سلام به دوستان کنکوری 1401 😊
امیدوارم همگی حالتون خوب باشه.
درسنامه و نکات کامل فصل دوم زیست یازدهم ⬅ فصل حواس
منطبق باآزمون 3دی
نویسنده: آقای محمدمهدی مقصودی، رتبه 268منطقه 2 کنکور تجربی99 و دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه اصفهان
درصد زیست کنکور:79%
باماهمراه باشید😄
قسمت پنجم(شنوایی):
شنوایی و تعادل:
خب بعد از بررسی چشم، میریم سراغ گوش که همزمان دارای دو حس ویژه هست. حس های شنیدن و تعادل در گوش درونی ما قرار گرفته اند. هر دو این حس ها به وسیله گیرنده مکانیکی موجود در گوش، تشخیص داده میشن. اول میریم سراغ بررسی ساختار گوش:
گوش ما از سه بخش بیرونی، میانی و درونی تشکیل شده... که هر کدوم از این ها، از بخش های متفاوتی تشکیل شده است.
گوش بیرونی: لاله گوش و مجرای شنوایی گوش بیرونی رو تشکیل میدن. لاله گوش امواج صوتی رو جمع آوری میکنه و از طریق مجرای شنوایی اونا رو به گوش میانی منتقل میکنه. گوش میانی توسط ساختار هایی محافظ میشه. موهای کرک مانند درون مجرا و موادی که غدد درون مجرا ترشح میکنن از گوش بیرونی محافظت میکنن. انتهای مجرای شنوایی گوش و بخش های میانی و درونی گوش را استخوان گیجگاهی حفظ میکنه.
پرده صماخ:پرده صماخ در واقع مرز بین گوش بیرونی و گوش میانی هست. این پرده ارتعاشات صوتی را به استخوان چکشی منتقل میکنه.
گوش میانی محفظه استخوانی پر از هواست. درون گوش میانی و پشت پرده صماخ، سه استخوان چکشی، سندانی و رکابی قرار دارن و به هم دیگه مفصل شدم. بخشی نیز به نام شیپور استاش گوش میانی رو به حلق مرتبط میکنه. هوا از طریق شیپور استاش از حلق به گوش میانی منتقل میشه تا فشار هوا در دو طرف پرده صماخ (بخش میانی و بیرونی) یکسان بشه و پرده صماخ به درستی بلرزه.
گوش درونی:گوش درونی هم از بخش های حلزونی و دهلیزی تشکیل شده است. بخش حلزونی در شنوایی و بخش دهلیزی در تعادل نقش داره.
خب بریم سراغ نکات شکل:
*خارجی ترین بخش گوش در واقع همون لاله گوش هست که ساختار غضروفی داره. همینطور درون لاله گوش مقدار زیادی بافت چربی یافت میشه و کرک های بسیار ریزی روی سطح اون وجود داره...
*مجرای شنوایی دارای موهای کرک مانند و غدد ترشحی هست که خاصیت دفاعی دارن. مجرای شنوایی در ابتدا از بافت چربی ایجاد شده و در قسمت های انتهایی خودش توسط استخوان محافظت میشه.طول مجرای شنوایی در بخش پایینی اش بیشتر از بخش بالایی اون هست...
*دقت کنیم که پرده صماخ مرز بین گوش بیرونی و میانی هست، البته به صورت عمودی قرار نگرفته و زاویه دار هستش.
*بدونین که استخوان چکشی دسته داره و استخوان رکابی کف داره! دسته استخوان چکشی به پرده صماخ متصل هست.استخوان چکشی دارای ضخامت متغیر در طول خود هست و در بخش های بالایی ضخیم تر می باشد.
*استخوان سندانی بین چکشی و رکابی قرار گرفته و همینطور از طریق ساختار طناب مانندی به همراه استخوان چکشی به سقف گوش میانی متصل هست...
