برای مشاهده فیلم معرفی رشته جغرافیا کلیک کنید
با شنيدن واژهي جغرافيا، تصوري که به ذهن خطور ميکند، حفظ کردن نام شهرها، کشورها، قارهها، درياها و نقشهبرداري از آنها و ... است. اين در حالي است که دانستن اين موارد تنها بخش کوچکي از اين دانش گسترده را تشکيل ميدهد. اگر بخواهيم اطلاعات بيشتري در مورد اين علم داشته باشيم؛ ضروري است که در مورد تاريخچه، تعاريف، کاربردها و آيندهي شغلي اين رشته، اطلاعاتي هر چند مختصر داشته باشيم.
تقريباً 2300 سال قبل، براي اولين بار «اراتوستن» دانشمند بزرگ يوناني، کلمهي جغرافيا را بهکار گرفت و از آن تاريخ تاکنون جغرافيا بهعنوان يکي از قديميترين رشتههاي علمي شناخته ميشود.
او از جغرافيا تعريفي اين چنين ارائه ميدهد: «مطالعهي زمين بهعنوان جايگاه انسان.»
به عبارت ديگر، جغرافيا دانشي است که دربارهي سطح زمين و پديدههاي طبيعي، آب و هوا، رستنيها، خاک، فراوردهها و مانند آن و پراکندگي آنها بر روي زمين و روابط آنها با انسان گفت و گو ميکند.
از جغرافيا تاکنون تعاريف بسيار متعدد و متنوعي ارائه شده است ولي هنوز بين جغرافيدانان مختلف در سطح جهان، اجماعي در تعريف واحدي از اين علم وجود ندارد که اين خود نشان دهندهي پويايي اين رشتهي علمي و سمت و سوي کمالگرايانهي آن است. اما به جرأت ميتوان گفته که در همهي تعاريف موجود دربارهي جغرافيا، همواره دو عامل «انسان» و «محيط» لحاظ گرديدهاند.
اهميت رشتهي جغرافيا:
در حال حاضر، در بيشتر کشورها بهويژه کشورهاي پيشرفته، اهميت دانش جغرافيا تا حد زيادي آشکار شده است و دانشمندان اين شاخهي علمي در زمينههاي متنوع و متعددي به مطالعه و تحقيق مشغول هستند. دانشمندان جغرافيا ضمن شناخت گسترده از محيطهاي جغرافيايي و فرصتها و کاستيهاي موجود، به دنبال پيدا کردن بهترين راه تعامل انسان با محيط پيرامون هستند و آنچه که امروز با عنوان توسعهي پايدار مطرح است بيش از هر رشتهاي در حيطهي دانش جغرافيا ميگنجد. جغرافيا به دليل ماهيت بينرشتهاي از يک سو و دوجانبه بودن آن از سوي ديگر (يعني لحاظ کردن دو عامل انسان و محيط در کنار يکديگر) بهتر از هر رشتهي ديگري ميتواند در مسير ايجاد فضاي جغرافيايي مطلوب و پيدا کردن راهي براي بهتر زيستن انسانها گام بردارد.
گرايشهاي رشتهي جغرافيا:
به علت گسترهي تعريف علم جغرافيا و ماهيت بين بخشي آن و همين طور ارتباط گستردهي آن با ساير رشتههاي علمي بهويژه رشتههاي مربوط به علوم انساني و اجتماعي، گرايشهاي دانشگاهي متنوعي از اين رشته در دانشگاهها تدريس ميگردد. گرايشهاي دانشگاهي فعلي موجود در دانشکدهي جغرافياي دانشگاه تهران به شرح زير است:
رديف | گروه آموزشي | گرايش تحصيلي |
1 | جغرافياي انساني | جغرافيا و برنامهريزي توريسم |
2 | جغرافياي انساني | جغرافيا و برنامهريزي شهري |
3 | جغرافياي انساني | جغرافيا و برنامهريزي روستائي |
4 | جغرافياي انساني | جغرافياي انساني |
5 | جغرافياي انساني | جغرافياي انساني (گرايش شهري و روستائي) |
6 | جغرافياي انساني | جغرافياي سياسي |
7 | جغرافياي طبيعي | آب و هوا شناسي |
8 | جغرافياي طبيعي | جغرافياي طبيعي |
9 | جغرافياي طبيعي | جغرافياي طبيعي (گرايش اقليم و ژئومورفولوژي) |
10 | جغرافياي طبيعي | جغرافياي طبيعي- اقليم شناسي |
11 | جغرافياي طبيعي | جغرافياي طبيعي- ژئومورفولوژي |
12 | جغرافياي طبيعي | ژئومورفولوژي |
13 | کارتوگرافي | جغرافيا-کارتوگرافي |
14 | کارتوگرافي | سنجش از دور وسيستم اطلاعات جغرافيايي |
آينده ي شغلي:
فارغالتحصيلان جغرافيا بسته به اينکه در کدام يک از گرايشهاي اين رشته تحصيل کنند، ميتوانند در سازمان هواشناسي، سازمان زمينشناسي، سازمان نقشهبرداري کشور، سازمان برنامه و بودجه، بنياد مسکن انقلاب اسلامي، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، سازمان محيط زيست، شهرداريها و وزارتخانههاي آموزش و پرورش، مسکن و شهرسازي، کشاورزي، صنايع دفاع و نفت و زيرمجموعههاي مربوط به آنها مشغول به کار شوند، همچنين ميتوانند بهعنوان بازارياب در سطح ملي و بينالمللي فعاليت کنند. فارغالتحصيلان جغرافياي شهري و همينطور برنامهريزي توريسم ميتوانند بهعنوان راهنماي گردشگران داخلي و خارجي عمل نمايند و همچنين فارغالتحصيلان جغرافياي نظامي ميتوانند بهراحتي جذب سازمانهاي سياسي و نظامي شوند شوند.
از نکات قابل تذکر به کساني که قصد انتخاب اين رشته را بهعنوان رشتهي مطلوب و مورد علاقه براي ادامهي تحصيل خود دارند اين است که موفقيت در تحصيل اين رشته، علاوهبر تسلط نسبي بر دروسي مثل رياضي و آمار و مدلسازي به علاقه و روحيهي کنکاش و گردشگري در برخي از گرايشهاي آن نيازمند است. هر کدام از گرايشهاي اين رشته داراي ماهيتهاي بسيار متفاوتي با بقيه است. بهعنوان مثال، در تحصيل رشتهي جغرافياي طبيعي و کارتوگرافي نياز مبرمي به رياضيات و هندسه احساس ميشود. و يا در تحصيل جغرافياي انساني تسلط نسبي بر آمار و مدلسازي و از سوي ديگر علاقهمندي به مسائل جامعهشناسي و ... ضروري به نظر مي رسد.
فاطمه سخائي؛ کارشناس ارشد جغرافياي انساني