خلاصه درس 1 فنون دوازدهم
عواملی که در ایجاد بازگشت ادبی موثر بودند:
۱- تضعیف جامعه در اثر شکست ایران از روسیة تزاری
۲- تاراج کتابخانة اصفهان وپیرو آن ارتباط مجدداهل ذوق با ادب کهن
۳ – توجه به ادبیات در دربار قاجاریه و رونق بازار شعر و شاعری و مدح شاهان
افراد فعال در دوره بازگشت ادبی:
مشتاق اصفهانی :ادارة ادیبان انجمن ادبی اصفهان (درزمان کریم خان زند)
عبدالوهاب نشاط: تاسیس انجمن ادبی نشاط
به ریاست فتحعلی شاه : تاسیس انجمن ادبی خاقان
هدف تشکیل انجمن ادبی خاقان :رهایی بخشیدن شعر فارسی از تباهی و انحطاط اواخر دوره صفوی
علت های پیروی شاعران سبک بازگشت ادبی از اسلوب کهن:
۱-به سبب فقر فرهنگی حاکم بر جامعه
۲-سستی و رخوت حاکم بر ادبیات
دو ویژگی شعر بازگشت ادبی :
۱ - توجه به سبک خراسانی و عراقی درسطوح زبانی، ادبی وفکری
۲-زبان، تخیل و اندیشه در این سبک تکرار شنیده هاست
شاعرانی که قالب های مختلفی در این دوره ( بازگشت ادبی) شعر سروده اند عبارتند از :
-معروفترین شاعر دوره بازگشت ادبی : هاتف اصفهانی
-غزل سرایان به سبک عراقی و سبک حافظ و سعدی:مجمر اصفهانی،فروغی بسطامی ونشاط اصفهانی قصیده سرایان به سبک شاعران کهن خراسانی وعهد سلجوقی: صبای کاشانی،قاآنی شیرازی و سروش اصفهانی
اهمیت شاعران دوره بازگشت ادبی خارج کردن زبان شعر از حالت سستی که در اواخر سبک هندی وجود داشت.
الف- ایجاد موضوعات جدید
ب-ورود اصطالحات و لغات غرب
ویژگی های فکری شعر بازگشت ادبی :
۱ - ورود شعر در بین مردم وتبدیل شعر به صدای فریاد مردم؛(اواسط دوره قاجار )
۲-توجه شاعران به محتوا بیشتر از صور خیال و جنبه های شاعرانه ؛
۳- اعتقاد به تغییر و دگرگونی در شعر تا بتواند مسایل وپدیده های تازه را در خود جای دهد.
مهم ترین عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر ادبیات عصر بیداری :
۱-تاثیر جنگ های نافرجام ایران و روس وتوجه مردم به واقعیت ها و امکانات فنی دنیای جدید
۲ -کوشش های عباس میرزا، ولیعهد فتحعلی شاه در روی آوردن به دانش ها و فنون جدید
۳-اعزام دانشجویان ایرانی به خارج از کشور برای تحصیل
4-رواج صنعت چاپ و روزنامه نویسی و ترجمه و نشر کتابهای غربی
5 -تاسیس مدرسة دارالفنون به فرمان امیر کبیر وآموزش دانش های نوین در آن
چگونگی شکل گیری « ادبیات بیداری» یا «ادبیات مشروطه» :
نقد شرایط موجود توسط شعرای آزادیخواه و گروهی از روشنفکران که با وجود مخالفت دولت، اوضاع
سیاسی،اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در شعر به تصویر کشیده شدو موجب پیدایش ادبیات بیداری شد.
شاعران شاخص دوره بیداری
1-ملک الشعرای بهار
2-نسیم شمال
3-میرزا فتحعلی آخوند زاده
4-عبدالرحیم طالبوف
5-میرزاآقاخان کرمانی
ادبیات مشروطه یا ادبیات بیداری: به ادبیاتی که گویای اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی آن روزگار باشد.
محور فکری ادبیات بیداری :
وطن، قانون خواهی ومبارزه با استبداد و استعمار، بحث از حقوق اجتماعی، برانگیختن احساسات ملی و میهنی، توجه به فراگیری علوم جدید، پیکار با بیگانه و بیگانه خواهی، انتقاد از نابسامانی ها، نفی عقاید خرافی در جامعه،سخن از حقوق زنان
زبان شعر در این دوره:
رونق شعر درشهر تهران به دلیل تمرکز بیشتر فعالیتهای سیاسی و مطبوعاتی وبعد تبریزانتخاب زبان محاوره جهت ایجاد ارتباط با مردم نتیجه تشکیل نهضت آزادی خواهی نقد مظاهر استبداد و استعماراستفاده از زبان ادبی برای بیان دیدگاه خود شعر را بیان زیبای واقعیات و وسیله ای برای بهبود زندگی می دانستندکه از طریق روزنامه ها و مطبوعات در اختیار مردم قرارمی گرفت
برخی از شاعران دوره بیداری
ادیب الممالک فراهانی
فعالیت اصلی : روزنامه نگاری
دیوانش شامل قصاید، ترجیع بندها و مسمط (بیشتربیان حوادث و اوضاع آن روزگار)
مضامین اشعارش: وطنی ، سیاسی ، اجتماعی
سید اشرف الدین گیلانی
زبان شعرهایش ساده و طنز آمیزوعشق به وطن
مدیر روزنامه«نسیم شمال »وچاپ آن سرودن شعر انتقادی «ای قلم»
ایرج میرزا
مهارت به کار گیری تعبیرات عامیانه و آفریدن اشعاری ساده و روان
سرودن اشعار طنز،هجو و هزل
دارای اندیشه های نو گرایانه در اشعار ولی به دلیل جایگاه خانوادگی وتفکرات شخصی او،در زمرة شاعران آزادیخواه قرار نگرفت.