*استخوان سندانی هم مانند چکشی دارای بخش هایی با ضخامت بیشتر هست. بخش هایی از این استخوان که ضخامت بیشتری دارن با استخوان چکشی مفصل میشن و بخش های باریک تر اون به استخوان رکابی متصل میشن...
*کف استخوان رکابی روی دریچه بیضی قرار گرفته و ارتعاشات صوتی رو به گوش درونی تحویل میده...
*در گوش درونی، بخش های دهلیزی و حلزونی رو داریم. بخش حلزونی بلافاصله در پشت دریچه بیضی قرار گرفته و بخش دهلیزی هم شامل سه مجرای نیم دایره عمود بر هم هست.
*بخش ابتدایی شیپور استاش، بخش انتهایی مجرای شنوایی و تمام بخش های گوش میانی و درونی توسط استخوان هایی از جمجمه محافظت میشن.
*دو استخوان چکشی و سندانی رباط هایی دارن که به سقف گوش میانی که از استخوان گیجگاهی تشکیل شده، متصل میشن...
*بین گوش میانی و گوش درونی یه لایه نازکی از استخوانی از جمجمه وجود داره...
*بزرگترین استخوانچه گوش میانی، استخوان چکشی و کوچکترین استخوان، استخوان رکابی هستش...
*در بالای مجرای شنوایی در بخش ابتدایی آن، یک ماهیچه ای به صورت عمودی قرار گرفته است و در واقع بین بافت چربی و استخوان واقع شده است.
*استخوان چکشی از طریق رباط های خودش به بخش های مختلفی متصل میشه، از جمله اونا به اتصال به وسط پرده صماخ، اتصال به سقف گوش میانی و اتصال به استخوان رکابی میتونیم اشاره کنیم.
*استخوان چکشی و سندانی نسبت به پرده صماخ و بخش حلزونی گوش درونی در سطح بالاتری هستن ولی نسبت به بخش دهلیزی گوش درونی در سطح پایین تری قرار دارن.
*استخوان رکابی تقریبا هم سطح بخش حلزونی شکل گوش درونی هست...
*با توجه به اینکه بخش دهلیزی نسبت به بخش حلزونی در سطح بالاتری قرار گرفته، پس شاخه تعادلی عصب گوش هم به نسبت شاخه حلزونی در سطح بالاتری قرار گرفته است...
*مفصل بین استخوان چکشی و سندانی نسبت به مفصل بین استخوان سندانی و رکابی در سطح بالاتری قرار گرفته و سطح پهن تری نیز دارد!
*دقت کنید گفتیم یاخته های پوششی بخش حلزونی در مجرای میانی آن یافت میشن، اما مایع درون بخش حلزونی در هر سه این مجرا ها در جریان هست.
*مایع بین بخش حلزونی و بخش دهلیزی گوش، با هم دیگه ارتباطی ندارن...
*استخوان های چکشی و سندانی از طریق انتها های ضخیم خود با یکدیگر مفصل شده اند.
*پرده صماخ مایل و با زاویه ای نسبتا تند در مجرای شنوایی قرار می گیرد.
*طول دیواره تحتانی مجرای شنوایی از طول دیواره فوقانی آن بیشتر است.
*ترکیب با 3 دهم: بخش ابتدایی بینی با همانند مجرای شنوایی دارای موهایی هست که نقش حفاظتی دارن...
*ترکیب با 3 یازدهم: استخوانچه های گوش میانی جزو اسکلت محوری هستن و در شنوایی موثر هستن. مفصل بین استخوان ها از نوع متحرک هست.
*ترکیب با 5 یازدهم:موهای کرک مانند درون مجرای شنوایی و مواد ترشحی غدد، جزو خط اول دفاعی محسوب میشن...
