درسنامه جامع نیم سال اول-عربی دوازدهم-مدیا ویس بیگی

به نام خدا

درسنامه جامع نیم سال اول عربی دوازدهم انسانی

الحُروف المُشَبَّهةُ بِالفِعل

به حروف (إِنَّ،أَنَّ،كَأَنَّ،لكِنَّ،لَيتَ،لَعَلَّ)حروف مشبهةُ بالفعل مگویند.

حروف مشبهةبالفعل بر سر جمله اسمیه می آیند و مبتدا را به عنوان اسم خودشان ، منصوب می کنند و خبر را به عنوان خبر

 خودشان ،مرفوع باقی میگذارند.مثال:إِنَّ اللهَ عليمٌ

معانی حروف مشبهةُ بالفعل

إِنَّ:به معنای (قطعا،همانا،بی گمان)و برای تاکید جمله به کار میرود.

مثال: إِنَّ اللهَ لا يُضيعُ أَجرَ المُحسِنينَ---->بی گمان خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمی کند.

أَنَّ:به معنای (که)و در بین دو جمله می آید و آنها را به هم پیوند می دهد.

مثال:قالَ أَعلَمُ أَنَّ اللهَ عَلَي كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ---->گفت:میدانم که خدا برهر چیزی تواناست.

کَأَنَّ:به معنای (گویی)و معمولا برای شک و تردید و به معنای (مانند)برای تشبیه به کار میرود.

مثال: کَأَنَّهُنَّ الياقوتُ وَ المَرجانُ---->آنان مانند یاقوت و مرجان اند.

لکِنَّ:به معنای (ولی،اما)و برای کامل کردن پیام و برطرف کردن ابهام جمله ی قبل از خودش به کار میرود.

مثال: إِنَّ اللهَ لَذو فَضلٍ عَلَي النّاسِ وَلكِنَّ أَكثَرَ النّاسِ لا يَشكُرونَ----> بی گمان خدا دارای بخشش بر مردم است ولی بیشتر مردم سپاسگزاری نمی کنند.

لَیتَ:به معنای(کاش)بیانگر آرزواست و به صورت (یا لیت)هم کاربرد دارد.

مثال: وَ یَقُولُ الکافِرُ یا لَیتَنی کُنتُ تُراباً---->و کافر می گوید ای کاش من خاک بودم.

لَعَلَّ:به معنای (شاید)  و بیانگر امید است.

مثال: إِنّا جَعَلناهُ قُرآناً عَرَبيّاً لَعَلَّكُم تَعقِلون---->بی گمان ما آن را قرآنی به زبان عربی قرار دادیم شاید شما خردورزی کنید

فرق حرف إنَّ  با   أَنَّ :

حرف إِنَّ:١-اول عبارت مي آيد.٢-بعد از فعل (قالَ و مشتقات آن)می آید.

حرف أَنَّ:١-وسط جمله مي آید.

۲-کَأَنَّ با كانَ اشتباه  گرفته نشود کَأَنَّ حرف مشبهة بالفعل است و كانَ فعل ناقصه است.

۳-لكِنَّ با لكن اشتباه گرفته نشود .

اسم و خبر حروف مشبهة بالفعل و اعراب آنها:

انواع اسم حروف مشبهة بالفعل:

١-اسم ظاهر:اسم منصوبي است كه با علامت 《فتحه -َ و تنوين آن-ً در مفرد،یاء(ینِ)در مثنی ، یاء (ینَ)در جمع مذکر سالم ، کسره-ِ وتنوین آن -ٍدر جمع مونث سالم می آید》

۲-ضمیر بارز:ضمیر متصل است و چون مبنی است علامت آخر آن آشکار نمی شود.

انواع خبر حروف مشبهة بالفعل:

۱-اسم مرفوع با علامت 《ضمه -ُو تنوین آن -ٌدر مفرد و جمع مونث سالم و برخي از جمع هاي مكسر ، الف (انِ)در مثني، واو(ونَ)در جمع مذكر سالم》

٢-جمله(جمله فعليه-جمله اسميه)

٣-جارومجرور

نكات ترجمه حروف مشبهة بالفعل:

لَعَلَّ+فعل مضارع---->مضارع التزامي

لَيتَ+فعل مضارع---->مضارع التزامي

لَيتَ+فعل ماضي ---->ماضي استمراري يا ماضي بعيد

لعلَّ+فعل ماضي---->ماضي التزامي

ليتَ+حرف جرلِ---->داشت

إنَّما در ابتداي عبارت حرف مشبهة بالفعل محسوب نمي شود و در ترجمه أن كلمه (فقط )به كار مي رود.