محمدتقی بهار (ملک الشعرا)
آشنایی با زبان فارسی وادبیات کهن ومسائل جدید دنیا سرودن اشعار به سبک خراسانی و زبان حماسی
مدرس دانشگاه،روزنامه نویس، شاعر،پژوهشگر
فرخی یزدی
شاخص ترین شاعر دورة بازگشت ادبی و بیداری به خاطر آزادیخواهی و افتادن به زندان تحت تاثیر مسعود سعد بود . نماینده مردم یزد دردور هفتم مجلس
عارف قزوینی
شاعر وطنی و موسیقی دان، مهارت در سرودن تصنیف وترانه های میهنی، سادگی ودور ازپیچدگی اشعارش، معروف به دردمندترین سرایندگان عصر بیداری
ویژگی های نثر فارسی در قرن های ۱۲ و۱۳ (دوره بیداری)
۱-ساده و بی پیرایه شدن نثر
۲-رواج گسترش روزنامه به عنوان رسانه
۳-روی آوردن به ترجمه و ادبیات داستانی براثر ارتباط با ادبیات اروپا پ تغییر مخاطبان
4-نزدیک شدن متون نثر به زبان مردم کوچه و بازار
پیشگامان نثر فارسی در دوره بیداری و بازگشت ادبی:
قائم مقام فراهانی، عالمه دهخدا، رضا قلی خان هدایت، زین العابدین مراغه ای، عبدالرحیم طالبوف، ناصرالدین شاه قاجار، میرزا آقاخان کرمانی.
انواع نثر در دوره بیداری :
۱-روزنامه نگاری ۲-رمان نویسی ۳- نمایش نامه نویسی 4- ترجمه 5--تحقیقات ادبی و تاریخی
مهم ترین روزنامه های دوران بیداری :
)صور اسرافیل( با مدیریت میرزا جهانگیرخان /«نسیم شمال»با مدیریت ونویسندگی سید اشرف الدین
حسینی گیلانی به زبان طنز/«مجلة «بهار» نشریة ادبی به انتشار «میرزا یوسف خان اعتصامی آشتیانی»/
مجلة«دانشکده»و«نوبهار» با مدیریت ملک الشعرای بهار
موضوع روزنامه ها در این دوره بیشتر در قالب مقاله مطالب سیاسی ، اجتماعی و گاه علمی است.
علت روی آوردن رمان نویسان به رمان تاریخی :
الف-به دلیل نوعی باستان گرایی و حاکم بودن روحیة کاوشگرانه در شناخت هویت گذشته میان آن ها
ب-به دلیل سیاست های موجود در جامعه، نگارش رمان های تاریخی و اجتماعی درد سرش کمتر از روز نامه
نویسی و نوشتن رمان سیاسی بود.
شاخص ترین رمان نویسان :
محمد باقر میرزا خسروی رمان«شمس و طغرا»
میرزا حسن خان بدیع رمان های :« شمس الدین و قمر» و «داستان باستان »
نمایش نامه نویسی :
اولین نمایش نامه نویس « میرزا آقا تبریزی»با تالیف سه نمایشنامة کوتاهبه شکل جدید از زمان ناصرالدین شاه رواج یافت.
-زبان نمایشنامه ها مانند نثر قبل از مشروطه ساده، روان ، بی تکلف و عوام فهم
ترجمه :
مهمترین عامل رشد و آگاهی و تحول اندیشه ایرانیان ترجمه است:
-تاسیس چاپ خانه در زمان فتحعلی شاه
مهمترین ترجمه «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» ترجمة میرزا حبیب اصفهانی
تحقیقات ادبی و تاریخی :
در این دوره این نوع تحقیق کم شده بود .تنها اثر قابل توجه :تاریخ بیداری ایرانیان « تالیف: ناظم االسالم کرمانی» با موضوع تاریخ مشروط
نویسندگان دوره بیداری:
قائم مقام فراهانی ، عالمه علی اکبر دهخدا
ویژگی های نثرقائم مقام فراهانی:
۱-معروفترین نویسنده و سیاستمدار دوره مشروطه
۲ -فرد موثر در ادبیات، با تغییر سبک نگارش واز بین بردن تکلف در نثر
۳-آوردن اصطلاحات رایج وامیخته به شعر و ضرب المثل های لطیف به سبک گلستان
4-گاهی آوردن عبارات موزون و مسجع
5-احیا کنندة نثر فارسی
6-مهمترین اثرش «منشآت»
آثار نثر علامه علی اکبر دهخدا:
از پیشگامان نثر جدید فارسی و شعر هم می سرود .موثر در رواج نثر ساده و عامیانه وموثر بر روی داستانهای
محمد علی جمال زاده و صادق هدایت بوده است .
۱-انتشار مجموعة چرند و پرند با موضوع طنز آمیز سیاسی، اجتماعی(باکمک میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل)
۲-انتشار روزنامة «سروش» در استانبول
۳-نوشتن مفصل ترین فرهنگ لغت : « لغت زبان فارسی»
4-امثال و حکم
مطالب مشابه :