تبدیل صدا به پیام عصبی:
گفتیم که لاله گوش امواج صوتی رو جمع میکنه و از طریق مجرای شنوایی به پرده صماخ میرسونه. این امواج پرده صماخ رو به ارتعاش درمیارن. دسته استخوان چکشی به پرده صماخ چسبیده و با ارتعاش اون، به لرزش در میاد. بعد از اون به ترتیب استخوان های سندانی و رکابی نیز به لرزش درمیان. کف استخوان رکابی روی دریچه بیضی قرار گرفته و لرزش اون سبب ارتعاش دریچه بیضی میشه. دریچه بیضی یه پرده کوچیک هست که در پشت اون، بخش حلزونی گوش قرار داره.
در بخش حلزونی، مایعی وجود داره که لرزش دریچه بیضی، باعث لرزشش میشه. در بخش حلزونی، یاخته های مژکداری وجود داره که مژک هاشون ( نه کل یاخته ها) با پوشش ژلاتینی در تماس هستن. این یاخته های مژکدار، گیرنده های مکانیکی هستن که با لرزش مایع درون بخش حلزونی، مژک هاشون خم میشه. در نتیجه خم شدن مژک ها، کانال های یونی غشا باز میشن (یون های سدیم به درون یاخته سرریز میشن) و در نتیجه یاخته ها تحریک میشن. در نهایت، بخش شنوایی عصب گوش پیام عصبی رو به مغز میبره....
*هم پرده صماخ و هم دریچه بیضی در حس شنوایی گوش نقش دارن....
*دقت کنیم که عصب خارج شده از گوش دارای دو بخش شنوایی و تعادلی هست. بخش شنوایی مربوط به بخش حلزونی گوش و بخش تعادلی مربوط به بخش دهلیزی گوش هست...
*حواستون باشه که مژک ها صرفا در تماس با ماده ژلاتینی هستن و نه خودشون و نه کل یاخته مربوطه، به طور کامل در مایع ژلاتینی قرار نگرفته!
*بخش دهلیزی گوش نسبت به بخش حلزونی در سطح بالاتری قرار گرفته و دارای سه مجرای نیم دایره عمود بر هم هست...
*همونطور که در وسط شکل میبینید، بخش حلزونی دارای 3 فضا هست که یاخته های مژکدار در بخش میانی قرار گرفتن و اتفاقا این بخش میانی نسبت به دو بخش دیگه کوچک تر هستن...
*یاخته های گیرنده مژکدار از نوع یاخته های پوششی استوانه ای مژک دار هستن که در بین یاخته های بدون مژک قرار گرفتن... اتفاقا اون یاخته های بدون مژک تعدادشون بیشتر هست...پس حواستون باشه بیشترین یاخته ها، یاخته های گیرنده نیستن!
*دقت کنیم که هوا وارد گوش درونی نمیشه ولی از طریق مجرای شنوایی میتونه وارد گوش خارجی و از طریق شیپور استاش وارد گوش میانی میشه...
*بعد از بخش میانی حلزون گوش، یه برآمدگی ای دیده میشه.(گره کورتی) در واقع این برآمدگی مجموعه ای از جسم سلولی نورون هایی هست که در مجاورت یاخته های گیرنده شنوایی قرار گرفتن و در ادامه سبب ایجاد عصب شنوایی گوش میشن...
*در بخش میانی حلزون گوش، بین یاخته های گوششی و استخوان، بافت پیوندی سستی وجود داره...
*ترکیب با 1 یازدهم: پیام های شنوایی برای تقویت ابتدا وارد تالاموس ها میشن...
*ترکیب با فصول دیگر: علاوه بر یاخته های مژکدار در گوش درونی، یاخته های مژکدار در دستگاه تنفس و لوله فالوپ در دستگاه تناسلی خانم ها نیز وجود دارن...
