خلاصه درس 2 تاریخ دوازدهم انسانی
نغمه تودجی هستم، رتبه ۶۰۰ کنکور انسانی، ورودی ۹۹، در رشته مشاوره و راهنمایی فرهنگیان شیراز درس میخونم
ایران از نادرشاه افشار تا آقامحمد خان قاجار
افغان ها به دلیل ناتوانی در تسلط بر تمام فلمرو صفوی و نا آشنایی با اصول کشور داری نتوانستند، حاکمیت
مقتدری در ایران تشکیل دهند.در این زمان روسیه شمال ایران و عثمانی، غرب ایران را به اشغال خود در آوردند.
تأسیس حکومت افشاریه
در عصر صفوی ایل افشار برای محافظت از مرزهای خراسان در برابر هجوم ازبکان به نواحی شمال آن دیار
کوچانده شدند.نادر، سرداری در رکاب شاهزاده صفوی تهماسب یکی از پسران شاه سلطان حسین صفوی با کمک سردار نادر افشار و فتحعلی خان قاجار که از سران ایل قاجار بود، توانستند خراسان را از اشغال افغان ها خارج کنند.
اقدامات نادر افشار
الف) زمینه داخلی:
طی چندین جنگ افغان را شکست داد.
ب) در زمینه خارجی:
عثمانی: ارتش نادر طی چندین جنگ بر ارتش عثمانی پیروز شد و سرزمین های اشغال شده ایران را آزاد کرد.
روسیه: روس ها با مشاهده توان نظامی نادر و جنگجویان نیروهای خود را از ایران بیرون بردند.
نادر شاه
نادر در ابتدا تهماسب دوم را به بهانه بی کفایتی از سلطنت خلع کرد
شروط نادر برای پذیرفتن سلطنت
موروثی شدن سلطنت در خاندان او
حمایت نکردن بزرگان و رؤسای قبایل و طوایف از خاندان صفوی
حل اختلافات مذهبی با دولت عثمانی
تلاش های نادر برای حل مذهبی با عثمانی به دلیل کارشکنی های عثمانی و گرفتاری های داخلی وخارجی نادر به نتیجه مطلوب نرسید و شیعه تضعیف شد.
دلایل عدم توفیق نادر برای اینکه زمینه را برای ثبات و امنیت پایدار، انتقال آرام قدرت و تثبیت حکومت افشاریه
پس از خود فراهم کند. 1-اشتغال پیوسته او به جنگ 2 -مالیات های اضافی که از مردم برای تأمین هزینه های
جنگ گرفته می شد. 3 -بدگمانی وی به نزدیکان و بزرگان کشور و برخورد خشن با آنان در سال های پایانی
حکومتش توجه نادر به تقویت قوای نظامی و غفلت از دیگر عوامل مؤثر بر پایداری حکومت از علل زوال دوران
نادری است.
افشاریان پس از نادر
مدعیان جانشینی نادر : افرادی از خاندان نادر - سرداران نادر - سران برخی ایل ها - منتسبین به خاندان
صفوی بعد از نادر شاه، عادل شاه و ابراهیم شاه( سپس نوه نادر (شاهرخ)به قدرت رسیدند که شاهرخ از قلمرو
وسیع نادر به شهر مشهد بسنده کرد و حکومت شاهرخ تا زمان آقامحمدخان قاجار ادامه داشت.
به قدرت رسیدن زندیان
کریم خان بعد از تأسیس زندیه شیراز را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد.
کریم خان، با پرهیز از سیاست جنگ و کشور گشایی، آرامش، آسایش، رونق و رفاه و شکوفایی علمی و فرهنگی
نسبی قلمرو خود به ویژه فارس را فراهم آورد. او خود را وکیل الرعایا خواند.
خصوصیات اخلاقی کریم خان :
مدارا با دشمنان، همدردی با مردم، ساده زیستی و رفتار مناسب با اقلیت های دینی و مذهبی
ایران پس از کریم خان
نتایج رقابت ها و کشمکش های جانشینان کریم خان فرو پاشی سیاسی و اقتصادی و آسیب دیدن توان نظامی و اداری کشور بود.
علت شکست لطفعلی خان از آقا محمد خان :
غرور، اشتباهات نظامی و روی گردانی بزرگانی چون ابراهیم خان کلانتر، از دربارش با مرگ لطفعلی خان سلسله زندیه منقرض شد.