لای نفی جنس و اسم و خبر آن

 اسم لای نفی جنس:

۱-همیشه نکره است

۲-همیشه مفتوح است

۳- هیچگاه ال نمی گیرد

خبر لای نفی جنس 

۱-می تواند به سه صورت (اسم -جمله( جمله فعلیه یا اسمیه )-جار و مجرور) بیاید

۲- اگر اسم ظاهر باشد مرفوع به ضمه (-ُ)است و اگر جمله یا جار و مجرور باشد علامت آن آشکار نمی شود

لای نفی جنس با حرف لا در موارد زیر اشتباه نشود :

۱)لای جواب به معنای( نه )در پاسخ به هل وأ

۲)لا نفی بر سر فعل مضارع(بدون تغییر در آخر آن) ----> مثال :لایَذهَب:نمی رود 

۳)لای نهی بر سر فعل مضارع (با تغییر در آخر آن)---->مثال:لا تجلسوا:ننشینید

اگر خبر لای نفی جنس جار و مجرور نیز باشد‌ بر اسم آن مقدم نمی شود

اگر لا همراه حرف جر(بِ) باشد لای نفی جنس نیست و اسم پس از آن مجرور به حرف جر (ب)است

شرایط حذف خبر لای نفی جنس :

۱-اگر دو تا لای نفی جنس در عبارتی آورده شود و حرف عطف ای مانند (و) میان آنها بیاید در این صورت خبر لای دوم به قرینه لفظی حذف می شود

مثال:لا بیتَ له و لا مالَ [له]

 ۲-اگر در جمله حرف الّا باشد و خبر قبل از الّا نیامده باشد خبر به قرینه معنوی (موجودُ)محذوف است 

مثال:لا اله الا الله  در اصل  لا اله ا[موجود]اله الله بوده است 

۳-اگر جملاتی مانند (لاباس – لا ریب و.....)آورده شوند و بعد از آنها جارومجرور به عنوان خبر نیاید خبر لای نفی جنس به قرینه معنوی محذوف است 

مثال:لا باس دراصل لاباس[علیک]بوده است     

ترجمه لای نفی جنس:

لای نفی جنس برای نفی مطلق به کار می‌رود 

اگر خبر لای نفی جنس اسم یا جار و مجرور باشد (غیر از فعل باشد )در ترجمه (هیچ .....)در اول و (.....نیست) در آخر می آید

اگر خبر لای نفی جنس فعل باشد آن فعل به صورت منفی ترجمه می شود

مبحث حال

انواع حال : 

الف) حال مفرد(حال به صورت یک اسم )

ب) حال جمله ( جمله حالیه ) 

1-حال مفرد همیشه منصوب است یعنی در مفرد و جمع مکسر ، فتحه (-َ) یا تنوین نصب (-ً)، در مثنی با ین ، در جمع مذكر سالم با ین و در جمع مونث سالم با ( ات ) همراه می شود .

مثال: اللاعبون الايرانيون يرجعوا من المسابقة مبتسمين : مبتسمين حال و اللاعبون صاحب حال می باشد. 

 ۲-حال مفرد همیشه نکره است و هیچوقت با ال نمی آید .

۳-حال مفرد همیشه مشتق است یعنی معنای وصفی دارد و غالبا به یکی از صورت های زیر می آید : اسم فاعل ، اسم مفعول ، صفت مشبهه ، اسم مبالغه و...

۴-حال نمی تواند معنای مصدری داشته باشد مثلا کلمات زیر نمی توانند حال باشند زیرا مصدر هستند : اجتهاد ( تلاش کردن ) ،  عبادة ( پرستیدن ) و ... 

۵-حال از نظر جنس ( مذکر و مونث ) و عدد ( مفرد ، مثنی و جمع ) باید تابع صاحب حال باشد. یعنی مثلا اگر صاحب حال مثنی و مونث باشد حال نیز باید مثنی و مونث باشد. 