حفظ تعادل:
در بخش دهلیزی گوش، همونطور که چندین بار تا حالا گفتم، سه مجرای نیم دایره عمود بر هم وجود داره کهیاخته های مژکدار حس تعادل در اونجا قرار گرفتن. حرکت سر باعث تحریک این یاخته ها میشه. درون مجارینیم دایره (همانند بخش حلزونی) مایعی قرار گرفته و مژک های این یاخته ها در ماده ژلاتینی قرار گرفتن. با چرخش سر، ابتدا مایع درون مجرا به حرکت در میاد و ماده ژلاتینی به یه سمت خم میشه. مژک های یاخته های گیرنده نیز خم میشن و گیرنده ها تحریک میشن. آکسون این یاخته های عصبی حسی، شاخه دهلیزی عصب گوش را تشکیل میدن. پیام در نهایت به مغز برده میشه و از موقعیت سر با خبر میشیم. البته حواستون باشه که برای حفظ تعادل، بدن از جاهای دیگه هم پیام دریافت میکنه مانند گیرنده های حس وضعیت که قبلا گفتیم...
*پیام های حس تعادل همانند پیام های بویایی برای پردازش اولیه وارد تالاموس ها نمیشن....
*دقت کنید که بافت پوششی در بخش حلزونی به صورت استوانه چندلایه بود ولی در بخش دهلیزی به صورت
استوانه ای تک لایه سازماندهی شده...
*سطح درونی مجاری نیم دایره توسط بافت پوششی ای مفروش شده که دارای یاخته های هم شکل، منظم با فضای بین یاخته ای اندک هست.این یاخته ها همچنین فاقد مژک هستن و فراوان ترین یاخته های مجاری نیم دایره رو تشکیل میدن...
*مشابه بخش حلزونی، در زیر این یاخته های پوششی، بافت پیوندی سستی وجود داره که این یاخته ها رو به بافت استخوانی متصل میکنه...
*اگه به بالای شکل خوب نگاه کنین، در انتهای پایینی مجاری نیم دایره برجستگی هایی وجود داره.تعداد این برجستگی ها 5 تاست و این محل ها، ویژه قرارگیری گیرنده های حس تعادل هستن...
*همونطور که توی شکل پیداست، از هر کدوم از این 5 محل، یه شاخه عصبی خارج میشه. پس میشه گفت بخش دهلیزی عصب گوش، از 5 شاخه تشکیل شده است.
*حواستون باشه که این شاخه عصبی که گفتیم، دندریت هست. جلوترش یه بخش برجسته رو میبینیم که اونجا محل قرارگیری جسم یاخته ای نورون های مربوطه هست و بعدش آکسون خارج میشه...
*دقت کنید که در بخش دهلیزی مانند بخش حلزونی، بیشترین یاخته های قرارگرفته همون یاخته های پوششی معمولی هستن نه گیرنده ها!
*به تفاوت لرزش و حرکت در این مباحث خیلی دقت کنید که تو تستا گیرتون میندازن! حرکت سر مایع درون مجاری نیم دایره رو به حرکت در میاره ولی لرزش دریچه بیضی، مایع درون بخش حلزونی رو به ارتعاش در میاره...
*دقت کنید طول مژک های گیرنده های مربوط به حس تعادل با یکدیگر متفاوت هستن...
*حواستون باشه که گیرنده های مربوط به حس تعادل در گوش، نوعی نورون نیستن و با نورون های حسی سیناپس میدن...
*بافت پوششی مربوط به بخش تعادلی که در کنار یاخته های مژکدار می باشد، تک لایه است.
*درون مجاری نیم دایره همانند بخش حلزونی گوش مایعی وجود دارد.
*دقت کنید که گیرنده های حس تعادل، فقط موقعیت سر و گردن رو به مغز گزارش میدن و جاهای دیگه ای برای کنترل تعادل باید به مغز پیام ارسال کنن...
*ترکیب با 1 یازدهم: مغز میانی با داشتن برجستگی های چهارگانه، در شنوایی، بینایی و حرکت موثر هست. پس میتونه هم از بخش حلزونی(برای شنوایی) و بخش دهلیزی(برای حرکت) پیام بگیره...
پایان قسمت پنجم
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174 (حیدریان) تماس بگیرید.