روابط خارجی ایران در دوره افشاریه و زندیه
مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران با جهان خارج در دوران افشاریه و زندیه به علت درگیری های داخلی و بی
ثباتی سیاسی نسبت به عصر صفوی کاهش یافت. مهم ترین مسائل خارجی ایران در این دوران برخوردهای سیاسی، نظامی با روسیه و عثمانی بود. تلاش های نادرشاه برای حل اختالفات مذهبی با عثمانی، منجر به عقد معاهده صلح میان دو طرف شد که تا اواخر حکومت کریم خان، که سپاه زندیه بصره را تصرف کرد دوام آورد.
مناسبات سیاسی و اقتصادی و ارتباطات فرهنگی ایران با کشورهای اروپایی
نادرشاه
نادر برای انگلیسی ها معافیت های گمرکی در نظر گرفت و سعی کرد، از دانش آنان در زمینه نیروی دریایی در دریای مازندران و خلیج فارس استفاده کند. به همین منظورجان التون انگلیسی را استخدام کرد.
کریم خان
هیئت هایی از فرانسه و انگلیس برای گرفتن امتیاز و ایجاد مراکز تجاری به ایران آمدند،اما چون به توافق نرسیدند، گشایشی در روابط صورت نگرفت.
نظام اداری و سیاسی
علت اینکه سازمان اداری و دیوانی ایران در عصر افشار و زندیه اعتبار و قوت سابق را نداشت،حاکمیت عناصر
ایلی، غلبه تفکر نظامی گری، بی ثباتی سیاسی و کوتاه بودن دوران استقرار این سلسله ها بود.حکومت نادرشاه بر اقتدار گرایی، استبداد مطلق شاه و تمرکز بر امور نظامی و ارتش متکی بود. و نهادهای اداری در عصر او رونق چندانی نداشتند.نادرشاه به دیوانسالاری توجهی نداشت و شهری را به عنوان پایتخت انتخاب نکرد. البته مشهد و کالت به عنوان پایتخت او یاد شده است ولی این مراکز بیشتر محل گردآوری خزائن و غنایم نادر بود.
اقتصاد، تجارت و کشاورزی
پس از صفویان به علت جنگ ها و آشوب های داخلی و اشغال بخش هایی از نواحی غربی و شمالی ایران توسط
عثمانی و روسیه، کشاورزی و تجارت ایران دچار ضعف و رکود شدیدی شد. علت ضعف و رکود شدیدی کشاورزی و تجارت ایران در دوره نادرشاه تداوم جنگ های داخلی و خارجی نیاز تشکیالت نظامی به نیروی رزمنده، به کاهش شدید نیروی انسانی در بخش کشاورزی منجر شد. مالیات های سنگینی که از مردم برای تأمین هزینه های نظامی گرفته می شد.
عوامل رونق اقتصادی در دوره کریم خان زند
آرامش و ثبات سیاسی نسبی، کاهش مالیات ها، دربار کم تجمل و تالش کریم خان برای تثبیت قیمت
کالاها از جمله عوامل رونق اقتصادی این دوره بود.
علم، ادبیات و آموزش
علم و دانش بعد از صفویه : مدارس و حوزه های علمیه اصفهان و دیگر شهرهای ایران تعطیل شدند.و عده ای از علما و طلاب به عتبات رفتند.
در دوره کریم خان زند به دلیل آرامش و ثبات نسبی، فعالیت های علمی و آموزشی رونق گرفت و در ادبیات
دوره ای به عنوان (نهضت بازگشت ادبی) به وجود آمد.
هنر و معماری
ورود هنرمندان و صنعتگران هندی به ایران پس از فتوحات نادر در هند موجب تلفیق هنر ایرانی و هندی
شد. در نقاشی و نگارگری، در عصر کریم خان زند نقاشان به تدریج هنر خود را با معیارهای هنری اروپا تلفیق
دادند. مکتب نقاشی شیراز که در دوره مغوالن شکل گرفته بود، در زمان زندیه به اوج رونق و زیبایی رسید و
نقاشان برجسته ای مانند محمد صادق، اشرف و میرزا بابا آثار زیبایی آفریدند.
وضعیت معماری در دوره افشار و زند
نادرشاه
در دوره نادر شهر اصفهان بازسازی شد و در منطقه کالت ، کاخ خورشید ساخته شد.
کریم خان
در زمان کریم خان مجموعه مسجد و بازار و حمام وکیل، ارگ کریم خانی و بازسازی آرامگاه حافظ، سعدی و باغ دلگشا ، کلاه فرنگی ساخته شد.