مثال: شاهدت البنت والدها مسرورة : اینجا از نظر معنا هم البنت می تواند صاحب حال باشد و هم والد ولی از آنجا که مسرورة مونث می باشد بنابراین البنت صاحب حال می باشد .

۶- چنانچه صاحب حال جمع غیر انسان باشد حال مفرد مونث می آید . 

۷-« معرفه بودن صاحب حال و نکره بودن حال یک شرط اساسی در تشخیص حال است »

۸- دقت کنید حال نقش است ولی صاحب حال نقش محسوب نمی گردد بنابراین صاحب حال ، نقش می گیرد ( فاعل ، مفعول ، نایب فاعل و ...) 

مثال:  زان الطفل باكية : « باكيا حال و منصوب - الطفل صاحب حال و مفعول » ترجمه : کودک را گریان دیدم .

۹- هرگاه اسم استفهام ( کَیف ؟ ) قبل از فعل قرار بگیرد دارای نقش حال می باشد و در جواب آن نیز باید ( حال ) آورده شود.

 مثال: کَیف خرجت من المدرسة ؟ خرجت من المدرسة متبسمة ( کَیف حال - مبتسمة حال )

۱۰-ممکن است در یک جمله بیش از یک حال داشته باشیم : 

مثال:یا ایها النفس المطمئنة ارجعي إلى ربك راضية مرضية : راضیه حال اول و مرضیه حال دوم

۱۱-هرگاه صاحب حال ضمیر متکلم وحده ( ضمیر بارزت یا ضمير مستتر انا ) باشد حال می تواند مذکر یا مونث باشد . و در صورتی که ضمیر متکلم مع الغير ( ضمیر بارز نا یا ضمير مستتر نحن ) باشد حال می تواند به صورت مثنی یا جمع و نیز مذکر یا مونث بیاید .

مثال: ذهب الى بيت صديقى فرحة ( يا فرحة ) : « فرحة ، فرح حال - ضمیر صاحب حال و فاعل »

۱۲- هرگاه حال ، یک اسم جمع و یا مثنی باشد مفرد ترجمه می کنیم :

مثال: رايت الأطفال باکين : کودکان را گریان دیدم .

۱۳-حال از نقش های اصلی جمله نیست بنابراین میتوان آنرا از جمله حذف کرد و این خود می تواند در تشخیص کمک می کند . 

ب) جمله حالیه :

• حال به صورت جمله اسمیه:

هرگاه مبتدا و خبر پس از جمله ای بیایند که آن جمله به اسم معرفه ای ختم شده باشد و معنای آن جمله کامل باشد، این مبتدا و خبر نقش حال به صورت جمله اسمیه را دارند و محلأمنصوب می باشند.

مثال: تكلم الطيب و هو واقف : « هو واقف جمله حاليه - الخطیب صاحب حال و فاعل »خطیب در حالی که ایستاده بود صحبت کرد.

۱-  وقتی حال به صورت جمله می آید با حرکت آن کاری نداریم و آن را محلا منصوب گوییم . یعنی می دانیم مبتدا و خبر هردو مرفوع هستند و وقتی در جمله حالیه می آیند حرکه آنها همچنان مرفوع می باشد و نباید همانند حال اسمی ، آنها را منصوب کنیم 

۲-قبل از حال به صورت جمله اسمیه ( واو ) حالیه می تواند بیاید و یا نیاید، ولی اگر حال به صورت جمله اسمیه با ضمیر منفصل مرفوعی شروع شده باشد آمدن ( واو ) حالیه ضروری است. شاهد صديقي و هو مسرور : « واو حالیه ، هو مسرور جمله حالیه ، صدیق صاحب حال »

پس: «و + ضمیر منفصل مرفوعی » خودش یک اساس شناخت جمله حالیه در سوالات است. ( به شرطی که بعد از یک معرفه قرار بگیرد )

 حال به صورت جمله فعلیه :

هرگاه فعلی پس از جمله ای بیاید آن جمله به اسم معرفه ای ختم شده باشد و معنای آن جمله کامل باشد، این فعل نقش حال به صورت جمله فعلیه دارد. 

