوحنا بن حیلان در حرّان استاد منطق
شخصیت علمی و اخلاقی و فلسفی فارابی:
مقام فلسفی فارابی را هم پایه «ارسطو» و شخصیت اخلاقی و معنوی او را همانند «افلاطون» دانسته‌اند. وقتی از او پرسیدند: تو داناتری یا ارسطو؟ پاسخ داد: اگر من در زمان او می‌زیستم، البته بزرگ‌ترین شاگرد او بودم.
مهم‌ترین آثار فارابی:
1- احصاء العلوم: شامل 8 فصل است که در هر فصل به یک شاخه‌ی علم پرداخته است.
2- فصوص‌الحکم: درباره‌ی مابعدالطبیعه و علم توحید است / لحن فارابی در این کتاب به لحن عرفا شباهت دارد.
3- رساله‌ی أغراض مابعدالطبیعه: شرحی است بر کتاب «مابعدالطبیعه‌ی ارسطو»
4- رساله‌ی جمع بین رأی دو حکیم: آرای افلاطون و ارسطو را بیان می‌کند.
5- مقاله فی معانی العقل: عقل را تعریف کرده و اقسام و معانی آن را شرح می‌دهد.
6- کتاب موسیقی کبیر: ارزنده‌ترین اثر در علم موسیقی است / در شرق و غرب تأثیرگذار بوده / ساز «قانون» از ساخته‌های فارابی است.
7- آراء اهل مدینه‌ی فاضله
8- سیاست مدینه
9- رساله‌ی تحصیل السعادة
فلسفه‌ی سیاسی:
1- فارابی هرگز مشاغل سیاسی را نپذیرفت.
2- با اهل سیاست معاشرت نداشت.
3- در باب سیاست، بسیار اندیشید و آثار متعددی در این زمینه نوشت.
4- او مهم‌ترین فیلسوف سیاسی اسلام است.
سعادت و مدینه:
1- او مانند ارسطو، انسان را مدنی بالطبع می‌داند.
2- برای دست‌یابی به برترین کمالات انسانی مجبور به تشکیل جامعه است.
3- آدمی برحسب فطرت خود، به اجتماع گرایش دارد.
4- هدف اصلی از گردآمدن مردم در یک سرزمین (جامعه): دست‌یابی به سعادت دنیا و آخرت است.
مدینه‌ی فاضله:
مدینه‌ی فاضله از نظر فارابی:
1- بهترین مدینه‌هاست.
2- مردم آن به اموری مشغول و به فضایلی آراسته‌اند که به سوی سعادت می‌رود.
3- به بدن انسان تشبیه شده، بدنی سالم و ساتوار که همه‌ی اعضاء وظایف خود را به نحو أحسن انجام می‌دهند.
4- دیدگاه مدینه‌ی فاضله از مبانی مابعدالطبیعه‌ی فارابی الهام گرفته است.
از دیدگاه حکمت مشّاء:
جهان سلسله مراتبی دارد که خدا در رأس آن است و فرشتگان و ملائکه (عقول)، واسطه در تدبیر جهان‌اند و عقل دهم یا فعال، عهده‌دار نظم عالم طبیعت است.
ریاست مدینه‌ی فاضله:
1- رئیس مدینه‌ی فاضله باید به عالی‌ترین درجات تعقل و تفکر رسیده باشد.
2- کسی جز پیامبر خدا نمی‌تواند زعیم مدینه باشند.
3- پس از او، این مقام به «امامان و جانشینان او» واگذار می‌شود.
4- رئیس مدینه باید به اعلاء درجه‌ی سعادت بشری که اتصال با ملک وحی یا عقل فعال است، رسیده باشد. 5- وحی انبیاء و الهامات اولیاء همگی ناشی از این اتصال دائمی است.
سیاست و سعادت:
1- سیاست فعل و تدبیر زعیم مدینه‌ی فاضله است.
2- باید متناسب با تعالیم و الهامات روحانی و احکام و نوامیس و قوانینی که از مبدأ وحی و الهام سرچشمه گرفته است، باشد.
3- صناعات و حرفه‌ها باید برحسب استعدادهای اهل مدینه تقسیم شود.
4- سعادت رکن جدایی‌ناپذیر سیاست است.
مدینه‌ی جاهله:
مدینه‌ی جاهله به بدنی تشبیه شده است که از سلامت کافی برخوردار نیست و اعضای آن ناقص‌اند.
نکته: فارابی را به این دلیل معلم ثانی لقب داده‌اند که او «مؤسس فلسفه‌ی اسلامی یا فلسفه‌ی نبوی» است و از جایگاه والای علمی و فلسفی، برخوردار است.
موفق باشيد
ندا ياري (كارشناس ارشد فلسفه)
