باسلام خدمت دوستان کنکوری 1401
این مطلب شامل درسنامه و نکات مبحث انواع صفات زیست شناسی دوازدهم؛ مطابق با آزمون 19 آذر هست که توسط آقای علیرضا آذرخوش، رتبه ۱۳۶ کنکور تجربی ۱۴۰۰ و دانشجوی دندانپرشکی دانشگاه تهران تهیه شده است.
باما همراه باشید. :)
نكات پيشگفتار:
١ -شباهت فرزندان به والدين بدليل انتقال ويژگيهاي والدين به فرزندان از طريق توليد مثل ميباشد.
٢ -مقايسة انواع توليد مثل:
توليد مثل غير جنسي | توليدمثل جنسي
٣ -در توليد مثل جنسي، ويژگي هاي هريك از والدين توسط دستورالعمل هايي كه در دناي موجود در گامت ها (كامه ها) قرار دارد، به نسل بعد منتقل ميشود. تنوعي بين فرزندان وجود ندارد | بين فرزندان تنوع وجود دارد
٤ -پيش از كشف قوانين وراثت، تصور بر آن بود كه صفات فرزندان، آميخت هاي از صفات والدين و حد واسطي از آنهاست. مثلا اگر يكي از والدين بلندقد و ديگري كوتاه قد باشد، فرزند آنان قدي متوسط خواهد داشت. اما مشاهدات متعدد نشان داد كه اين تصور درست نيست.
٥ -در اواخر قرن نوزدهم، زماني كه ِهنوز ساختار و عمل دنا و ژنها معلوم نبود، دانشمندي به نام گريگور مندل توانست قوانين بنيادي وراثت را كشف كند. به كمك اين قوانين، ميشد صفات فرزندان را پيشبيني كرد.
*** واژهها و توضيحات زير براي درك بهتر مطالب اين فصل ضرورررررري هستند!!!
كروموزوم: قطعهاي از مولكول DNA به همراه پروتئينها (هيستونها) كه تعداد و محتوي ژنتيكي آن در جانداران مختلف، متفاوت است.
ژن: بخشهايي از مولكول DNA كه حاوي اطلاعات لازم براي توليد پروتئين يا RNA ميباشد.
كروموزوم همتا: سلولهاي پيكري (غيرجنسي) يك جاندار ديپلوئيد (دولاد) از هر كروموزوم دو نسخه دارند كه به اين دو نسخه، كروموزومهاي همتا ميگويند.
نكته: كروموزوم هاي همتا از نظر اندازه، شكل و محل سانترومر مشابه بوده و داراي محتواي ژنتيكي مشابه هستند. كه اين محتواي ژنتيكي ميتواند يكسان يا متفاوت باشد.
* محتواي ژني مشابه يعني اگر روي يكي از كروموزومهاي همتا ژن رنگ چشم باشد، روي ديگري هم بايد همان ژن وجود داشته باشد، اما ممكن است محتوي اين دو ژن ديگري داراي ژن رنگ چشم قهوه اي باشد (مشابه و غير يكسان). و يا ممكن است كه هر يعني نوع رنگ ها متفاوت باشد: يعني يكي از كروموزومها داراي ژن رنگ چشم آبي و دو كروموزوم داراي ژن رنگ چشم قهوه اي باشند (محتواي مشابه و يكسان).
* پس بر روي دو كروموزوم همتا، ژنهاي مشابهي وجود دارد كه محتواي اين ژنها (يعني دستورات آنها) ميتواند يكسان يا متفاوت باشد.
كروموزوم مضاعف: هر يك از كروموزومهاي همتا در مرحلة سنتز (S ) چرخة سلولي، مضاعف ميشوند. يعني كروموزوم هاي تك كروماتيدي تبديل به كروموزوم هاي دوکروماتیدی می شوند.
نکته مهم: هر كروموزوم مضاعف داراي دو كروماتيد خواهري بوده كه اين دو كروماتيد كاملا از هر نظر (شكل و اندازه و محتواي ژنتيكي) یکسان می شوند.
صفت: در علم ژنشناسي، ويژگيهاي ارثي جانداران را صفت مينامند.
نكتة ١ :برخي از صفات توسط يك ژن كنترل ميشوند (صفات تك ژني) و برخي از صفات توسط چندژن كنترل ميشوند(صفات چند ژني).
