مجید شمس،زهرا خردمند:حیطه‌های شناختی شیمی کنکور تجربی92

     ارزيابي سوال‏ها از نظر حيطه‏ هاي شناختي

حيطه‏ي شناختي، بر يادآوري يا بازسازي اموري تاکيد مي‏کند که آموختن آن ها ضروري است. مثلاً در حل يک مسأله‏ي فکري، فرد بايد نخست مسأله‏ي اصلي را تشخيص دهد، سپس مطالب داده شده را مرتب کند و آن‏ها را به نظريه‏ها، روش‏ها و الگوهايي ربط دهد که ياد گرفته است. به بيان ساده‏تر، هدف‏هاي شناختي با آن‏چه دانش‏آموز بايد بداند و بفهمد، سروکار دارد. در اين حيطه، هدف‏ها، از ساده‏ترين سطح شناخت به پيچيده‏ترين، و از امور ذاتي محسوس به امور معنوي و غيرمحسوس مرتب شده است. هدف‏هاي يادگيري در حيطه‏ي شناختي بر اساس طبقه‏بندي بلوم، شامل اين سطوح مي‏باشد: دانش ، فهميدن، به کاربستن، تحليل.

سطح اول: دانش

 اين سطح پايين‏ترين سطح يادگيري است و يادگيري‏هايي را شامل مي‏شود که بر بازگشت انديشه‏ها به ذهن يعني حفظ ، يادآوري ، بازگويي و بازشناسي آموخته‏ها متکي است.

مثال در شيمي:

تعريف مفاهيم،  قواعد،قوانين،اصول ونظريه‏هاي علم شيمي (مانند تعريف اتم،مولکول،اتم گرم،مولکول‏گرم ،عدداتمي ،عددجرمي،قاعده‏هوند،قانون بقاي جرم،

اصل‏لوشاتليه،نظريه‏اتمي‏دالتون، به خاطرداشتنن‏ نشانه‏هاي شيميايي عناصر،ظرفيت عناصر، بر شمردن انواع واکنش‏هاي شيميايي ، تشخيص نام يک وسيله آزمايشگاهي از روي شکل آن و... اين‏ها نمونه‎هايي ازهدف شيمي در سطح دانش است.

سطح دوم :درک و فهم

اين سطح، آن بخشي از يادگيري‏ها را در برمي‏گيرد که بر اساس درک وفهم و يا تفسير مطالب،توضيح قواعد،قوانين واصول،متکي است.

مثال در شيمي:

توانايي حل مساله‏اي که مشابه آن قبلا"حل شده باشد – درک چگونگي نقش يون‏ها در رسانايي الکتروليتي،نقش حلال قطبي درتفکيک يوني الکتروليت‏هاي ضعيف ، توضيح در باره علت حل شدن مواد قطبي در حلال غير قطبي و بالعکس، توضيح در باره چگونگي رويين شدن برخي فلزات در اسيدها ، درک علل کاهندگي فلزات، علت تغيير تدريجي خواص عناصر در دوره‏هاي جدول تناوبي، نقش کاتاليزوري برخي مواد در واکنش‏هاي شيميايي ، تشخيص موقعيت يک عنصر در جدول تناوبي از روي آرايش الکتروني آن و ... اين‏ها نمونه‏هايي از هدف آموزش شيمي در سطح درک و فهم مي‏باشد.

سطح سوم: کار برد

دراين سطح از يادگيري،بااستفاده از آن‏چه که در دو سطح قبلي آموخته شده و به کمک داده‏ها و رابطه‏ها توانايي‏هاي زيرحاصل مي‏شود:

حل يک مسأله کاملا" جديد،درک يک رويداد تازه و ناآشنا بااستفاده ازمفاهيم وانديشه‏هاي مجرد،انطباق قواعد،قوانين واصول فراگرفته شده قبلي مساله يا رويداد جديد درک دامنه کاربرد يا محدوديت قواعد و قوانين در شرايط ويژه.

مثال:

محاسبه نيروي الکترو موتوري پيل از روي مقادير پتانسيل الکترودها، محاسبه تعداد اتمهاي يک مولکول در مقدار معيني از يک ماده با استفاده از عدد آووگادرو، پيشگويي خواص يک عنصر با توجه به موقعيت آن در جدول تناوبي، ارائه روشي براي اثبات مهاجرت يون‏ها غير از روش مندرج کتاب‏هاي درسي، اين‏ها نمونه‏هايي از هدف آموزشي شيمي در سطح کاربرد است.

سطح چهارم :تجزيه و تحليل

دراين سطح از يادگيري ،کسب توانايي‏هايي چون تشخيص اجزاو عناصر ب‏وجودآورنده يک مساله يا رويداد و ارتباط اين اجزا را در آن ، در بر مي‏گيرد.

مثال:

شرح يک دستگاه آزمايشگاهي، شرح يک آزمايش، توضيح درباره اين‏که مثلا" چرا اسيد نيتريک بسيار رقيق با فلزات نيترات آمونيوم مي‏دهد، توضيح در باره اين‏که مثلا" چرا يک قطعه منيزيم از همان آغاز به شدت با هيدرو کلريک اسيدواکنش مي‏دهد اما يک قطعه آلومينيم ابتدا به کندي و کمي بعد با شدت فوق العاده با هيدروکلريک اسيد و يا سديم هيدروکسيد واکنش مي دهد،توضيح در اين‏باره که چرا بنزن ( بر خلاف هيدروکربن‏هاي سير نشده زنجيري) تمايل چنداني به شرکت در واکنش‏هاي افزايشي ندارد، و اين‏ها نمونه‏هايي از هدف‏هاي آموزشي درسطح تجزيه وتحليل است.

سطح پنجم:ترکيب

دراين سطح از يادگيري ،کسب  توانايي در خلق انديشه‏هاي تازه در قالب طرح‏هاي،روش‏هاواثرهاي ماندني راشامل مي‏شود فراگيرنده بادسترسي به آن‏چه درسطح‏هاي پايين‏تر آموخته‏ها  و با تکيه بر قوه ابتکار ، بايد بتواند طرح يا اثري را نوآوري کند.

سطح ششم: ارزش‏يابي

هدف از آموزش در اين سطح،آن است که فرا گيرنده بتواند درباره ارزش و اعتبار روش‏ها و نظرها بر اساس معيارهاي معين داوري کند،اظهار نظرها و دواري‏هاي درست را از نادرست تميز دهد.بهترين توجيه براي يک پديده و بهترين راه حل يک مساله را تشخيص دهد.

در کنکور 92 از 2 سطح پنجم و ششم سؤالي طرح نشده است.