مشاوره‌ي آزمون 19 مرداد 1391
با سلام خدمت داوطلبان گرامي آزمون‌هاي کانون فرهنگي آموزش؛
در اين مطلب به بررسي آزمون پيش‌رو و بيان مطالب مفيد و راهگشا در مطالعه‌ي درس دين و زندگي (3) در مبحث مورد آزمون مي‌پردازيم و به اختصار نکات مهم هر يک از دروس شش‌گانه (درس 6 تا آخر درس 11) را مي‌آوريم.
درس ششم- جايگاه تشيع
اين درس شامل 3 آيه از آيات قرآن است که در 2 مورد از آن‌ها به تبيين مفهوم واژه‌ي «شيعه» پرداخته شده است. در آيه‌ي نخست (83 سوره‌ي صافات) و در آيه‌ي دوم (15 سوره‌ي قصص)، شيعه به مفهوم پيرو و طرفدار آمده است که در اولي موضوع شيعه‌ي حضرت نوح (ع) خوانده شدن حضرت ابراهيم (ع) مطرح شده است و در آيه‌ي دوم به تقابل شيعيان حضرت موسي (ع) و دشمنان وي (فرعونيان) اشاره شده است.
در آيه‌ي سوم (7 سوره‌ي بينه) نيز ويژگي‌هاي افراد موصوف به بهترين مخلوقات آورده شده است.
در متن درس و در بخش ابتدايي کاربرد لفظ شيعه توسط پيامبر اکرم (ص) در ضمن حديثي آورده شده است و اين بيانگر آن است که مسلمانان زمان پيامبر (ص) پيش از رحلت وي با اين لفظ آشنا بوده‌اند و مي‌دانسته‌اند که پس از رحلت ايشان، با پيروي از حضرت علي (ع) که حديث در رابطه با وي بيان شده بود، مي‌توانند به اسلام حقيقي عمل کنند. در ادامه نيز احاديثي از رسول خدا (ص) خطاب به اعراب صدر اسلام بيان شده است که توجه به مفهوم هر يک از آن‌ها براي فراگيري کامل دروس ضروري است؛ از جمله «علي مع الحق و الحق مع علي»، «انا و علي ابو هذه الامة»، «انا مدينة العلم و علي بابها …» و …
در انتهاي درس نيز بر لزوم وجود وحدت ميان مسلمانان تأکيد شده است و نکات شش گانه‌اي در اين باب آورده شده است نظير هوشياري نسبت به تفرقه‌هاي دشمنان ميان مسلمانان و تلاش براي رهايي مظلومان مسلمان در تمام نقاط جهان از چنگال ستمگران.
درس هفتم- وضع فرهنگي و سياسي عصر ائمه (ع)
اين درس شامل 2 آيه از آيات قرآن است که مورد اول (109 سوره‌ي يوسف) به درخواست قرآن مبني بر مطالعه‌ي تاريخ گذشتگان و کسب نتيجه از اين مطالعه اشاره شده است و در آن ثمره‌ي اين بررسي، رسيدن به اين نکته عنوان شده است که از نظر قرآن‌کريم زندگي تقوا پيشگان مورد قبول است و آنان آخرت نيکويي در پيش دارند. در مورد دوم (144 سوره‌ي آل عمران) هشدار قرآن‌کريم به مسلمانان در رابطه با لزوم عدم بازگشت آنان به گذشته‌ي پيش از اسلام آمده است و اين‌که سپاسگزاران واقعي نعمت رسالت کساني هستند که پيوسته در مسير ترسيم شده از سوي رسول خدا (ص) طي طريق مي‌کنند.
در ادامه دو متن سخنراني از حضرت علي (ع) در باب عملکرد نادرست مسلمانان پس از رحلت رسول آمده است. در بخش بعدي به وقايع تاريخي پس از رحلت و روي کار آمدن حکومت‌هاي بني‌اميه و بني‌عباس پرداخته شده است و در ادامه مشکلات چهارگانه‌ي سياسي، اجتماعي و فرهنگي آن دوران‌ها بيان شده است که عبارت‌اند از:
1) ممنوعيت از نوشتن احاديث پيامبر اکرم (ص) چند اشکال اساسي را موجب شد که چهار مورد از آن‌ها در درس آمده است (احتمال خطا در نقل احاديث / جعل يا تحريف احاديث براساس اغراض شخصي / در دست نبودن مدرک و منبع تشخيص‌دهنده‌ي احاديث درست از نادرست / بي‌بهره ماندن مردم و محققان از يک منبع مهم هدايت)
2) تحريف در معارف اسلامي و جعل احاديث
3) ظهور شخصيت‌ها و الگوهاي غيرقابل اعتماد
4) تبديل حکومت عدل نبوي به سلطنت قيصري و کسرايي
گفتني است مطالعه‌ي تک‌تک جملات هر يک از 4 مورد بالا براي پاسخ‌گويي به پرسش‌هاي مطرح شده در آزمون‌ها ضروري است.