جهان درآستانه دوران معاصر
الف) حکومت های مسلمان در گرداب مشکلات
در سده های هفدهم تا نوزدهم میالدی دو سوی عالم وضعیت دو گانه داشت.
1-عثمانی، امپراتوری بیمار:
دلایل اصلی ضعف دولت عثمانی : مجموعه عوامل داخلی و نفوذ و مداخله قدرت های استعماری بود.دخالت کشورهای اروپایی به ویژه، روسیه، انگلیس و فرانسه و اتریش هر کدام برای کسب منافع و به بهانه دفاع از حقوق اقلیت ها، در امور داخلی عثمانی دخالت می کردند و این عامل منجر به ضعف بیشتر امپراتوری عثمانی شد و لقب مرد بیمار اروپا را گرفت.
2-گورکانیان هند اسیر استعمار غربی
حکومت گورکانیان هند نقش مهمی در گسترش اسالم و زبان فارسی در هندوستان داشت.
عوامل اصلی ضعف و انحطاط حکومت گورکانیان هند:
اختلاف و دشمنی میان هندوها و مسلمانان ، سوء مدیریت و ضعف شاهان ، دسته بندی و توطئه های درباریان و ورود استعمارگران به هند پرتغالی ها و اسپانیایی ها نخستین استعمارگرانی بودند که به هند وارد شدند.
در شرق سه حکومت مسلمان ایران،عثمانی و گورکانیان هند دوران ضعف خود را می گذراندند. در غرب، امپراتوری ها و دولت های روسیه،فرانسه و انگلستان در مسیر قدرت و شکوفایی بودند.و در سده 18م دولت های فرانسه، هلند و انگلستان وارد هندوستان شدند و با تأسیس شرکت های بزرگ تجاری با نام کمپانی هند شرقی فعالیت های استعماری خود را گسترش دادند.
استعمار گران اروپایی با دامن زدن به اختالفات دینی و قومی هند، بخش هایی از آن را تصرف کردند.رقابت میان استعمارگران برای تصاحب هند شد با پیروزی انگلستان پایان یافت.
انگلیسی ها با غارت سرزمین ثروتمند هند قدرت خود را در جهان توسعه داد و برای حفظ سلطه خویش
اقدام به دست اندازی بر سرزمین های مجاور و مداخله در امور کشورهای همسایه هند از جمله ایران کردند.
پس از سرکوب شورش سربازان هندی، دولت انگلستان رسما هند را جزیی از قلمرو خویش اعلام کرد.
ب) اروپا و آمریکا؛
انقلاب و استعمار
ظهور انقلاب صنعتی تحولات مهمی در پی داشت که شتاب گرفتن و گسترش استعمار از جمله آنها بود.
1-انگلستان، انقالبی آرام برای نظام مشروطه
در سال 1646م میان مجلس به رهبری الیور کرامول و چارلز یکم پادشاه انگلستان جنگی در گفت که به
پیروزی مجلس انجامید.
اقدامات کرامول بعد از پیروزی مجلس:
او نظام پادشاهی را برانداخت و خود رئیس جمهور شد.
او به دلایل مذهبی با مجلس درگیر شد و آن را منحل کرد.
پس از مرگ کرامول، مجلس و نظام سلطنت دوباره احیا شدند. اما پادشاه انگلستان، که سلطنت را موهبت
الهی می دانست به مجلس توجهی نداشت. از این رو، بار دیگر با یکدیگر ستیز کردند تا اینکه مجلس پیروز
شد. این اتفاق در تاریخ انگلستان به انقالب باشکوه معروف شد که بزرگ ترین دستاورد آن منشأ الهی سلطنت نفی ومجلس، منشأ قدرت و تعیین کننده اختیارات پادشاه شناخته شد.
انگلستان بعد از انقلاب باشکوه :
رقبای بزرگی همچون اسپانیا و فرانسه را شکست داد و مستعمرات خود رادر گوشه و کنار جهان گسترش داد. -
کشور انگلستان در زمان ملکه ویکتوریا به قدرت اول جهان تبدیل شد
2-ایالات متحده آمریکا در راه استقلال
مهاجران اروپایی، به دالیل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به آنجا مهاجرت کرده بودند.
به دلیل وضع قوانین سخت دولت انگلیس، و تمایل اشراف آمریکایی به بیرون راندن رقیب وتحریکات فرانسویان
مبان انگلستان با ایاالت متحده آمریکا جنگ در گرفت. که با پیروزی مستعمره نشینان و استقالل ایالات متحده
آمریکا به پایان رسید. و جورج واشنگتن به عنوان نخستین رئیس جمهور این کشور انتخاب شد.