 اگر قبل از حال به صورت جمله فعليه ( لم و لما همراه مضارع ) و ( قد + ماضی یا مضارع ) و مای نافیه بیاید باید قبل از حال به صورت جمله فعليه ( واو حالیه ) بیاوریم. یعنی واو حالیه مستقیما بر فعل وارد نمی شود 

حضر التلميد و لم يقرأ درسه : « واو حالیه ، لم يقرأ جمله حالیه - التلميذ صاحب حال »

دانش آموز در حالی که درسش را نخوانده بود حاضر شد.

طریقه تشخیص واو حالیه:  

۱-جمله فعلیه + واو + لم و لما همراه مضارع

۲-جمله فعلیه + واو به همراه ماضی لا می تواند بین اسم معرفه ( صاحب حال ) و جمله حالیه فعليه فاصله بیفتد  

در ترجمه جمله های حاليه ابتدا عبارت ( در حالی که، که ) را می نویسیم، آنگاه خود فعل معمولا طبق الگوی زیر ترجمه می شود. دقت کنیم که نباید حال را به صورت صفت ترجمه کنیم .

۱-جمله اصلی ( ماضی ) + جمله حالیه ( ماضی ) = جمله حالیه ماضی بعید یا ساده ترجمه می شود

 جاء التلمیذ و ذهب المعلم و دانش آموز آمد در حالی که معلم رفته بود.( یا رفت ) 

۲) جمله اصلی ( ماضی ) + جمله حالیه (مضارع)=جمله حالیه ماضی استمراری فارسی ترجمه می شود

                                                                 تست                                                                    

عیِّن الخطا:(فی استخدام الحروف المشبّهة بالفعل):                                  آزمون کانون ۱۶آبان ۹۹

۱)إنّ الأناشيد إذا اُنشدت بإخلاص فهي قيّمة جدّاً

٢)الرّجل قد وضع في المعاصي فلعلّ يستغفر اللهَ لها

٣)كأنّ المحاضر الأجنبيّ يحدّث عمّا لا يحبّه الحضّار

٤)شفيت الأمّ من مرضها الصّعب كأنّ اللهَ أجاب دعواتنا

پاسخ:گزینه۲

حروف مشبهه بالفعل همیشه بر سر جمله ی اسمیه وارد می شوند بنابراین هیچ یک از این حروف مستقیما قبل از یک فعل نمی آیند 

در گزینه ۲لعلّ بر سر یک فعل آمده و نادرست است 

 (إن لا تَقبَلوا ألّا تَتركوا المُحاوله تَفشَلوا و اعلَموا لا نجاحَ دونَ تعبٍ) عيّن الصّحيح عن أنواع (لا)علي التّرتيب : آزمون کانون

١)ناهیه-ناهیه-نافیه للجنس

۲)نافیه-نافیه-نافیه للجنس

۳)ناهیه-نافیه-نافیه

۴)نافیه-نافیه-ناهیه

پاسخ:گزینه ۲

لا در لاتَقبَلوا نافیه است 

دقت کنید که این فعل حرف نون خود را به خاطر فعل شرط بودن از دست داده است

ألّا از أن+لا نافیه تشکیل شده

لا در لانجاحَ نیز بر سر یک اسم نکره ی دارای فتحه وارد شده و از نوع نفی جنس است

عیّن ما فیه الحال :                        سراسری ریاضی ۹۸           

۱)جاء لنا مدعوّون کثیرون هم تناولوا الطّعام فی ساعة متاخّرة

۲)جاء ضیوف کثیرون و جاء صاحبُ البیت و استقبلهم بحفاوة

۳)جاء الضّیوف الکثیرون و هم یتکلّمون عن ذکریات الضّیافه

۴)جاء لنا المدعوّون الکثیرون حین کُنّا نتکّلم مع اصدقائنا

پاسخ:گزینه ۳

سوال گزینه ای را می خواهد که در آن حال آمده باشد 

در گزینه ۳(وهم یتکلّمون)( و+ضمیر +خبر )حال جمله از نوع اسمیه است 

 مطالب مرتبط:

حال و صاحب حال_عربی دوازدهم_مدیا ویس بیگی

 نون وقایه_عربی دهم_مدیا ویس بیگی

 فعل مجهول_عربی دهم_مدیا ویس بیگی

مدیا ویس بیگی

دانشجوی دبیری عربی دانشگاه فرهنگیان

طراح سوال درس عربی آزمون های کانون

برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.

سایت برترها

پیج اینستاگرام گروه انسانی