سلام به دوستان کنکوری 1401 😊
امیدوارم همگی حالتون خوب باشه.
درسنامه و جزوه کامل نکات فصل دستگاه حرکتی زیست یازدهم
منطبق باآزمون 3دی
تهیه شده توسط آقای علیرضا آذرخوش، رتبه ۱۳۶ کنکور تجربی ۱۴۰۰ و دانشجوی دندانپرشکی دانشگاه تهران
باماهمراه باشید 😉
1.یاخته های استخوانی در بافت فشرده بین تیغه استخوانی قرار گرفته اند یا به عبارتی بر روی تیغه های استخوانی قرار گرفته اند . این یاخته طبق شکل درسی بهم متصل هستند.
2.سیستم هاورس به صورت استوانه های هم مرکز از یاخته استخوانی تشکیل شده است که وسط آن مجاری هاورس قرار گرفته است.
توجه: داخل مجاری هاورس سیاهرگ ، سرخرگ و عصب وجود دارد.
3.در سطح درونی تنه استخوان دراز و همچنین دو سر استخوان دراز ، تعداد زیادی تیغه استخوانی نامنظم بافت اسفنجی وجود دارد و درضمن در این بافت حفره های متعددی وجود دارد
4.تیغه های استخوانی در هردو نوع بافت استخوانی دارای رشته پروتئینی کلاژن و مواد زمینه ای مثل نمک های کلسیم وفسفات است.
نکات تکمیلی
✔در سطح خارجی و داخلی استخوان دراز بافت پیوندی وجود دارد.
درسطح داخلی استخوان دراز چربی و درسطح خارجی آن بافت پیوندی رشته ای وجود دارد.
✔هر استخوان حتما دونوع بافت اسفنجی و فشرده دارد
✔هر بافت استخوانی دارای تیغه استخوانی می باشد.
✔در هر بافت استخوانی از میان تیغه های استخوانی رگ های خونی عبور می کند(شکل کتاب درسی)
✔بافت پیوندی رشته ای فقط به بافت استخوانی فشرده متصل است(شکل کتاب درسی)
✔در هر بافت استخوانی، یاخته های استخوانی روی تیغه های استخوانی دیده می شوند. این یاخته ها از هم فاصله زیادی دارند چون جز بافت پیوندی هستند.
✔یاخته های استخوانی در هر دو نوع بافت استخوانی ماده زمینه ای ترشح می کنند و تحت شرایطی مثلا افزایش ترشح هورمون پاراتیروئیدی ، ماده زمینه ای را تجزیه می کند.
✔در انتهای برامده استخوان دراز به دلیل وجود مغز قرمز استخوان می توان یاخته مگاکاریوسیت دید.
بچه ها دقت کنید یاخته های استخوانی با مغز استخوان فرق می کند. مغز استخوان برخلاف یاخته استخوانی توانایی تولید یاخته خونی را دارد.
نکات ترکیبی
مغز قرمز بافت اسفنجی توسط مویرگ های ناپیوسته تغذیه می شود.(بافت فشرده استخوانی توسط این مویرگ تغذیه نمی شود)
هورمون اریتروپوتین بر بافت اسفنجی تاثیر می گذارد.
در بعضی افراد علاوه بر حفرات بین بافت اسفنجی ،در حفره مرکزی استخوان دراز خون سازی مشاهده می شود :در کم خونی شدید و خطرناک (مانند تخریب یاخته های حاشیه ای معده که جذب ویتامین b12 به خطر میافتد)مغز زرد به مغز قرمز تبدیل می شود.
نکات شکل3
1.رگ های خونی ابتدا بافت پیوندی رشته های را سوراخ می کند سپس وارد بافت فشرده و از انجا وارد مجاری هاورس میشود.
توجه : انتهای رگ خونی به بافت اسفنجی می رسد.
2.بخش سطحی هر استخوانی از بافت پیوندی متراکم تشکیل می شود.
3.بیرونی ترین بخش سیستم هاورس تیغه های استخوانی می باشد
4.مجاری هاورس در تماس با تیغه استخوانی می باشد.
5.مجرای مرکزی که مغز زرد استخوان را دارد نباید با مجاری هاورس اشتباه گرفت.