نكتة ٢ :برخي از صفات تا حدي تحت تاثير محيط و شرايط محيطي قرار دارند مثل اندازة قد كه با تغذيه و ورزشهاي مناسب، ميتوان آن را افزايش داد. اما برخي از صفات مثل گروه خوني، پيوسته يا آزاد بودن لالة گوش و ... در اثر محيط تغيير نميكنند و همواره ثابت ميباشند.
شكلهاي يك صفت: به انواع مختلف يك صفت، شكلهاي آن صفت ميگويند. مثلا رنگ چشم ممكن است به رنگ مشكي، قهوه اي، سبز يا آبي باشد. يا حالت مو ممكن است به شكل صاف، موجدار يا فر ديده شود.
ژنشناسي: شاخه اي از زيست شناسي است كه به چگونگي وراثت صفات از نسلي به نسل ديگر ميپردازد.
الل (دگره): به حالتهاي مختلف يك صفت (يا يك ژن) گفته ميشود كه هريك بر روي مكان مشابه يك كروموزوم همولوگ قرار دارندو جايگاه مشخصي و يكساني دارند.
نكته: اللهاي يك ژن را با حروف انگليسي نشان ميدهند و براي هر ژن از يك حرف استفاده ميشود. مثلا رنگ چشم را با حرف G و رنگ پوست را با حرف R نشان ميدهند.
الل بارز (غالب): اللي است كه اثر خود را بروز ميكند و آن را با حرف بزرگ نشان ميدهند.
الل نهفته (مغلوب): اللي است كه اثر خود را بروز نميكند و ممكن است در نسلهاي بعدي اثر خود را بروز دهد. اين الل را با حرف كوچك نشان ميدهند.
* مثلا اگر فردي براي رنگ چشم خود داراي دو الل آبي و مشكي بوده و رنگ چشمهاي اين فرد مشكي باشد، ميگوييم الل مشكي بارز و الل آبي نهفته (مغلوب) است. بنابر اين الل مشكي را با حرف بزرگ ( G )و الل آبي را با حرف كوچك ( g )نشان ميدهيم.
** حالا مفهوم محتواي ژني يكسان يا متفاوت را بهتر متوجه ميشويد:
الف) محتواي ژنتيكي يكسان يعني اللهاي موجود بر روي كروموزومهاي همتا، يكسان باشند:
o يا هر دو الل بارز باشند AA
o يا هر دو الل نهفته باشند aa
ب) محتواي ژنتيكي متفاوت يعني اللهاي موجود بر روي كروموزومهاي همتا غير يكسان باشند:
يعني يكي از اللها بارز و ديگري نهفته باشد Aa
خالص(هوموزيگوس): اگر اللهاي يك صفت، يكسان باشند (AA و aa )؛ يعني هر دو كروموزوم همتا، داراي اللهاي يكسان باشند، آنگاه ميگوييم كه فرد از نظر آن صفت خالص است.
ناخالص(هتروزيگوس): اگر اللهاي يك صفت، غير يكسان باشند (Aa )يعني يكي از كروموزومهاي همتا الل بارز (A) و ديگري الل نهفته ( a ) داشته باشند، آنگاه ميگوييم كه فرد از نظر آن صفت ناخالص است.
نكتة ١ :فرد ناخالص، هر دو الل يك صفت را دارد (A و a )اما فرد خالص فقط يكي از اللها را دارد؛ يعني يا الل a را دارد و يا الل A .
ژنوتيپ (ژننمود): فرمول ژنتيكي يك صفت را ژننمود يا ژنوتيپ مينامند.
فنوتيپ (رخنمود): حالت ظاهري يك صفت را فنوتيپ يا رخنمود مينامند.
بررسي حالتهاي يك صفت در افراد:
اگر در يك جمعيتي الل بارز (A (مربوط به رنگ موي مشكي و الل نهفته (a (مربوط به رنگ موي قهوهاي باشد، آنگاه: هستند. (ژنوتيپ بارز خالص: AA و فنوتيپ بارز خالص = رنگ موي مشكي ميباشد)
الف) افراد خالص بارز (AA): اين افراد حالت بارز صفت را نشان ميدهند، افراد خالص بارز، داراي رنگ موي مشكي هستند.
ب) افراد خالص نهفته (aa): اين افراد حالت نهفتة يك صفت را نشان ميدهند. يعني داراي موي قهوه اي هستند.
صفحه اینستاگرام تجربی گروه برترها
برای رزرو مشاوره و رفع اشکال درسی و شرکت در کلاس های کنکوری با مشاوران سایت برترها بر روی لینک زیر کلیک کنید یا با شماره تماس 0216463 داخلی1174(حیدریان) تماس بگیرید.