ایالات متحده آمریکا با کشتار سرخ پوستان، ساکنان اصلی آمریکا و اشغال مکزیک و تگزاس و کالیفرنیا سرزمین های وسیعی را تصاحب کردند. و با بهره گیری از نیروی کار بردگان آفریقایی اقتصاد خود را توسعه داد.
3-فرانسه، انقالبی برای آزادی و برابری
علت ورشکستگی اقتصاد و ضعف سیاسی و نظامی فرانسه در قرن 18م
-شکست نظامی از انگلستان
- صرف منابع مالی هنگفت در سرزمین آمریکا
جامعه فرانسه در قرن 18 از نظر اجتماعی
الف) طبقه ممتاز: شامل اشراف و زمین داران بزرگ که عالوه بر داشتن امتیازات بسیار، از پرداخت مالیات
معاف بودند.
ب) طبقه متوسط: اغلب تحصیل کرده بودند و مشاغلی مانند وکالت، نویسندگی، طبابت، روزنامه نگاری و تجارت
پ) طبقه فقیر: جمعیت بسیار زیادی بودند که بار اصلی مالیات ها و خدمات نظامی بر دوش آنها بود. اینها حکومت لویی شانزدهم، پادشاه فرانسه و طبقه ممتاز را عامل سیه روزی خود می دانستند.
نظرات سه تن از مشهورترین روشنفکران معروف به اصحاب دایرە المعارف جامعه فرانسه
ولتر او از اطاعت انسان از عقل و مبارزه با خرافات سخن می گفت.
مونتسکیو از تفکیک قوای سیاسی و حقوق بشر دفاع کرد.
روسو بر اهمیت انتخابات تأکید می کرد و تشکیل حکومت را حاصل قراردادی اجتماعی می دانست
فلاسفه و روشنفکران فرانسه به دایرە المعارف نویسان شهرت داشتند.
علت شعله ور شدن خشم مردم فرانسه :
1-غفلت لویی شانزدهم از احوال مردم
2-تجملات و ولخرجی های غفلت لویی شانزدهم و درباریانش.
علت جنگ اروپاییان با فرانسه بعد از انقلاب:
1-اعدام لویی شانزدهم و همسرش، ماری آنتوانت
2-افکار و شعارهای آزادی خواهانه انقلابیون
ناپلئون بناپارت
1- او پیروزی های درخشانی جنگ با کشورهای اروپایی به دست آورد
2-او با اجرای یک کودتا به قدرت رسید.(1799م)
3-سپس به عنوان امپراتور فرانسه انتخاب شد.
4-انقلاب صنعتی، دگرگونی جهان
این انقلاب با اختراع و تکمیل ماشین بخار و از کشور انگلستان شروع شد.سرازیر شدن ثروت سرزمین های هند و آمریکا و هم چنین نظام گسترده برده داری و تجارت پرسود آن به شکل گیری انقلاب صنعتی کمک کرد.
نخستین تحول صنعتی در نساجی و پارچه بافی و بعد از آن در کشاورزی و حمل ونقل صورت گرفت.در نتیجه صنعتی شدن کشورهای اروپایی به، مواد اولیه، نیروی کار ارزان، بازار فروش محصوالت، سرمایه مادی فراوان و حمایت دولت ها نیاز داشتند.
دو پدیده اقتصادی و اجتماعی مهم انقالب صنعتی :
الف) گسترش استعمار و غارت کشورهای آسیایی وآفریقایی
ب) افزایش استثمار و بهره کشی از کارگران در داخل اروپا
5-روسیه در مسیر توسعه طلبی نظامی
سیاست ها و اقدام های پتر کبیر کشور روسیه را متحول کرد و در مسیر پیشرفت قرار داد.پتر کبیر با استخدام کارشناسان اروپایی، تأسیس مدارس و دانشگاه های جدید و تقویت ارتش به ویژه نیروی دریایی این کشور را به قدرتی بزرگ تبدیل کردند.
برنامه مهم پترکبیر برای قدرتمند شدن:
گسترش سرزمین روسیه و دستیابی به دریاهای آزاد برای کسب منافع تجاری و سیاسی بود.به دنبال این برنامه، جانشینان پتر کبیر جنگ های متعددی را با ایران، عثمانی و برخی کشورهای اروپایی
مانند فرانسه انجام دادند.
مطالب مشابه :
درسنامه و تست تاریخ دوازدهم انسانی_آرمین ساعدپناه