توجه:مجاری هاورس برخالف مجرای مرکزی در قسمت خارجی استخوان قرار می گیرد.
تشکیل و تخریب استخوان
در دوران جنینی، استخوان ها از بافت های نرمی تشکیل و به تدریج با افزوده شدن نمک های کلسیم سخت می شوند. یاخته های استخوانی تا
اواخر سنّ رشد، مادە زمینه ای ترشح می کنند، بنابراین، تودۀ استخوانی و تراکم آن افزایش پیدا می کند.
با افزایش سن، یاخته های استخوانی کمکار می شوند و تودۀ استخوانی به تدریج کاهش پیدا می کند. در همۀ این مراحل، تغییرات استخوانی د حال انجام است.
استخوان ها در اثر فعالیت بدنی مانند ورزش، یا با افزایش وزن ضخیم، متراکم تر و محکم تر می شوند و استخوان هایی که کمتر مورد استفاده قرار می گیرند ظریف تر میشوند. مشابه این حالت، در فضانوردان دیده می شود که در محیط بی وزنی تراکم استخوانشان کاهش می یابد. استخوان های بدن به طور پیوسته دچار شکستگی های میکروسکوپی می شوند که نتیجه حرکت معمول بدن اند.
شکستگی های دیگر می توانند ناشی از ضربه یا برخورد باشند (شکل 4 کتاب ) دراین حالت، یاخته های نزدیک محل شکستگی، یاخته های جدید استخوانی می سازند و پس از چند هفته آسیب بهبود پیدا میکنند. تراکم تودۀ استخوانی از عوامل مهم استحکام استخوان هاست و کاهش آن باعث پوکی استخوان می شود در پوکی استخوان، تخریب استخوانی افزایش می یابد .
در نتیجه استخوان ها ضعیف و شکننده می شوند( شکل 5 کتاب) کمبود ویتامین D و کلسیم غذا، مصرف نوشیدنی های الکلی و دخانیات با جلوگیری از رسوب کلسیم در استخوان ها، باعث بروز پوکی استخوان در مردان و زنان میشوند .اختلال در ترشح بعضی هورمون ها و مصرف نوشابه های گازدار نیز درکاهش تراکم استخوان نقش دارند.
نکات مفهومی
استخوان های دوران جنینی نرم بوده و فاقد نمک های کلسیم هستند.
یاخته های استخوانی می تواند بعد از سن رشد نیز تولید شوند>>زمانی که شکستگی های میکروسکوپی وجود دارد.
بعد از سن رشد نیز تولید ماده زمینه ای ادامه دارد چون توی کتاب گفته بعد سن رشد کم کار می شوند.
عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان
افزایش شدید هورمون های پاراتیروئیدی سبب تجزیه ماده زمینه ای استخوان شده در نتیجه استحکام استخوان کاهش می یابد.
کمبود جذب ویتامین D و کلسیم به خاطر بیماری سیالیک و سنگ صفرا اختلال در دستگاه عصبی مانند بی اشتهایی عصبی میتواند پوکی استخوان بیاورد.
هورمون جنسی زنانه(استروژن) در دوران یائسگی کاهش پیدا می کند در نتیجه فرد مستعد شکستگی استخوان می شود.
توجه:حواستون با افزایش وزن افراد و ورزش سبب تراکم استخوان میشه
توجه:افزایش هورمون رشد سبب می شود که تراکم استخوانی افزایش یابد چون یاخته های غصروفی تبدیل به استخوان می کند.
نکات شکل 5
✔در بخش خارجی استخوان طبیعی و استخوان پوک ، تغییرات مشاهده نمیشود.
✔تعداد حفرات در استخوان طبیعی بیشتر ولی حجم آن کمتر است.
✔در استخوان پوک ، ماده زمینه کاهش پیدا کرده و تراکم کاهش پیدا می کند.
نکات مفهومی
بیشتر مفصل ها قابلیت حرکت دارند پس بافت اسفنجی در تماس با غضروف است.
بیشتر مفصل ها مایع مفصلی تشکیل می دهندچون محرک هستند.
در محل مفصل های ثابت غضروف و مایع مفصلی وجود ندارد.
فقط در مفصل ثابت مثل استخوان جمجمه لبه های دندانه دار درهم فرو رفته اند.