درس 8- احياي ارزش‌هاي راستين
اين درس شامل 3 آيه از آيات قرآن است که در هر سه به بررسي موضوع پاداش رسالت پرداخته شده است. مورد اول (57 سوره‌ي فرقان) مزد رسالت را راه يافتن مردم به سوي خدا، مورد دوم (47 سوره‌ي سبا) مزد رسالت را بر خداوند و براي خود مردم و مورد سوم (23 سوره‌ي شوري) مزد رسالت را دوستي و مهرورزي با خانواده‌ي رسول خدا (ص) معرفي مي‌کند. در متن درس ابتدا سخنراني اميرالمؤمنين (ع)، در رابطه با راه رهايي از خطا رفتن و عدم تشخيص مسير صحيح آورده شده است که مطالعه‌ي آن و توجه به روابط علت و معلولي ذکر شده در آن از اهميت قابل توجهي برخوردار است.
در ادامه‌ي درس اقدامات ائمه در قبال مسئوليت‌هاي دوگانه‌ي مقام امامت آورده شده است که عبارت‌اند از:
الف) اقدامات مربوط به مرجعيت ديني
1- تعليم و تفسير قرآن‌کريم
2- اقدام براي حفظ سخنان و سيره‌ي پيامبر (ص) (سلسلة‌الذهب مهم است)
3- تبيين معارف اسلامي متناسب با نيازهاي نو (کتب و اسامي نويسندگان مهم است)
4- تربيت شخصيت‌هاي اسلامي
ب) مجاهده در راستاي ولايت ظاهري
1- عدم تأييد حاکمان
2- معرفي خويش به‌عنوان امام برحق
3- آگاهي بخشي به مردم
4- انتخاب شيوه‌هاي درست مبارزه (9 نمونه‌ي مختلف از اين شيوه‌هاي مبارزه مطالعه شود)
ولايت معنوي امامان نيز آخرين مطلب اين درس است.
درس 9- خورشيد پنهان
در ابتداي درس شرحي از زندگاني حضرت مهدي (عج) بيان شده است که ماجراي غيبت صغري و غيبت کبري وي در آن آمده است. در ادامه 2 آيه از آيات قرآن‌کريم آورده شده که هر دو (53 سوره‌ي انفال و 11 سوره‌ي رعد) بر موضوع لزوم تغيير روح جمعي ملت‌ها و اقوام به‌منظور تغيير شرايط و اوضاع آن‌ها تأکيد شده است. از اين مبحث براي نتيجه‌گيري در رابطه با علت غيبت امام مهدي (عج) استفاده شده است و در سخنان امام علي (ع) و امام باقر (ع)، به‌ترتيب (ستمگري انسان‌ها و زياده‌روي‌شان در گناه) و (انجام گناه) علل اين غيبت عنوان شده است و ادامه يافتن آن نيز بر اثر باقي‌ماندن همان شرايط مي‌باشد. در ادامه چگونگي رهبري و امامت حضرت مهدي (عج) در عصر غيبت توضيح داده شده است و اين‌که بخش اصلي رهبري وي ولايت معنوي است. بخش بعدي به زمان پايان غيبت اختصاص دارد و اين‌که اين تعيين زمان ظهور در اختيار خداست و کسي جز او از آن آگاهي ندارد. بخش پاياني نيز به بررسي محال بودن يا غيرعادي بودن عمر طولاني امام پرداخته شده است و با توجه به قدرت الهي غيرعادي بودن آن و نه غير عقلي و محال بودن آن اثبات مي‌شود.
درس 10- در انتظار طلوع
در ابتداي درس 4 آيه آمده است که در همگي به پيش‌بيني آينده‌ي جهان پرداخته شده است. آيه‌ي اول (55 سوره‌ي نور)، جانشيني و حاکميت بر زمين، استقرار دين و از بين رفتن ناامني را وعده‌ي خداوند در پايان تاريخ به «مؤمنان صالح» اعلام مي‌کند؛ آيه‌ي دوم (5 سوره‌ي قصص)، منت خداوند در پايان تاريخ بر «مستضعفان» را پيشوا قرار دادن آن‌ها در زمين و وارث زمين قرار دادن آن‌ها عنوان مي‌کند و آيه‌ي سوم (105 سوره‌ي انبيا)، بندگان شايسته‌ي خداوند را وارث زمين برمي‌شمرد. آيه‌ي چهارم (33 سوره‌ي توبه) نيز بيانگر پيروزي دين حق بر همه‌ي اديان باطل با وجود اکراه مشرکان است. در متن درس ابتدا دو بينش گوناگون درباره‌ي جهان (يکي بينش درماندگان از شناخت آفريننده‌ي جهان و ديگري بينش خداپرستان) و پيش‌بيني هر يک از پايان تاريخ مطرح شده است و سپس به بررسي موعود و منجي در اديان گوناگون علي‌الخصوص در اسلام پرداخته شده است. در بخش بعدي مسئوليت‌هاي منتظر در اسلام آورده شده است که عبارت‌اند از:
1- تقويت معرفت، ايمان و محبت به امام (شامل 2 حديث پراهميت از رسول خدا (ص))
2- پيروي از امام عصر (عج)
3- ايجاد آمادگي در خود و جامعه (شامل 2 حديث بسيار مهم از امام صادق (ع) در رابطه با ويژگي‌هاي ياران امام عصر (عج))
4- دعا براي ظهور
درس 11- مرجعيت و ولايت فقيه
در ابتداي اين درس سه آيه از آيات قرآن آمده است. آيه‌ي اول (42 سوره‌ي فصلت)، بيانگر اين نکته است که هيچ‌گاه در قرآن باطل راه پيدا نخواهد کرد به همين جهت براي هميشه کتاب هدايت انسان خواهد بود. آيه‌ي دوم، (33 سوره‌ي توبه) در درس قبل مطرح شد و آيه‌ي سوم (122 سوره‌ي توبه) بيان مي‌دارد که چون همه‌ي مردم نمي‌توانند دانش دين را به‌طور عميق و تخصصي فرا بگيرند، بايد کساني اين مسئوليت را بپذيرند تا ساير مردم براي به‌دست آوردن احکام به آنان مراجعه کنند.
در متن درس به بررسي چگونگي ادامه يافتن مسئوليت‌هاي مربوط به امامت، يعني «مرجعيت ديني» و «ولايت ظاهري»، در عصر غيبت پرداخته شده است و چند سخن از پيامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) در باب لزوم همت‌گماري گروهي به منظور تفقه در قرآن‌کريم و شناخت دقيق دين و بازگشت به مردم و آموزش قوانين اسلام مطرح شده است که از اين ميان حديث امام صادق (ع) در باب ويژگي‌هاي فقيه نظير صيانت نفس (صائنا لنفسه)، حافظ دين (حافظاً لدينه) و … و حديث امام عصر (عج) در مورد راه چاره در رويدادهاي جديد و لزوم مراجعه به فقها از اهميت بيش‌تري برخوردارند.
با استناد به احاديث در درس نتيجه گرفته مي‌شود که در عصر غيبت:
1- مرجعيت ديني در شکل مرجعيت فقيه ادامه مي‌يابد.
2- حکومت اسلامي در چهارچوب ولايت فقيه استمرار پيدا مي‌کند.
در بخش بعدي شرايط مرجع تقليد و ولي فقيه عنوان شده است که طبق آن مرجع تقليد علاوه بر تخصص در فقه بايد شرايط زير را داشته باشد:
1) با تقوا باشد. 2) عادل باشد. 3) زمان‌شناس باشد و بتواند احکام ديني را متناسب با نيازهاي روز به‌دست آورد.
ولي فقيه که مسئوليت رهبري جامعه را بر عهده دارد علاوه بر سه شرط فوق بايد دو شرط ديگر هم داشته باشد:
4) با تدبير و باکفايت باشد. 5) شجاعت و قدرت روحي داشته باشد.
در بخش آخر نيز راه‌هاي شناخت مرجع تقليد آمده است و چگونگي انتخاب ولي فقيه عنوان شده است.