مفصل زانو
در مفصل زانو ، قسمت های که با مایع مفصلی در تماس هستند می توانند نقش های متفاوتی داشنه باشند:
✅در کاهش اصطکاک بین دو استخوان و افزایش حرکت مفصل موثر باشند( منظور غضروف و پرده سازنده مایع مفصلی )
✅ در اتصال استخوان ها بهم نقش دارد (منظور رباط است)
توجه:کپسول مفصلی و زردپی در تماس با مایع مفصلی نیستند.
توجه:نازک نی که نوعی استخوان دراز است در تشکیل مفصل زانو نقش ندارد ولی اگر به شکل کتاب نگاه کنیم به استخوان نازک نی از طرف درشت نی و استخوان ران دوعدد رباط اتصال دارد.
نکات مفهومی
غضروف در مفصل زانو در تماس با کشک قرار می گیرد.
در محل مفصل های ثابت غضروف و مایع مفصلی وجود ندارد.
کپسول مفصلی و زردپی در تماس با مایع مفصلی نیستند.
نازک نی که نوعی استخوان دراز است در تشکیل مفصل زانو نقش ندارد ولی اگر به شکل کتاب نگاه کنیم به استخوان نازک نی از طرف درشت نی و استخوان ران دوعدد رباط اتصال دارد.
هیچ کدام از عواملی که به کنار ماندن استخوان ها کمک می کند نمی تواند مایع مفصلی تشکیل دهد.
انواع مفصل متحرک
۱.مفصل لغزنده :مفصل بین مهره کمری از نوع مفصل لغزنده بوده ، این مفصل در چهارجهت می تواند حرکت کند.
۲.مفصل لولایی: این مفصل را می توان در ارنج دست مشاهده کرد. این مفصل در دوجهت توانایی حرکت دارد.
توجه:در تشکیل مفصل ارنج ۳ استخوان داراز نقش دارد:۱.نازک نی۲.درشت نی ۳.بازو
توجه:در مفصل ارنج و زانو یک نوع استخوان یعنی استخوان دراز وجود دارد.
۳.مفصل گوی و کاسه: این مفصل را می توان در شانه و لگن مشاهده کرد.درشانه و لگن مفصل بین استخوان دراز و پهن میباشد.
توجه:مفصل گوی کاسه از بقیه مفصل ها در جهات بیشتری حرکت می کند.
ساختار ماهیچۀ اسکلتی
یک ماهیچۀ اسکلتی مانند آنچه که در شکل 11 کتاب دیده می شود از چندین دسته تار ماهیچه های تشکیل شده است. هر دسته تار ماهیچه های از تعدادی یاخته یا تار ماهیچه های تشکیل شده است. این دسته تارها با غلافی از بافت پیوندی رشته ای محکم احاطه شده است. این غلاف های پیوندی در انتها، به صورت طناب یا نواری محکم به نام زردپی در می آیند.
زردپی های دو انتهای ماهیچه، به استخوان های مختلف متصل می شوند. با انقباض ماهیچه، دو استخوان به طرف هم کشیده می شوند. نحوۀ اتصال ماهیچه به استخوان طوری است که معموالً با تغییر کوتاهی در طول ماهیچه، استخوان به اندازۀ زیادی جابه جا می شود. مثالا با کوتاه شدن حدود یک سانتی متر ماهیچۀ جلوی بازو، ساعد دست به اندازۀ زیادی حرکت میکند.
یاخته (تار) ماهیچه ی اسکلتی:
در شکل 12، یاخته های ماهیچه ای مانند استوانه های با چندین هسته دیده می شوند. در واقع هر یاخته از به هم پیوستن چند یاخته در دورۀ جنینی ایجاد می شود و به همین علت چند هسته دارد.
درون هر یاخته، تعداد زیادی رشته به نام تارچه ماهیچه ای وجود دارد که موازی هم در طول یاخته قرار گرفت هاند (شکل 12 )
تارچه ها از واحدهای تکراری به نام سارکومر تشکیل شد هاند که به تار ماهیچه های ظاهر مخطط (خط خط) می دهند. دو انتهای هر سارکومر خطی به نام خط Z دیده می شود.
آیا با توجه به شکل 12 میتوانید علت این نام گذاری را حدس بزنید؟
ظاهر مخطط این یاخته ها به دلیل وجود دو نوع رشتۀ پروتئینی اکتین ومیوزین است که با آرایش خاصی در کنار هم قرار گرفت هاند. رشته های اکتین نازک و از یک طرف به خط Z متصلند. این رشته ها به درون سارکومر کشیده شده اند. رشته های میوزین، ضخیم و بین رشته های اکتین جاگرفت هاند. این رشته ها سرهایی برای اتصال به اکتین دارند.
آیا میتوانید با توجه به شکل 13 و نحوۀ قرارگیری رشته های اکتین و میوزین در شکل 12 ، علت تیره و روشن دیده شدن این تارهای ماهیچه های را بیان کنید؟
نکات مفهومی
هر یاخته ماهیچه ای استوانه ای بوده ، در ابتدا چرخه زندگی خود یک هسته دارد، تارهای ماهیچه از مایع بین یاخته ای به وسیله غشای یاخته ای جدا می شود
تارچه ها در اطراف خود پوششی ندارد ولی همانندتارهای ماهیچه با نوعی مایع در تماس هستند.
توجه:تارچه با مایع سیتوپالسمی درتماس است.
تار ماهیچه همانند تارچه ها ظاهر تیره و روشن دارند.
بعضی از تارهای ماهیچه می تواند با غلاف پیوندی در تماس باشند(اونایی که خارجی تر قرار گرفته اند)
توجه:دسته های تارهای ماهیچه توسط غالف پیوندی احاطه شده است ولی خود تار ماهیچه ای توسط غشاپلاسمایی احاطه می شود.
در ساختار ماهیچه ها می توان دو نوع بافت پیوندی دید:
الف) غلاف پیوندی : این غالف کل تارهای ماهیچه ای را احاطه می کند و در انتهای خود زردپی را تشکیل می دهد
توجه:ماهیچه های ارادی مخرج توسط زردپی به استخوان وصل نمی شوند.
ب) غلاف پیوندی بین تارهای ماهیچه ای: این بافت درتماس با غشا پالسمایی تارهای ماهیچه ای است.
هر یاخته ماهیچه ای ، تعداد زیادی تارچه دارد ، و هر تارچه تعداد زیادی سارکومر دارد ، و هر سارکومر از دو عدد خط zتشکیل می شود.
در هر سارکومر رشته های که بیشترین تعداد را دارند در قسمت تیره و روشن دیده می شوند.
اکتین ها حالت دو رشته ای دارند و در نوار تیره و روشن دیده می شوند.
توجه:میوزین نیز دورشته ای بوده و همانند اکتین در تماس باکلسیم خروجی از شبکه اندوپالسمی قرار می گیرد.
در ساکومر ها ۳ قسمت تیره دیده می شود:
الف)خطوط z
ب)خط تیره وسط نوار تیره
ج) نوار تیره
اکتین ها برخالف میوزین همواره به خطوط z اتصال دارند.
در وسط نوار تیره می توان بخش روشن دید .
وسط میوزین صاف بود و فاقد دم است.
نکته:
1.بخشی که فقط میوزین دارد می تواند بخش روشن در سارکومر تشکیل دهد(صفحه روشن در وسط نوار تیره روشن می شود)
2.هر بخشی که فقط اکتین دارد حتما به بخش تیره اتصال دارد(نوار روشن به خطوط z و نوار تیره اتصال دارد)
3.هر بخشی هردونوع رشته اکتین و میوزین را دارد حتما قسمت تیره را در سارکومر ایجاد می کند.
4.بخشی از ساکومر که در نزدیکی خط تیره z قرار دارد فاقد پروتین دارای سر کروی است
توجه: به خط تیره وسط صحفه روشن اکتین و میوز اتصال دارد.
5.رشته های موازی در ماهیچه سرینی هیچ گاه در تماس با بافت پیوندی قرار نمی گیرند(تارچه منظور است)
۶.در ساخته شدن ماهیچه دوسر بازو حتما بیش از یک نوع بافت اصلی(پوششی ، پیوندی و...)نیاز دارند.
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.
مطلب دیگر از علیرضا آذرخوش:
